30
Təş
kilatların marketinqi
. Təşkilatların marketinqi hədəf auditoriya-
sının hər hansı bir təşkilata müsbət münasibətinin yaradılması, bu müna-
sibətin qorunub saxlanması və ya dəyişdirilməsi məqsədi ilə həyata keçi-
rilən fəaliyyətdir. Bu marketinqi təşkilatların ictimaiyyətlə əlaqə bölməsi
və ya bu sahədə ixtisaslaşmış müəssisələr həyata keçirir. ctimaiyyətlə
ə
laqənin təşkili çərçivəsində ictimaiyyətin təşkilata münasibəti, təşkilatın
fəaliyyət prinsipləri və fəndləri ilə ictimai maraqların uyğunluğunun
qiymətləndirilməsi həyata keçirilir, həmçinin ictimaiyyətin mövqeyinin
və davranışının müsbət istiqmətdə dəyişdirilməsinə yönəldilən fəaliyyət
proqramı hazırlanır və realizə olunur.
Ayrı-ayrı şə
xslə
rin marketinqi
. Ayrı-ayrı şəxslərin marketinqi hədəf
auditoriyasının hər hansı bir şəxsə müsbət mövqeyinin formalaşdırılma-
sına və müsbət davranış göstərməsinə, həmçinin onun qorunub saxlanma-
sına yönəldilən fəaliyyətdir. Ayrı-ayrı şəxslərin marketinqinin ən geniş
yayılmış forması məşhur adamların marketinqi və siyasi namizədlərin
marketinqidir. Məşhur adamların marketinqi, bir qayda olaraq, həmin
adamın mətbuat katibi, siyasi namizədlərin marketinqi isə seçki kampani-
yasının təşkili üzrə ixtisaslaşmış təşkilatlar tərəfindən həyata keçirilir.
Ə
razi
və ya yer marketinqi. Ərazi marketinqi hədəf auditoriyasının
ayrı-ayrı ərazilərə, mənzillərə, təsərrüfat zonalarına, müəyyən ərazilərə
investisiya qoyuluşlarına, istirahət yerlərinə və s. müsbət mövqeyinin
formalaşdırılmasına və ya müsbət davranış nümayiş etdirməsinə və bu
müsbət münasibətin qorunub saxlanmasına yönəldilən fəaliyyətdir. Ərazi
marketinqi müəyyən tədbirlər həyata keçirməklə, məsələn, hər hansı bir
ə
razidə kifayət qədər təbii və əmək resurslarını, onun inkişaf etmiş infra-
strukturunun mövcudluğunu təbliğ etməklə həmin əraziyə investisiya
qoyuluşunu stimullaşdıra bilər.
deya marketinqi
. stənilən marketinq fəaliyyəti mahiyyət etibarıilə
ideya və ya bəzən ictimai marketinq adlandırılan marketinq fəaliyyətidir.
deya marketinqi hədəf auditotiyasının ictimai xarakterli ideyaları qəbul
etməsi və qavraması məqsədi ilə ictimai proqramların hazırlanmasına,
həyata keçirilməsinə və ona nəzarət edilməsinə yönəldilən fəaliyyətdir.
Hədəf auditoriyasının maksimum cavab reaksiyasına nail olunması üçün
ideya marketinqində bazarın seqmentləşdirilməsi həyata keçirilir. Hər bir
seqmentin istehlakçılarının motivləri və davranışı, onların ictimai pro-
31
qramlara münasibəti öyrənilir, onların həmin proqramları mənimsəməsini
asanlaşdıran üsullar və kommunikasiya proqramları hazırlanır.
Bazar seqmentini ə
hatə
etmə
sə
viyyə
sinə
görə
marketinq a) difer-
rensiallaşdırılmamış və ya kütləfi marketinqə; b) diferensiallaşdırılmış və
ya seqment marketinqinə, c) təmərküzləşdirilmiş və bazar sığınacağı
marketinqinə və ç) fərdi marketinqə bölünür. Müəssisənin bazarda uğuru
həlledici dərəcədə bu marketinq formalarının düzgün seçilməsindən və
tətbiq edilməsindən asılıdır.
Diferensiallaş
dırılmamış
və ya kütləvi marketinq dedikdə, müəssi-
sənin eyni bir təkliflə bazarın bütün seqmentlərinə, bütün istehlakçılara
müraciət etməsi və onları ələ keçirməyə cəhd etməsi başa düşülür. Başqa
sözlə desək, diferensiallaşdırılmamış marketinqdə müəssisələr istehlak-
çıların tələbatlarında, motivlərində, davranışlarında və onları xarakterizə
edən digər xüsusiyyətlərdə olan fərqləri nəzərə almır, onların oxşarlı-
ğ
ında, eyniliyində fokuslaşır və irimiqyaslı kütləvi istehsal təşkil edir,
standart marketinq kompleksi və marketinq proqramı ilə bütünlükdə
bazara müraciət edir. O, müəssisəyə miqyas effekti əldə etməyə və
məhsul vahidinin istehsalı və satışına sərf edilən məsrəflərin səviyyəsini
ixtisar etməyə və ona aşağı qiymət təyin etməyə imkan verir. Müəssisənin
marketinqin bu formasından bazarda rəqiblər olmadıqda, rəqiblər bazarın
ə
hatə edilməsinin digər strategiyalarından istifadə etmədikdə, istehsal
edilən məhsullar və istehlakçılar yekcins olduqda və (və ya) məhsulun
bazara çıxarılmasının ilk mərhələsində istifadə etməsi məqsədəuyğundur.
Diferensiallaş
dırılmış
marketinqin
və ya seqment marketinqinin
ə
sasını istehlakçıların alış motivlərindən, davranış tərzindən və digər
ə
lamətlərdən asılı olaraq seqmentlərə bölünməsi və müəssisənin bir neçə
bazar seqmentində fəaliyyət göstərməsi ideyası təşkil edir. Bu halda
müəssisə seqmentlərin fərqli xüsusiyyətlərini nəzərə alır, hər bir seqment
üçün fərqli marketinq kompleksi və marketinq proqramları hazırlayır. Bu,
bir qayda olaraq, marketinqə sərf edilən xərclərin həcminin artmasına
gətirib çıxarır. Lakin məhsulun və marketinq kompleksinin digər element-
lərinin hər bir seqmentin xüsusiyyətlərinə uyğunlaşdırılması satışın
həcminin artmasına və diferensiallaşdırmaya sərf edilə xərclərlə müqa-
yisədə daha böyük məbləğdə əlavə gəlir əldə etməyə imkan verir.
Tə
mə
rküzləş
dirilmiş
marketinq
və ya bazar sığınacağı marketinqi