Microsoft Word Strateji marketinq doc

 

24 

tiyacları  və  tələbatlarıdır,  satış  konsepsiyasının  ilkin,  istinad  nöqtəsi  isə 

müəssisənin istehsal gücləri, onun istehsal edə biləcəyi məhsullardır; 

- marketinq konsepsiyasında müəssisə istehlakçının arzuladığı məh-

sulu,  onun  ehtiyac  və  tələbatına  uyğun  gələn  məhsulu  istehsal  etməyə 

vadar  edilir,  satış  konsepsiyasında  isə  bütün  mümkün  vasitələrlə  müəs-

sisənin istehsal etdiyi məhsulların realizasiyası həyata keçirilir, istehlakçı 

müəssisənin bazara təklif etdiyi  məhsulu almağa təhrik edilir; 

-  marketinq  konsepsiyasında  istehlakçılarla  əks-əlaqənin  səviyyəsi 

çox  yüksəkdir,  bu  konsepsiya  ikitərəfli  prosesdir,  satış  konsepsiyasında 

isə istehlakçılarla əks əlaqə ya ümumiyyətlə mövcud deyildir, ya da onun 

səviyyəsi olduqca aşağıdır; 

-  marketinq  konsepsiyası  satış  konsepsiyasına  nisbətən  daha  çox 

tədbirləri  özündə  birləşdirir,  satış  prosesi  marketinq  kompleksinin  bir 

elementidir; 

-  marketinq  və  satış  konsepsiyalarında  müəssisənin  fəaliyyət  növ-

lərinin xarakteri də bir-birindən fərqlənir. 

- marketinq konsepsiyasında müəssisələrin  fəaliyyətində, istehsalın 

təşkilində  və  məhsulların  hazırlanmasında  marketoloq  və  tədqiqatçılar, 

satış konsepsiyasında isə mühəndis-texniki işçilər həlledici rol oynayırlar 

və s. 

Müəssisələrdə  marketinq  konsepsiyasının  tətbiqi  heç  də  satış  kon-

sepsiyasından  imtina  edilməsi  və  müəssisənin  bazar  fəaliyyətində  onun 

rolunun  azalması  anlamına  gəlməməlidir.  Əksinə,  yuxarıda  izah  edilən-

lərdən də aydın olur ki, bu konsepsiyalar biri-birini tamamlamalı və onlar 

kompleks  şəkildə  həyata  keçirilməlidir.  Bunun  nəticəsində  isə  müəssi-

sənin bazar fəaliyyətini daha yüksək səmərə ilə həyata keçirmək və inki-

ş

afa  nail  olmaq  mümkün  olur.  Çünki  marketinqin  analitik  funkusiyasın-

dan istifdə edilməsi daha səmərəli satış proqramları və marketinq komp-

leksi tərtib etməyə imkan verir. 

Yuxarıda  izah  edilənlərdən  belə  nəticəyə  gələ  bilərik  ki,  marke-

tinqdə istifadə edilən əsas anlayışlara (məfhumlara) ehtiyac, tələbat, tələb, 

məhsul, sövdələşmə, mübadilə və bazar aiddir. 

Ehtiyac

  (bəzi  Qərb  ədəbiyyatında  tələbat)  insanın  yaşaması  və 

fəaliyyət  göstərməsi  üçün  nəyinsə  çatışmadığını  hiss  etməsi,  duymasıdır. 

Ehtiyac  maddi  ehtiyaclara  (məsələn,  yeməyə,  paltara,  istiliyə  və  s.  olan 

---

 

25 

ehtiyaclar)  və  mənəvi  ehtiyaclara  (məsələn,  ünsiyyətə,  biliyə  və  özünü  təs-

diqə olan ehtiyaclar) bölünürlər. Marketinqdə əsas diqqət maddi ehtiyaclara 

yönəlir. Ehtiyaclar insanın təbiəti ilə bağlıdır. 

Tələbat

  (bəzi  Qərb  ədəbiyyatında  istəklər)  insanın  dünyagörüşünə, 

şə

xsiyyətinə,  həyat  tərzinə  və  s.  xüsusiyyətlərinə  uyğun  olaraq  spesifik 

forma  alan  və  ödənilməsi  zəruri  olan  ehtiyaclardır.  nsanlar  qeyd  edilən 

xüsusiyyətlərdən  asılı  olaraq  özlərinin  ehtiyaclarını  müxtəlif  məhsullara 

tələbata  transformasiya  edirlər.  Məsələn,  bir  qrup  insan  özünün  yeməyə 

olan ehtiyacını bir fincan kofe, digər qrup insanlar isə müəyyən xörəklərlə 

təmin edə bilirlər. 

Tələb

 1) alıcılıq qabiliyyəti olan tələbatlar və ya 2) tələbatın ödənilməsi 

üçün həyata keçirilən konkret fəaliyyətdir. Tələbə verilən ikinci tərif onunla 

ə

laqədardır ki, insanlar özlərinin tələbatını yalnız əvəzinə nə isə ödədiyi məh-

sullar hesabına deyil, həm də təbiət tərəfindən hazır şəkildə verilən məhsullar 

hesabına  da  ödəyə  bilir.  Məsələn,  insan  suya  olan  tələbatını  bulaqdan  su 

içməklə və ya yeməyə olan tələbatını ov ovlamaqla da ödəyə bilər. 

Məhsul

  təbiət  tərəfindən  hazır  şəkildə  verilən  və  (və  ya)  insan 

ə

məyilə  yaradılan  və  istehlakçının  hər  hansı  tələbatını  ödəmək  məqsədi 

ilə  bazara  təklif  edilən  bütün  predmetlər,  maddi  nemətlərdir.  stehlakçı 

məhsulu  əldə  etməklə  hər  hansı  bir  tələbatını  ödəyə  və  ya  hər  hansı  bir 

problemini həll edə bilir.  

Sövdələşmə

 ən azı iki tərəfin marağını və onlar arasında saziş şərtlərini, 

onun realizasiya vaxtını və  yerini nəzərdə tutan ticarət əməliyyatıdır [13, s. 

8]. 

Mübadilə

 bazar subyektləri tərəfindən bazara təklif edilən məhsulla-

rın  (xidmətlərin)  mülkiyyət  və  ya  sərəncam  vermək  hüququnun  dəyiş-

dirilməsi  üçün  zəruri  olan  sövdələşmənin  həyata  keçirilməsi  prosesidir. 

Mübadilənin baş verməsi üçün o, aşağıdakı şərtlərə cavab verməlidir: 

- ən azı iki tərəf olmalıdır və onların hər biri mübadilə etmək üçün 

nəyəsə (məhsula, maddi nemətə, sərvətə) malik olmalıdır; 

-  bir  tərəfin  malik  olduğu  məhsul  (maddi  nemət,  sərvət)  istehlak 

xüsusiyyətinə və  ya dəyərliliyinə görə digər tərəfin məhsulundan (maddi 

nemətindən, sərvətindən) fərqlənməlidir; 

- mübadilə iştirakçılarının malik olduğu məhsul (maddi nemət, sər-

vət) digər tərəf üçün maraq kəsb etməlidir; 

---

 

26 

- mübadilə hər iki tərəf üçün faydalı olmalıdır, yəni o, hər bir tərəfə 

malik olduğu dəyərdən artıq dəyər əldə etməyə imkan verməlidir; 

-  mübadilə  nəticəsində  hər  tərəfin  əldə  etdiyi  faydanın  həcmi  ona 

çəkilən xərclərdən böyük olmalıdır; 

-  hər  bir  tərəf  malik  olduğu  məhsula  sərəncam  vermək  hüququna 

malik olmalıdır; 

- mübadilə azad və könüllülük prinsipi əsasında həyata keçirilməli, 

həmçinin hər iki tərəf mübadilənin həyata keçirilməsinə razı olmalıdır; 

-  hər  bir  tərəf  öz  məhsulunu  digər  tərəfə  çatdırmaq  və  kommuni-

kasiyanı həyata keçirmək imkanına malik olmalıdır. 

Bazar

 hər hansı bir tələbatını ödəmək və  ya problemini həll etmək 

məqsədi  ilə  məhsul  alan  alıcıların  və  həmin  tələbatı  ödəmək  (problemi 

həll  etmək)  üçün  bazara  məhsul  təklif  edən  satıcıların  (istehsalçıların  və 

ya vasitəçilərin) məcmusu və ya məhsulların mübadiləsinin və ya sövdə-

ləşməsinin həyata keçirildiyi yer, məkandır. 

 

1.2. Marketinqin formaları 

Müxtəlif  müəssisə  və  təşkilatlar  istehsal-satış  fəaliyyəti  qarşısında 

qoyulan  məqsəd  və  vəzifələri  yüksək  effektlə  həyata  keçirmək  üçün 

müxtəlif  bazar  situasiyalarında,  qarşıya  qoyulan  məqsəddən  asılı  olaraq 

marketinqin  müxtəlif  formalarından  istifadə  edirlər.  Buna  görə  də 

marketinqin  formalarının  öyrənilməsi,  konkret  situasiyaya  uyğun  gələn 

marketinq formalarının seçilməsi və tətbiqi mühüm əhəmiyyət kəsb edir.  

Marketinq:  a)  bazarı  əhatəetmə  dərəcəsinə;  b)  milli  iqtisadiyyatın 

səviyyəsini  əhatəetmə  dərəcəsinə;  c)  tətbiq  edildiyi  sahənin  və  ya  məh-

sulun,  fəaliyyətin  xarakterinə;  ç)  bazar  seqmentlərini  əhatəetmə  səviy-

yəsinə;  d)  tələbatın  ödənilmə  səviyyəsinə  və  e)  istehlakçılarla  ünsiyyət 

üsuluna  görə  təsnifləşdirilir.  Bu  əlamətlərə  görə  marketinqin  müxtəlif 

formaları vardır. 

Bazarları əhatəetmə dərəcəsinə görə marketinq

 a) daxili markeinqə, 

b)  beynəlxalq  marketinqə  və  c)  qlobal  marketinqə  bölünür.  Daxili 

marketinq

 konkret bir ölkənin müəssisələrinin həmin ölkənin bazarlarında 

həyata  keçirdiyi  marketinq  fəaliyyətidir.  Beynəlxalq  marketinq  isə 

müəssisənin  yerləşdiyi  ölkənin  hüdudlarından  kənarda  yerləşən  beynəl-

xalq bazarlarda məhsul satışı məqsədi ilə marketinq strategiyası hazırlan-

---