Microsoft Word tam jurnal -1 018 Nadir m pdf doc
Yüklə 1,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 168 təbəqəsi elmi terminologiya səviyyəsinə qaldırılmışdır və hazırda onun əsas fondunu təşkil edir. Bununla belə demək olar ki, bütün bu lüğətlər elm və texnikanın müəyyən sahəsinin nomenklaturasından ibarətdir. İndiyədək uzaq və yaxın elm sahələrinin materialları əlaqələndirilməmiş, qaqrşılıqlı surətdə nizama salınmış və müasir Azərbaycan dilinin çoxşaxəli zəngin söz xəzinəsini əhatə edən lüğətlərin sözlüyünə daxil edilmişdir. Terminlər bütün başqa sözlər kimi qrammatik cəhətdən səciyyələndirilmiş və onların elmin hansı sahəsinə aid olması dəqiq göstərilmişdir. Terminlərin tərcüməsindən sonra mötərizədə məfhum, əşya, hadisə və s. haqqında ilkin məlumatlar verilir. Bu yenilik bir tərəfdən keçilən terminin mənasının oxucu tərəfindən mümkün qədər daha asan başa düşülməsini təmin etmək, digər tərəfdən isə əksər hallarda terminlərin sonrakı izahını verməyən, yalnız onların leksik tərcüməsi ilə kifayətlənən ikidilli terminologiya lüğətlərində çatışmazlığı müəyyən dərəcədə aradan qaldırmaq cəhdindən irəli gəlir. Lüğətlərə müəyyən miqdarda müasir yazıçıların əsərlərində və danışıq dilində rast gəlinən dialektlərarası və məhəlli sözlər də daxil edilmişdir. Görkəmli dilçi alim akademik L.V. Şerba “Rusca – fransızca lüğət”də yazmışdır: “Nəhayət, heç də çox şeyin obyektiv olaraq artıq olmasına əmin olduğuna baxmaya- raq, mən bunu açığını desək, böyük bəla hesab etmirəm.; əgər lüğətdə çox şey buraxılsaydı, bu, pis olardı. Hər halda nəyin daha vacib, nəyin lüzumsuz olması haqqında adi mülahizələrin son dərəcədə subyektivliyini qeyd etməyi vacib hesab edirəm” (7, s 69). Hesab edirik ki, böyük ikidilli lüğətin sözlüyü çox işlənən sözlər çərçivəsində qalmamalıdır; ikidilli lüğət tərcümə olunan dilin leksik tərkibini və onun elementlərinin tərcüməsini əks etdirməlidir ki, yaşından, ixtisasından və fəaliyyət sahəsindən asılı olmayaraq, oxucular ondan etibarlı vəsait kimi istifadə edə bilsinlər. ƏDƏBİYYAT: 1. Axundov A. “Dövlət dilimiz yeni mərhələdə” // Dil və ədəbiyyat. (iki cilddə) II cild, Bakı, 2003, s. 297 2. Cəfərov S. Müasir Azərbaycan dili. (2). Leksika. Bakı: “Şərq – Qərb”, 2007 3. Qurbanov A. Müasir Azərbaycan ədəbi dili. I cild. Bakı: “Elm və təhsil” 2010 4. Xəlilov B. Müasir Azərbaycan dilinin leksikologiyası. Bakı: “Zərdabi LTD”, 2015 D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 169 5. Yavuzarslan, Paşa. Osmanlı Dönemi Türk Sözlükçülüğü. Ankara: Tiydem Yayıncılık, 2009 6. Герд А. С. Основы научно – технической лексикографии. – Л.: ЛГУ, 1986. 7. Щерба Л.В. Опыт общей теории лексикографии // Языковая система и речевая деятельность / Л.: Наука, 1974. Гасимова Шалала Современные переводческие словари и их особенности Резюме В статье рассматриваются характерные черты современных переводческих словарей, принципы понимания смысла, различие между словарями и пояснительными словарями и недостатки этих словарей. Здесь также упоминается пути развития истории азербайджанской лексикографии. Shalala Gasimova Modern translation distionaries and their peculiarities Summary The article deals with the characteristic features of modern translation dictionaries, the principles of meaning comprehension, the difference between dictionaries and explanatory dictionaries, and the deficiencies of these dictionaries. The development way of the history of Azerbaijan lexicography is mentioned here too. D i l ç i l i k İ n s t i t u t u n u n ə s ə r l ə r i – 2 0 1 8 170 Gülara Quliyeva AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun dissertantı ms.glary@rambler.ru Bədii mətnin təşkilinin temporal xüsusiyyətləri Açar sözlər: bədii mətn, bədii zaman, mətn zamanı, temporallıq, müəllif zamanı Ключевые слова: художественный текст, художественное время, текстовое время, темпоральность, авторское время. Key words: artistic text, artistic time, text time, temporality, author's time Filoloji, o cümlədən də linqvistik tədqiqatlarda bədii mətnin temporal məsələlərinə, bədii zamana həsr olunmuş tədqiqat işləri ötən əsrin ikinci onilliyində yer almağa başlamışdır. Əvvəlcə M.L.Petrovski, V.V.Vinoqradov, A.Q.Seytlin, sonralar M.M.Baxtin, Q.Müller, V.Mats və başqaları bu problemə müraciət etmişlər. (Bax: 2; 3; 8; 10 və s.). Qeyd etmək lazımdır ki, V.Vinoqradov, M.Petrovski, A.Seytlin və bir çox başqaları bilavasitə bədii zamandan deyil, mətn zamanından danışmış, problemə konkret mətn daxilində baxmışlar. Təhlilə cəlb edilmiş mətnlər bir qayda olaraq, bədii əsərləri əhatə etmişdir. Mətn dilçiliyinin sürətli inkişaf keçdiyi dövrdə, daha doğrusu, XX əsrin 70-80-ci illərində mətn zamanı daha çox diqqət mərkəzinə çəkilmiş, zamana mətnyaratma vasitəsi kimi baxılmış, nəhayət, bəzi tədqiqatçılar zamanı mətn kateqoriyası olaraq ayırmışlar. Onu da qeyd edək ki, mətn dilçiliyi bu günə qədər mətn kateqoriyaları məsələsini həll edə bilməmiş, istər mətn kateqoriyasının izahlarında, istər sayında, istərsə də təsnifində konkret nəticə əldə edilməmişdir. Mətn kateqoriyaları, ayrı-ayrı tədqiqatçıların fikirləri nəzərə alınarsa, artmaqda davam edir və bu kateqoriyalar sırasında zaman da qeyd olunur. İ.Qalperinə görə, mətnin zaman kateqoriyası kontinuum, retrospeksiya və prospeksiyanın vəhdətidir (5, s. 84). Zamanın mətn kateqoriyası kimi fərqli təqdimatları, eyni zamanda, mətnin hissələrinə, onun yazılması, oxunmasına aid edilən zaman, həmçinin linqvistik zaman məsələləri elmi dövriyyəyə “mətn zamanı”, “kontekstual zaman”, “obraz zamanı”, “müəllif zamanı”, “oxucu zamanı”, “süjet zamanı”, “hadisə və hadisələr zamanı” kimi anlayışların daxil olmasına səbəb olmuşdur. Yüklə 1,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|