Microsoft Word taxil zerervericileri sooon docx
Yüklə 228,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mübarizə tədbirləri.
- Kimyəvi mübarizə.
- Taxıl böcəyi
5
olan durğun suların qurudulması; c) yarımsəhra, tapdanmış və seyrəkləşmiş otaqlarda qara heriyin tətbiqi; ç) əkin sahələrində biçindən sonra dərhal dərin şum aparılması; d) ocaqları tapılmış və dəqiqləşdirilmiş yerlərə aldadıcı yemlər səpilməsi; e) zərərvericinin miqdar dinamikasının öyrənilməsi və onun inkişafının nəzarətdə saxlanılması üçün bölgə mütəxəssislərinin vaxtaşırı müşahidələr keçirməsi. 2. İntensiv inkişaf və zərərvurma dövründə tətbiq edilən metodlar: Çəyirtkənin inkişafı nəzarətdən çıxdıqda və onların başqa yerlərdən kütləvi surətdə gələrək zərər vurduğu dövrdə kimyəvi mübarizə metodları tətbiq edilir. Bu məqsədlə aldadıcı yemlərin və insektisidlərin birbaşa səpilməsindən istifadə edilir. Əgər zərər- verici sürü şəklindədirsə, bu zaman aviaçiləmələrdən və aviasiya vasitəsi ilə aldadıcı yemlərin səpilməsindən istifadə çox yüksək səmərə verir. Aviasiyadan istifadə mümkün deyilsə, yerüstü çiləyicilərdən və aldadıcı yemlər səpən mexanizmlərdən istifadə edilməlidir. Aldadıcı yemlər bir neçə formada quru və yaş halda hazırlana bilər. Bu məqsədlə yaşıl qarğıdalı yarpağı, kəpək, ağac kəpəyi, jımıx, at və ya qoyun peyini, şrot və b. vasitələrə Arriban 55 EC (Chlorpyrifos-ethyl), Deltharin 2,5 EK (Deltamethrin), Redsunny 250 (Lyamda-Cyhalothirin 50 qr/l) preparatlarından müvafiq normada qatılaraq aldadıcı yem hazırlanır və hər hektara 20-25 kq hesabı ilə səpilir. Çəyirtkələr sürü halında hücum edərkən onların hərəkət istiqamətinə perpendikulyar olaraq 1-1,2 metr enində dərin xəndəklər qazılmalı və onlara aldadıcı yemlər tökülməlidir. Bu halda xəndəklərə tökülmüş çəyirtkələri torpaqla örtüb basdırmaq da olar.
6
Yarımsərtqanadlılar (Hemipteria) dəstəsinə mənsubdur, Eurygaster integriceps Puta adlanır. Azərbaycanın başlıca taxıl- çılıq bölgələrindən Şəki-Zaqatala, Qəbələ-İsmayıllı, Gəncə-Qazax, Mil-Qarabağ regionlarında, Cəlilabad, Masallı və Lənkəran rayon- ları ərazisində geniş yayılıb. Zərərli taxıl bağacığının yetkin fərdinin üzəri qalxanvari yarımsərt qanadla örtülür. Adi halda bağaya oxşadığına görə belə adlanır. Bədənin uzunluğu 8-12 mm, eni 5-8 mm-dir, rəngi bozumtul, açıq yaşıl, tutqun-darçını rəngdə olur (Şəkil 3). İlkin yazda havanın orta temperaturu 10-12°C, xəzəllərin altında isə temperatur 16-17°C olduqda yetkin halda qışlamış ziyankar bağacıqlar qışlama yerlərindən uçaraq taxıl zəmilərinə gəlir. Bir neçə gün qidalandıqdan sonra erkək və dişi fərdlər çütləşir. Yetkin dişi fərdlər 200-ə qədər yumurta qoyduqdan sonra ölür. Yumurta mərhələsindən 8-15 gün sonra sürfələr çıxır, 30-40 gün taxılın şirəsini sormaqla qidalanır və 5-6 yaş dövrü keçirir. Sürfələr xarici görünüşlərinə görə yetkin böcəklərə oxşayırlar, lakin ölçüləri yaş dövrlərindən asılı olaraq 2 mm-dən 6-9 mm-ə qədər dəyişir. Ziyankar taxıl bağacığı kütləvi inkişaf etdiyi illərdə 25-35% məhsul itkisinə səbəb olur. Mübarizə tədbirləri. Ziyankar taxıl bağacığının Azərbay- canda geniş yayıldığı və taxıl əkinləri məhsuldarlığını xeyli aşağı saldığı üçün ona qarşı mübarizə aparılması vacibdir.
məlidir. Səpin normasına düzgün riayət olunmalıdır. Alaq otlarına qarşı müntəzəm mübarizə aparılmalıdır. Taxıl vaxtında və itkisiz toplanmalı və taxıl biçinindən sonra sahədə dərhal dərin şum (20- 25 sm) aparılmalıdır. Zərərvericiyə qarşı mübarizənin düzgün təşkil edilməsi üçün onun iqtisadi ziyanlı həddə (İZH) çatdığı öyrənilməlidir. Yəni 1 m 2 sahədə müşahidə edilən bağacığın sayı 2 və daha artıq olarsa, mübarizə aparılmalı, 2-dən az olarsa, ona qarşı mübarizə iqtisadi 7
cəhətdən səmərəsiz hesab edilir. Kimyəvi mübarizə. İqtisadi ziyanlı həddə çatmış sahələrdə Deltharin 2,5 EK (Deltamethrin), preparatının 0,25 l/ha məsarif norması 300 l/ha işçi məhlulu sərf olunmaqla çiləmələr aparılmalıdır. Çiləmələr kiçik sahələrdə (1-5 ha) əl çiləyiciləri ilə, böyük sahələrdə isə (10 ha və daha çox) çiləyici mexanizmlərin traktora qoşulması yolu ilə keçirilməlidir.
Taxıl böcəyini Zabrus tenebriodes eleqantus Men., Z. Mori- men., Z. Trinii Fish, Z. Spinipes ruqosus Men. növləri Azərbay- canın ayrı-ayrı bölgələrində, əsasən, dəmyə şəraitdə becərilən sahələrdə geniş yayılaraq, taxıl əkinlərini zədələyir. Taxıl böcəyinin yetkin fərdləri qara rənglidir, uzunluğu 13-16 mm olub, gecələr aktiv fəaliyyətdə olur. Gecə həyat tərzi keçirmələri onlara qarşı mübarizəni çətinləşdirir. Yetkin böcəklər gizləndikləri yerlərdən çıxaraq axşam düşəndən səhərə qədər yeni əmələ gələn sünbüllərdə dolmaqda olan dənlərdə qidalanır. Yayın isti vaxtlarında taxıl böcəklərinin fəaliyyəti zəifləyir, əksər vaxt- larda torpağın 25-30 sm dərinliklərində diapauza halına keçirlər. Payızın sərin havaları başlayanda (təxminən sentyabr ayının axı- rında) taxıl böcəkləri diapauzadan çıxaraq dərin şum aparılmayan sahələrdəki kövşənlərin, quru alaq otları, ot və saman topalarının altına yığışırlar. Cütləşdikdən sonra torpağın 3-7 sm dərinliyində yumurta qoyurlar. 15-18 gün sonra yumurtadan çıxan sürfələr taxıl çürüntüləri ilə, onlar olmadıqda isə birillik alaq otları ilə qida- lanırlar. Taxıl böcəyinin kiçik yaşlı sürfələri bozumtul ağ rəngdə, 3-cü yaş dövrü sürfələri isə qonurlaşmış rəngdə olur (Şəkil 4). Qış sərt keçən illərdə taxıl böcəyi sürfə mərhələsində diapauzaya gedir. Havalar qismən mülayimləşən kimi onlar diapauzadan çıxaraq payızlıq taxıl əkinlərinə güclü ziyan vurmağa başlayır. Onların zədələdiyi kolların aşağı və orta yarpaqları tarpağa dartılaraq spiralvari burulmuş və ya deformasiyaya uğra- mış kimi görünür. Sürfələr tərəfindən zədələnmiş yarpaqlar Yüklə 228,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|