Microsoft Word T?bi?td?n istifad?nin huquqi ?saslar?doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- yeraltı sərvətlərə görə (axtarış-kəşfıyyat işlərinə, faydalı qazıntıların çıxarılması hüququna, yeraltı sərvətlərdən istifadəyə və mineral-xammal bazasmm bərpasma); - sudan istifadəyə görə (su obyektlərindən istifadə hüququna, su obyektlərinin qorunması və bərpasına); - heyvanlar aləmindən istifadəyə görə (heyvanlar aləmindən istifadə hüququna, ovçuluq üçün ödəmə); - meşədən istifadəyə görə (meşədən istifadə hüququna, meşədən icarəyə və meşələrin bərpasma); - bitki ehtiyatlarından istifadəyə görə (dərman bitkiləri və xammal yığımı üçün ödəmə, qeyri-meşə bitkilərindən istifadəyə, texniki xammalın hazurlanmasma görə öədəmə). Qanunvericilikdə ətraf mühitin çirkləndirilməsinə görə aşağıdakı haqların alınması nəzərdə tutulmuşdur: - normativ tullantılara görə; - normadan artıq tullantılara görə; - tullantıların yerləşdirilməsinə görə. Öz mahiyyətinə görə bu ödəmələr üç yerə ayrılır: kompensasiyaedici, stimullaşdırıcı və iqtisadi səmərəyə görə. Birinci halda, yəni kompensasiyaedici ödəmələr ətraf mühitə, insan sağlamhğma və maddi dəyərlərə vurulmuş zərərin əvəzinin ödənilməsinə yönəldilmişdir. Dəymiş zərərə görə hüquqi məsuliyyətdən fərqli olaraq, çirkləndirməyə görə ödənilən haqqm alınması səlahiyyətli dövlət orqanı tərəfindən həyata keçirilir. kinci halda, dəymiş zərər müəyyən olvmmuş qaydada müəssisənin gəlirindən tutulur. Lakin bu zaman zərərli tullantıların azaldılması üçün müəssisələri maddi cəhətdən stimullaşdırmaq lazımdır. Belə ki, həmin müəssisə o zaman səmərəli fəaliyyətdə olacaq ki, ətraf mühitə daha az çirkləndirici maddələr atmağa nail olsun. Üçüncü halda, çirklənməyə görə alman ödənişlər büdcədənkənar ekoloji fondlann maliyyələşdirilməsinə yönəldilir ki, bu da ətraf mühitin mühafizəsi və sağlamlaşdırılmasına xidmət edir. Həmin ödəmələrin məhz bu zaman iqtisadi ə həmiyəti or-taya çıxır. Qeyd etmək lazımdır ki, ətraf mühitin çirkləndirilməsinə görə ödəmələrin müəyyənləşdirilməsi ardıcıllığı şərti olaraq üç mərhələyə ayrılır: - ödəmələrin baza normativlərinin təyini; - diferensiallaşdırılmış haqlar; - çirkləndirici şəxsin ödəyəcəyi konkret miqdar (məbləğ). Ətraf mühiti çirkləndirən hər bir növ üzrə (səs-küy, silkələnmə və s.) baza normativləri, onların ə traf mühitə və insan sağlamhğma ziyan vura bilmək dərəcəsinə görə müəyyən edilir. Bu zaman normativlər Azərbaycan Respublikasının Ekolo-giya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, Səhiyyə Nazirliyi, tqtisadi Inkişaf Nazirliyi və Maliyyə Nazirliyinin mütəxəsissləri tərə-fmdən işlənib hazırlanır. Regionların mövcud ekoloji vəziyyəti və ekoloji amilləri nəzərə almaqla Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfmdən diferensiallaşdırılmış normativlər işlənib hazırlanır. Ekoloji amillər dedikdə, zonanm təbii-iqlim şəraiti, ərazinin iqtisadi xüsusiyyətləri, qorunan təbii obyektlərin əhəmiyyətliliyi başa düşülür. Həmin normativlərdə çirkləndirməyə göro ödəniləcək haqq, əlavə olaraq zonalar üzrə müəyyənləşdirilmiş xüsusi təshih əmsallarma vurulur. Çirkləndirici şəxsin ödəyəcəyi konkret məbləğ isə qüvvədə olan qanunvericiliyə görə şəhər və rayon yerli icra hakimiyyəti orqanları və bələdiyyələr tərəfmdən müəyyən edilir. Azərbaycan Respublikasınm «Ətraf mühitin mülıafızəsi haqqmda» Qanununa görə, «ətraf mühitüı mühafızəsində təxirəsalınmaz tədbirlərin, ona vurulan zərərin aradan qaldırılmasının və kompensasiya verilməsinin, ətraf mühitin mühafızəsi sahəsində başqa tədbirlərin maliyyələşdirilməsi üçün dövlət və ictimai fondlar yaradılır». Qanunda həmçinin ətraf mühitin mühafızəsi üzrə dövlət fondunun vəsaitlərinin hansı tədbirlər üçün istifadə edildiyi də göstərilmişdir. Bunlar: elmi-tədqiqat işləri, resurs qonaətedici və ekoloji təmir texnologiyaların tətbiqi, təbiətdən istifadəçilər tərəfındən həyata keçirilen təbiəti mühafızə obyektlərinin tikintisinin maliyyələşdirilməsi, ətraf mühitin çirklənməsi nəticəsində dəymiş zərərin bərpası tədbirləri, çirklənmə və digər mənfı təsirlər nəticəsində vətəndaşların sağlamlığına və ə traf mühitə vurulmuş zərərin bərpasına görə onlara müəyyən edilmiş kompensasiyanın verilməsi, ətraf mühitin pozulmuş ekoloji tarazlığmın bərpası, proqram, layihə, normativ-metodiki sənədlərin işlənməsi və həyata keçirilməsi, ekoloji tərbiyə və təhsil, xüsusi mühafızə olunan təbiət ərazilərinin və obyektlərinin mühafızəsi, nadir və nəsli kəsilməkdə olan fauna və flora növlərinin qorunması və bərpası, ətraf mühitin mühafızəsi sahə-sində dövlət orqanlarının maddi-texniki bazasının yaradılması və inkişafı, ətraf mühitin dövlət monitorinqinin təşkili və keçi-rilməsi, dövlət kadastrmm aparılması, ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində çalışan mütəxəssislərin həvəsləndirilməsi məqsədilə onların maddi stimullaşdırılmasıdır. Ə traf mühitin mühafızəsi üzrə dövlət fondu, təbii ehtiyatlardan istifado haqqından, ətraf mühitə çirkləndirici maddələrin tullanmasına görə ödənilən və təbiəti mühafızə qanunvericiliyinin pozulmasına görə tutulan vəsaitlərdən ayırmalar, məqsədli və könüllü ödəmələr və digər mənbələr hesabma formalaşdırılır. Bu fond Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi nəzdində yaradılır və təsdiq olunmuş Ə sasnaməyə uyğun fəaliyyət göstərir. Ə traf mühitin mühafızəsinin ictimai fondları, qanunvericiliyə görə ictimai birliklərin vəsaiti, qrantlar, fıziki və hüquqi şəxslərin könüllü ianələri, habelə qanunvericiliyə zidd olmayan digər daxilolmalar hesabına təşkil edilir. Belə fondlar ictimai birliklər tərəfındən yaradılır, ətraf mühitin mühafızəsinə, təbiətdən səmərəli və kompleks istifadə ilə əlaqədar işlərə və tədbirlərə sərf olunur (maddə 29). Qanunvericiliyə görə ictimai fondların yaradılması, onla-nn vəsaitlərinin formalaşması və xərclənməsi qaydaları müvafiq ictimai birliklərin təsdiq etdikləri ə sasnamələrdə (nizamnamələrdə) müəyyən edilir. Təbiətdən istifadə sahəsində ekoloji fondlar sistemi Ekoloji tədbirlərin maliyyələşdirilməsinin əsas mənbəyi təbiətdən istifadənin ödənişli (pullu) sistemidir. Təbii ehtiyatlardan istifadə, ətraf mühiti çirkləndirməyə, tullantılann yer-ləşdirilməsinə görə ödəmələr sistemi, eyni zamanda bu ödəniş-lərin tutulması və istifadəsi təbii ehtiyatlar üzərində mülkiyyət münasibətləri ilə müəyyən edilir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|