Microsoft Word T?bi?td?n istifad?nin huquqi ?saslar?doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
gücü yoxdur. Bu normativlər təklif və metodiki təlimat şəklində istifadə oluna bilər. Ə gər bu normativlər səlahiyyətli orqanlar tərəfmdən təsdiq olunarsa, onda onların icrası hüquqi cəhətdən məcubi sayılır. Azərbaycan Respublikasında Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi və Səhiyyə Nazirliyi belə orqanlardan hesab olunur. Eyni zamanda qeyd edilməlidir ki, normativlər heç bir qanunun tərkib hissəsi deyildir və onlar ayrıca çap olunur. Təbii ətraf mühitin keyfıyyət normaları 3 qrupa bölünür: sanitar-gigiyenik normativlər, istehsal təsərrüfat normativləri, kompleks normativlərə. Birinci qrupa - kimyəvi, bioloji və fiziki təsir göstərə biləcək zərərli maddələrin yol verilə bilən toplanma miqdarını müəyyən edən normativləri, habelə sanitar, müdafıə, yol verilən radiasiya səviyyəsi və digər normativlər daxildir. Bu tip norma-tivlərin əsas məqsədi, insan sağlamlığı üçün əlverişli olan ətraf mühitın keyfıyyət göstəricilərıni təyin etməkdir. Bu qrupa daxil olan normativlər daha yaxşı işlənilmiş hesab olunur. kinci qrup normativlər əsasən tullantılarm və zərərli maddələrin atılması ilə ə laqədardır. Bu normativlərlə zərərli təsir mənbələrinə lazım olan tələblər qoyulur, onun təsiri məh-dudlaşdırılır, habelə ziyan vura biləcək kəmiyyətləri müəyyən edir. Bu kateqoriya normativlərə texnoloji, tikinti, şəhərsalma qaydaları və s. daxil etmək olar. Üçüncü qrupa isə birinci və ikinci qrupa daxil olan nor-mativləri özündə birləşdirən kompleks normativlər daxildir. Məsələn, ətraf mühitinə təsirə məhdudiyyət qoyulan (icazə verilən) normaları, müdafıə və sanitar zona normaları və s. Bundan başqa, təbii ehtiyatların istifadəsi (götürülməsi) normativləri də mövcuddur. Həmin normativlər müəyyən müddət üçün təyin edilirlər. Eyni zamanda, ə traf mühitə yük normalannın həddi də müəyyən edilə bilər. Bu normativlik xü-susən ə razi-sənaye komplekslərinin formalaşdırılmasında, sə-nayenin, kənd təsərrüfatının inkişafında, şəhərlərin tikintisində çox vacibdir. Bu zaman təbii mühitin özünübərpa meyarlannı aşmağa yol verilmir. Müəssisələr ətrafmda həmçinin sanitar-mühafızə zonalannın müəyyən edilmə normativləri də vardır. Bu zonaların ölçüləri onların müəssisələrinin sanitar təsnifatma müvafıq olur. Məhsul və xidmətlərin ətraf mühitin təhlükəsiz-liyinə, insanların həyatma və sağlamlığına təsiri dövlət standartları ilə müəyyən edilir, bu zaman ekoloji sertifıkatlar, habe-lə məhsulun nişanlanması tətbiq edilir. Qanunvericiliyə görə konkret ekoloji şəraitdən asılı olaraq normativ göstəricilərin mənfı istiqamətə doğru dəyişdirilməsinə, ətraf mühitin müəyyən edilmiş keyfıyyət normativlərinin azaldılmış normalarla əvəz edilməsinə xüsusi icazə verilə bilər. Orada həmçinin ətraf mühitin təsdiq edilmiş keyfıyyət normativlərinin bütün hüquqi və fıziki şəxslər üçün məcburi olduğu və bu normativlərin mətbuatda dərc olunaraq yayımlan-masının zəruriliyi öz əksini tapmışdır. Ə traf mühitin mühafizəsinin iqtisadi mexanizmi Ə traf mühitin mühafizəsi zamanı yaranan ən mürəkkəb problem iqtisadi və ekoloji maraqlann toqquşmasından ortaya çıxır. Dünyamn inkişaf etmiş bütün ölkələrində hələ də bu münasibətləri inzibati-hüquqi metodlarla (qadağalar, məhdudiy-yətlər, inzibati tədbirlər və s.) tənzimləməyə çalışırlar. Lakin fnüasir dövrdə yeni bir tendensiya - ekoloji müna-sibətlərin hüquqi tənzimlənməsinin əsas istiqamətlərindən biri kimi inzibati-hüquqi təsir vasitələrinin ə traf mühitin mühafızəsində iqtisadi stimullaşdırma ilə olan üsullarında öz əksini tap-mışdır. «Ətraf mühitin mühafızəsi haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununda V fəsil ətraf mühitin mühafızəsi layihəsində iqtisadi tənzimləməyə həsr edilmiş, bu qanunun müddəaları əsasmda ətraf mühitin mühafızəsinin iqtisadi mexa-nizmi əks olunmuşdur. Qanuna görə ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində iqtisadi tənzimləmənin məqsedi ekoloji təhlükəsizlik, təbii ehtiyatlardan səmərəli istifade, onlarm bərpası və artırılması tədbirləri-nin işlənib hazırlanmasına, planlaşdırılmasma və yerinə yeti-rilməsinə təbiətdən istifadəçilərin maddi marağını artırmaqdır. Qanunvericiliyə əsasən, ətraf mühitin mühafızəsinin fəaliyyət sahələri və iqtisadi əsasları aşağıdakılardır: - ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində tədbirlərin proqnozlaşdırılması və maiiyyələşdirilməsi; - təbiətdən istifadəyə görə ödəmələr; - ətraf mühitin çirkləndirilməsinə görə ödəmələr və cərimələr; - ətraf mühitin mühafızəsi sahəsində iqtisadi maraqlandırma; - ətraf mühitin mühafızəsi fondlarının yaradılması, qrantlar; - beynəlxalq qurumlardan ekoloji proqramları həyata keçirmək məqsədilə aynlan vəsaitlər (maddə 22). nzibati-hüquqi təsir mexanizmi əgər hakimiyyət və tabeçilik münasibətlərinə söykənirsə, iqtisadi mexanizm icraçının maraqlarının maddi cəhətdən reallaşdırılmasına əsaslamr. qtisadi mexanizmin tərkibinə, daimi fəaliyyət göstərən mövcud institutlarla (idarəetmə prinsipi və orqanları) bərabər, bazar iqtisadiyyatına keçidlə əlaqədar yeni formalar da daxildir. Təbii ehtiyatların kadastrı, material-texniki və maliyyə təminatı, təbii ehtiyatlardan istifadəyə görə haqq, ətraf mühitin çirkləndirilməsinə görə ödəniləcək cərimə, kreditalma və vergitutma zamanı edilən güzəştlər, habelə vergilərdən azad olunma mövcud institutlar qrupuna daxildir. Bu zaman yeni yaranan iqtisadi stimullardan ekoloji sığortanı, əsas təbiətqoruyucu təsərrüfat fondlannın artırılmış amortizasiya normalarının müəyyənləşdirilməsini, ekoloji təmiz məhsula görə həvəsləndirici qiymətlərin tətbiq olunmasını, ekoloji xidmətlər bankmm yaradılmasını və s. göstərmək olar. Təbii ehtiyatların kadastn dedikdə, həmin ehtiyatların iqtisadi, ekoloji, təşkilati və texniki göstəricilərinin məcmusu başa düşülür ki, bu göstəricilər eyni zamanda təbii ehtiyatlarm kəmiyyət və keyfıyyətini, onların istifadəçilərinin tərkibi və koteqoriyalarını da əks etdirir. Kadastr göstəriciləri təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadənin, təbii sərvətlərin maya dəyərinin, onlann satış qiymətlərinin, ətraf mühitin sağlamlaşdınlması və bərpası tədbirlərinin əsasını təşkil edir. Təbii ehtiyatların vahid kadastrı olmasa da, ayrı-ayrı təbii ehtiyatlar üzrə kadastr mövcuddur. Məqsəd və strukruruna gö-rə təbii ehtiyatların kadastrları ümumilikdə vahid iqtisadi-hüquqi sxem yaradırlar. Torpaq kadastn Azərbaycan Respublikasmm «Torpaq Məcəlləsi» (1999) və Azərbaycan Respublikasının «Dövlət torpaq kadastrı, torpaqlann monitorinqi və yer Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|