Microsoft Word T?bi?td?n istifad?nin huquqi ?saslar?doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
stər cəmiyyətin, istərsə də müəyyən ərazidə yaşayan xalqların həyat fəaliyyətində iqtisadi və təbii xüsusiyyətlər təbii ehtiyatların rolunu və yerini müəyyən edir, torpaq və digər təbii ehtiyatlar xalqların mülkiyyət obyekti kimi deyil, daha çox onların həyat və fəaliyyətinin əsas yaşayış mühiti kimi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan dövləti ölkənin təbii sərvətlərinin əsas mülkiyyətçisidir. Qanunvericiliyə uyğun olaraq dövlət mülkiyyət hüququnun obyektləri torpaqların ə ksər hissəsi, meşə və su fondu, yerin təki, vəhşi fauna və digər təbii ehtiyatlardır. Qanunvericiliyə uyğun olaraq xüsusi mülkiyyot hüququ torpaq sahələrinə və onlarda yerləşmiş - ayrılmış (qapalı) sututarlar və ağac-kol bitkilərinə aiddir. Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyində «təbii ehtiyatlar» anlayışı dəqiqləşdirilmir. Əhəmiyyəti nəzərə alınmaqla Azərbaycan Respublikasında təbii ehtiyatlara aid bir sıra qa-nunlar qəbul edilmişdir. Azərbaycan Respubilkasının Meşə Məcəlləsi (30 dekabr 1997-ci il), Su Məcəlləsi (25 dekabr 1997-ci il), Yerin təki haqqında Azərbaycan Respublikasmın Qanunu (13 fevral 1998-ci il), Torpaq Məcəlləsi (25 iyun 1999-cu il) və s. belə qanunlardandır. Təbii ehtiyatların əsas hissəsi dövlətə məxsus olduğu üçün onlar, digər subyektlərə yalnız istifadəyə verilir. Təbiətdən istifadə hüququ, hüquqi normaların sistemini göstərən, təbii ehtiyatların istifadəsinin qaydaları və şərtlərini, təbiətdən istifadəçilərin hüquq və öhdəliklərini tənzimləyən ekologiya hüququnun mühüm institutudur. Təbiətdən istifadə hüququ təbiət obyektlərinin istifadəyə alınması ilə əlaqədar subyektin eldə etdiyi konkret hüquq və öhdəliklərin məcmusudur. Təbiətdən istifadə hüququnun subyekti vətəndaşlar və hüquqi şəxslər, obyekti isə həm fıziki (yerlərdə natura kimi), həm də hüquqi (müvafıq hüquqi sənədlərin qanuniləşdirilməsi yolu ilə) cəhətdən ayrılmış təbii ehtiyatlarm müəyyən hissəsidir. Təbiətdən istifadə hüququ bir neçə əsas növlərə görə təsnifləşdirilir: istifadə qaydaları və şərtlərinə görə ümumi və xüsusi; obyektinə görə torpaqdan, meşədən, yerin təkindən, sudan və s. istifadə müddətinə görə müddətsiz (daimi) və müddətli (müvəqqəti) müəyyən edilir. Bu da öz növbəsində uzun və qısa müddətli ola bilər. Təbiətdən istifadə hüququnun ümumi və xüsusi bölgüsü mühüm əhəmiyyətə malikdir. Təbiətdən ümumi istifadə hüququ bütün vətəndaşlar üçün təbii mühitdən sərbəst və pulsuz istifadənin zəmanətli qanuni imkanı olub, hər bir insanın həyatının yeri, şəraiti və vasitəsi kimi təbiətdən istifadəni nəzərdə tutur. O, bilavasitə Azərbaycan Respublikasmm Konstitusiyasından irəli gəlir və hazırkı qanunvericiliyin (torpaq, meşə, su və s.) normalannda konkretləşdirilir. Təbiətdən xüsusi istifadə hüququ xüsusi hüquqi sənəd (lisenziya, icarə müqaviləsi, dövlət aktı və s.) əsasında həyata keçirilir, cəmiyyətin təsərrüfat və digər maraqlarının ödənil-məsi prosesində onların məqsədli fəaliyyətinə uyğun olaraq təbii ehtiyatların müəyyən hissəsinin qanunla təsdiq olunmuş qaydada istifadəsi imkanmı göstərir. O, adətən, pullu olur. Beləliklə, təbiətdən ümumi və xüsusi istifadə hüququ bir-birindən bir neçə ə lamətinə görə fərqlənir: subyektinə görə, həyata keçirilməsinin məqsəd və qaydasına görə, meydana çıxmasınm əsasına görə. Təbiətdən xüsusi istifadə hüququnun xitam edilməsinə əsas təbii ehtiyatların müvafıq növlərinə uyğun olan, konkret adları torpaq, meşə, su və s. qanunvericiliyində müəyyən edilmiş hüquqi faktlardır. МЮВЗУ 6. ТЯБИЯТДЯН ИСТИФАДЯНИН ТЯШКИЛАТИ-ЩЦГУГИ МЕХАНИЗМЛЯРИ. PLAN: 1. Тябиятдян истифадянин еколоъи-щцгуги механизми, онун мязмуну вя мащиййяти. 2. Еколоъи-щцгуги механизмин тятбигиндя ясас мягсяд. Еколоъи-щцгуги механизмин структуру, онун ясас елементляри. 3. Еколоъи-щцгуги механизмин мянбяляри. Еколоъи-щцгуги механизмин нормалары, онларын нювляри. 4. Ятраф мцщитин кейфиййят нормалары, онларын структур эюстярижиляри. Тябии ятраф мцщитин кейфиййят нормалары, онларын тяснифляшдирилмяси. 5. Ятраф мцщитин мцщафизясинин игтисади механизми, онун мязмуну вя мащиййяти. 6. Ятраф мцщитин мцщафизясинин щцгуги ясасы. Ятраф мцщитин мцщафизясиндя фяалиййят сащяляри вя игтисади ясаслар. 7. Ятраф мцщитин мцщафизясиндя инзибати щцгуги тясир механизминин тятбиги зярурилийи. 8. Тябии ещтийатлар кадастры, онун мащиййяти, ролу, нювляр вя эюстярижиляри. Файдалы газынтылыар кадастры, онун щцгуги ясаслары. 9. Тябиятдян истифадя сащясиндя еколоъи фондлар, онларын мащиййяти вя ролу. Еколоъи фондларын фяалиййят принсипляри. 10. Еколоъи експертиза, тябиятдян истифадя просесиндя онун ролу вя ящямиййяти. 11. Еколоъи сыьорта. Тябиятдян истифадянин тянзимлянмясиндя Онун ролу вя ящямиййяти. Еколоъи сертификатлашманын мащиййяти вя ролу. 12. Еколоъи нязарят вя еколоъи аудитин тябиятдян истифадянин тянзимлянмясиндя ролу. Ə traf mühitin mühafizəsinin ekoloji-hüquqi mexanizmi Hər hansı başqa hüquq sahəsində olduğu kimi, təbii ehtiyatlar üzərində mülkiyyət hüququna, təbiətdən istifadəyə, ətraf mühitin mühafizəsinə, insanlarm və vətəndaşların ekoloji hüquqlarmm, qanuni maraqlarının tanınmasına, mühafızəsinə' və müdafiəsinə dair münasibətlərin tənzimlənməsində ekoloji qanunvericilik başlıca rol oynayır. Lakin bu qanunvericiliyə daxil olan qanunlarda nəzərdə tutulan bütün hüquqi normalar heç də həmişə olduğu kimi icra olunmur. Bu da öz növbəsində çoxsaylı problemlər yaradır. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|