Microsoft Word T?bi?td?n istifad?nin huquqi ?saslar?doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
edilmiş informasiyaya əsasən yataqların tipini, formasını və ölçüsünü, neftli-qazlı təbəqənin qalınlığını, kollektorun tipini, kollektor özəlliyinin dəyişməsinin xarakterini, məhsuldar təbəqəsinin neftliliyi və qazlıhq dərəcəsini, layda olan qazın və kondesatın tərkibini və xassələrini, habelə yatağın işlənməsinin əsas xüsusiyyətlərini müəyyən etmək mümkün olsun. Beləliklə, A kateqoriyasma aid olan ehtiyatlar üzrə faydalı qazıntı yataqlarınm yerləşməsi, forması, faydalı qazıntının texnoloji xüsusiyyətləri və dağ-mədən işlərinin aparılması üçün lazım olan şərtləri müəyyən edən amillərin quruluşu və s. özəllikləri tam müəyyən edilməlidir. B kateqoriyasına aid edilən ehtiyatlar aşağıdakı tələbləri ödəməlidir: 1. Bərk faydalı qazıntılar üzrə: a) A kateqoriyasında olduğu kimi, bütün faydalı qazmtı yataqları üzrə deyil, yalnız yataqların əsas formalarında faydalı qazıntının həcmi, daxili quruluşu, yerləşməsinin xüsusiyyətləri, yatağın daxilində qeyri-fıliz və kondinsiyaya uyğun gəl-məyən sahələrin yerləşməsi müəyyən edilməlidir; b) yataqlann iri pozuntularının vəziyyəti və iri pozuntuların amplitudası, habelə kiçik amplitudalı pozuntuların inkişaf dərəcəsi xarakterizə edilməlidir; c) faydalı qazmtının sənaye tipi və növlərinin təbii müxtəlifliyinin ayrılması, imkan daxilində yatağm sərhədləri, habelə mineralın tərkibində faydalı və zərərli komponentlorin miqdarı müəyyən edilməlidir; d) faydalı qazıntı yataqlarının yerləşdiyi sahə elə müəyyənləşdirilməlidir ki, onların əsas kəmiyyət və keyfıyyət gös-təricilərini tam xarakterizə etmək və yatağın açılmasına və işlənməsinə təsir edən amilləri aşkar etmək mümkün olsun. 2. B kateqoriyasına aid olan neft və qaz ehtiyatları üzrə yataqların tipi, həcmi, neftli və qazlı yataqlarının səmərəli qazımlığı, kollektorun tipi, kollektor özəlliyinin dəyişməsinin xarakteri, layların neftlə və qazla toplanmış sıxlığı, habelə yatağın tam olmasa da işlənməsi və tərkibi üçün lazım olan başqa parametrlər müəyyən edilməlidir. Beləliklə, B kateqoriyasına aid olan ehtiyatlar üzrə yatağın əsas və faydah qazıntının texniki xüsusiyyətləri və keyfıyyəti aşkar edilməlidir. 3. S, kateqoriyasına faydah qazmtı yatağının formasını, keyfıyyətini və texnoloji özəlliklərini ümumi şəkildə müəyyən etmək üçün kifayət qədər kəşfıyyat işləri apanlmış və öyrənilmiş ehtiyatlar daxil edilmelidir. 4. S 2 kateqoriyasma geoloji və coğrafı məlumatlara əsasən əvvəlcədən qiymətləndirilmiş təktək buruqlar və ya işlənmə sahəsi açılmış yataqlardakı ehtiyatlar aiddir. Belə halda faydah qazıntınm keyfiyyəti və texnoloji xüsusiyyəti, habelə yatağın təbii şəraiti və tək-tək smaqlar və başqa oxşar yataqlara bənzətmək yolu ilə müəyyən edilmiş ehtiyatlar osas götürülür. Sənaye tərəfindən mənimsənilməsi dərəcəsinə görə faydah qazmtı yataqları istismar edilməkdə olan, istismara hazırlanmış, geoloji axtarış işləri aparılmaqda olan və konservasiya edilmiş yataqlara bölünür. Тябии ещтийат анлайышы, онун мязмуну вя мащиййяти Bütün təbii ehtiyatların ümumi sayına aid olan, məsələn, istifadə müddətinin qurtarması, hüquqi şəxsin təbiətdən istifadəsinin ləğv edilməsi, dövlət və ictimai ehtiyatlar üçün təbii obyektlərin istifadədən götürülməsi, təbii obyektlərin mühafizəsi və ya məqsədli istifadə qaydalarının pozulmasım təbiətdən istifadə hüququna xitam edilməsinin bir neçə əsası kimi ayırmaq olar. «Ekoloji təhlükəsizlik haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununa (1999) görə, ekoloji təhlükəsizliyin tələblərinə riayət edilməsi təbii ehtiyatlara mülkiyyət, sahiblik və onlardan istifadə hüquqlarının həyata keçirilməsinin məcbııri şərtidir (maddə 4.3). Təbii ehtiyatların öyrənilməsinin predmeti, obyekti və vəzifələri «Təbii ehtiyat» dedikdə, istehsal olunmayan resurslar başa düşülür. Təbiətdə baş verən bütün hadisə və proseslər bir-biri ilə, eləcə də insanın həyat və fəaliyyəti ilə ə laqədar olduğu üçün təbii sərvətlər statistikası sahələrarası (makroiqtisadi, sosial, demoqrafik, səhiyyə, müəssisələr statistikası və s.) xarakter daşıyır. Təbii chtiyatlar statistikasının predmeti bütün təbii ehtiyatlarrn və onun komponentlərinin mövcudluğunu, vəziyyətini və istifadəsinin səmərəliliyini, təbii proseslərin və antropogen amillərin təsiri nəticəsində dəyişmənin kəmiyyət və keyfıyyət xarakteristikasını vermək və bununla əlaqədar çəkilən məsrəfləri öyrənməkdən ibarətdir. Təbii ehtiyatlar statistikası yuxarıda göstərilən istiqamətlərdə hadisələrin dəyişməsi meyillərini və dəyişmələrin qanunauyğunluqlarını da öyrənir. Təbii resurslar statistikasının obyekti təbii resursların özləridir. Təbii ehtiyatlar statistikasınm vəzifəsi müxtəlif səviyyəli, dövlət və yerli idarəçilik orqanlarmı, təsərriifat subyektlərini, habelə təbii ehtiyatlarm mövcudluğu, vəziyyəti, tərkibi və istifadəsinin səmərəliliyi ilə maraqlanan bütün hüquqi və fıziki şə xsləri lazımi informasiya ilə təmin etməkdir. Təbii ehtiyatların həcminin, vəziyyətinin, yerləşdiyi ərazinin və şəraitin dəyiməsi ölkənin təbii-resurs potensialına və beləliklə də sosial-iqtisadi potensiahna və milli sərvətinə təsir göstərir. Təbii ehtiyatlar statistikasının topladığı informasiyadan təbiətdən istifadə prosesində təbiəti qoruma siyasətini hazırladıqda və həyata keçirdikdə istifadə olunur. Təbii ehtiyatlar statistikasınm qarşısında duran vəzifələr aşağıdakılardır: - təbii ehtiyatları xarakterizə edən göstəricilər sistcmini hazırlamaq; - informasiyanın alınma, toplanma, işlənmə və təhlili üsullarını hazırlamaq; - təbiəti və ətraf mühiti qoruma sahəsində qanunvericiliyin yerinə yetirilməsinə nəzarətə köməklik etmək; - təbii ehtiyatların mövcudluğunu, vəziyyətini, keyfıyyətini, yerləşməsini səciyyələndirmək; - öyrənilmə və iqtisadi dövriyyəyə cəlb edilmə dərəcəsinə görə təbii sərvətlərin həcmini müəyyən etmək; - təbii ehtiyatların istifadəsinin səmərəliliyini səciyyələndirmək və təbii sərvətlərin vəziyyətinə insan fəaliyyətinin təsirini qiymətləndirmək; - təbii ehtiyatların insanın fəaliyyətinə və onun həyat şəraitinə təsirini qiymətləndirmək; - istehsal və məişət tullantılarının yaranması, utilləşdirilməsi, basdırılması və bununla əlaqədar olaraq yaranmış zərəri səciyyələndirmək; -ölkə və region üzrə təbii sərvətlərin yerləşməsini və təbii resurs potensialmı müəyyən etmək; - iqtisadi dövriyyəyə cəlb edilmiş resursların və ehtiyatların həcminin dinamikasını öyrənmək; - təbii resursların hasilatı və istifadəsi zamanı itkiləri qiymətləndirmək; - təbiətqoruyucu fondların formalaşmasını, onların istifadəsini və yaranma mənbələrini səciyyələndirmək; - təbiətqoruyucu tədbirlərin səmərəliliyini, onların nəticələrini qiymətləndirmək; - ekoloji təyinath məsrəflər və onların somoroliliyini səciyyələndirmək; - təbii mühitdə baş verən prosesləri dinamikada təhlil etmək və səciyyələndirmək. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|