Microsoft Word T?bi?td?n istifad?nin huquqi ?saslar?doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
cinayətlərin əksəriyyəti qanunları bilməməkdən irəli gəlir. Çünki mövcud dövlət orqanları bu sahəyə barmaqarası baxırlar. Ekoloji-hüquqi mexanizmin səmərəli olmasının üçüncü mərhələsi nəticəlilik (lazım olan nəticələrin əldə oluna bilməsi) mərhələsidir. Bu mərhələdə mexanizmin tam fəaliyyəti təhlil edilir. Bütün işin son nəticəsi isə konkret təsərrüfat mə-sələsinin həll edilməsi üçün yönəldilmiş hüquqi münasibətlər hesab olunur. Əgər hüquqi normanm nəzərdə tutulmuş ideyası tam həyata keçirilmişsə, nəticə müsbət (məqsəd ə ldə olunmuşdur), yarımçıq və ya heç icra olunmamışsa, mənfi (məqsəd yerinə yetirilməmişdir) hesab olunur. Ekoloji-hüquqi normaların icra olunması meyarları ətraf mühitin keyfıyyət normativləri ilə əlaqədardır. Bu, zərərli maddələrin miqdarının ətraf mühitə və insan sağlamhğına gös-tərdiyi təsirin göstəriciləridir. Kimyəvi, fıziki, bioloji təsir va-sitələrinin icazə verilən normaları, habelə istifadə oluna billəcək təbii ehtiyatlarm çıxarılmasma, istifadəsinə, istehlak olun-masına qoyulan limit belə göstəricilərdəndir. Ə traf mühitin keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün istifadə olunan üsul dövlət ekoloji ekspertizasının aparılmasıdır. «Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun 50-ci maddəsinə görə, ekoloji ekspertiza təsərrüfat fəaliyyətinin ətraf mühitə ola bilən mənfı təsirinin və onlarla bağlı nəticələrin aşkar edilməsi, qarşısının alınması və proqnozlaşdırılması məqsədilə ətraf mühitin keyfiyyət nor-mativlərinə və ekoloji tələblərinə uyğunluğunun müəyyən edilməsidir. Azərbaycan Respublikasında ekoloji ekspertizanı müvafıq icra hakimiyyəti orqanı və ictimai təşkilatlar həyata keçirir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin «Ətraf mühitin mühafızəsi haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə 4 avqust 1999-cu il Fərmanının 2-ci bəndinə görə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı dedikdə Azərbaycan Respublikasmm Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi nəzərdə tutulur. Ə traf mühitin keyfiyyət normaları «Ətraf mühitin mühafızəsi haqqmda» Qanunun VI fəs-lində ətraf mühitin ekoloji cəhətdən tarazlığının məqsədi kimi ekoloji təhlükəsizliyin və əhalinin sağlamlığının pozulmasına zəmanət verən, təbii ehtiyatların səmərəli istifadəsini və bərpasını, ətraf mühitin çirklenməsinin qarşısının alınmasını tomin edən, ətraf mühitə yol verilə bilən elmi əsaslandırılmış təsir normalarının müəyyən edilməsi göstərilmişdir (maddə 30). Ə traf mühitde ekoloji tarazlığın pozulma dərəcəsinin nizamlanmasına, ətraf mühitin keyfiyyət göstəricilərinin insan sağlamlığına, təbii ehtiyatlarm səmərəli istifadəsinə, mühafızəsinə və bərpasına zərərli təsirin müəyyən edilməsi, ətraf mühi-tə zərərli təsirin yol verilə bilən son həddi səviyyəsinin müəyyən edilməsinin aid olduğu həmin Qanunda təsbit edilmişdir. Təbiət və cemiyyət arasında enerji və maddələr mübadiləsi prosesini daim və dəyişmədən təmin edən ekoloji sistemlərin vəziyyəti təbii etraf mühitin keyfiyyəti hesab olunur. Mühitin keyfıyyəti təbiətin özünü tənzimləmə və zərərli maddələrdən özünütənzimləmə yolu ilə təmin olunur. Təbiətdəki bütün dövranlar (su, enerji, maddələr mübadiləsi), «maddələrin itməməsi» qanununa uyğun olaraq baş verir, daha doğrusu, bir prosesin son məhsulu digər prosesin başlanğıc məhsulu hesab olunur (tullantı əmələ gəlmir). Təbii proseslərdən fərqli olaraq insanın yaratdığı istehsal prosesləri hələ ki, tam mükəmməl deyildir, yəni tullantısız ötüşmür. Axıra qalan hər hansı bir məhsul qalığı çox halda digər istehsal prosesi üçün xammal sayılmır. Aztullantılı və tullantısız texnologiyalar hələlik geniş vüsət ala bilmir. Odur ki, insanın təsərrüfat fəaliyyəti nəticəsində ətraf mühitə dəyən ziyanın tənzimlənməsi üçün xüsusi mexanizm tələb olunur. nsanın ətraf mühitə göstərə biləcəyi optimal təsirinə verilən fəaliyyət məhdudiyyətləri ətraf mühitin keyfıyyət normalannı müəyyən edir. Ətraf mühitə təsir tədbirlərinə norma deyilir. Ə traf mühitin keyfiyyət normalarından ümumi şəkildə aşağıdakılar tələb olunur: - əhalinin ekoloji cəhətdən təhlükəsizliyi; - genofondun qorunması (bu zaman bütün canlı aləmin, o cümlədən insanın genofondunun qorunması nəzərdə tutulur); - təsərrüfat fəaliyyətinin sabit inkişafinm təmin edilməsi üçün təbii şəraiti qorumaq və ondan səmərəli istifadə etmək. Qeyd olunan tələblərin son məqsədi, ictimai inkişafin əsası olan iqtisadi və ekoloji maraqların elmi cəhətdən əsaslandırılmış vəhdətini yaratmaqdır. qtisadiyyat və ekologiya arasında əldə edilmiş məcburi uzlaşma həddi icazə verilən (yol verilən) normativlər adlanır. Keyfıyyət normativləri əsasən üç göstəricidon toşkil olunmuşdur: 1) tibbi - insan həyatına, onun genofonduna təsir edən göstəricilər; 2) texnoloji - iqtisadiyyatm insana və onun yaşadığı mühitə təsir edəcək müəyyən olunmuş məhdudiyyətlərin yeri-nə yetirilməsinin təminat bacarığı hesab olunan göstəricilər; 3) elmi-texniki - istehsal vasitələrin təsir məhdudiyyətləri- nin bütün parametrlər üzrə gözlənilməsinə nəzarət imkanları. Ə traf mühitə təsir dedikdə, insanın iqtisadi, mədəni istirahət maraqlarını həyata keçirmək üçün göstərdiyi fəaliyyəti nəticəsində təbii mühitdə baş verən fiziki, kimyəvi və bioloji dəyişkənliklər başa düşülür. Təbii mühitə edilən ən böyük mənfi təsir onun çirklənməsidir. nsanın antropogen fəaliyyəti nəticəsində onun həyatına və sağlamlığına, bitki və heyvanat aləminin vəziyyətinə, təbii ekosistemlərə təhlükə törədə biləcək səviyyədə təbii mühitdə baş verən fıziki, kimyəvi və bioloji dəyişikliklər ətraf mühitin çirklənməsi adlanır. Ə traf mühitdə yol verilə biləcək çirklənmə normalarının müəyyənləşdirilməsi həmişə mübahisələrə səbəb olmuşdur. Bir qrup alimlər belə hesab edirlər ki, bazar iqtisadiyyatına ke-çid dövründə sənayenin və kənd təsərrüfatının hərtərəfli iqti-sadi inkişafına heç bir maneçilik törədilməməli, digərləri isə ekoloji göstəricilərin beynəlxalq səviyyəyə uyğun olmasını tələb etdikləri halda, mövcud qanunvericilik orta mövqedə da-yanır. Yəni həm iqtisadiyyatı inkişaf etdirməyi, həm də ətraf mühiti qorumağı tələb edir. Keyfıyyət normativləri texniki və ya texniki-iqtisadi nor-malar olduğundan hüquqi normalara da aid edilmir. Odur ki, öz-özlüyündə bu normativlərin hüquqi Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|