Microsoft Word td\335d I b\334T\334N. doc

Abdullah Bakır 
38 
 
Yazımı,      bütün  bir  ömrünü  ana  yurdumuz  Doğu  Türkistan’ın  esaretten  kurtulmasına  adayan 
devlet, bilim  ve dava adamı,  aynı zamanda şair ve  asker olan Muhammed Emin Buğra’nın “Türk Elinin 
Erlerimiz” başlıklı şiiriyle noktalıyorum. 
Türk elinin erlerimiz  
 
Türkistan’dır yerlerimiz 
 
Ulu  Yurdun yolunda 
 
Aksun kan terlerimiz 
 
Bengü olsun Türkeli 
 
Yüzming yaşa ey hakan 
 
 
 
Millet bizim canımız 
 
Yurt sevmek  imanımız  
 
Ulu Türklük yolunda 
 
Feda olsun kanımız 
 
Bengü olsun Türkeli 
 
Yüzming yaşa ey hakan 
 
 
 
Biz yiğitler kahraman 
 
Her birimiz birer  aslan 
 
Türk elinin ikbaline 
 
Kurbandır binlerce can 
 
Bengü olsun Türkeli 
 
Yüzming yaşa ey hakan.
14
 
 
Kaynaklar 
 
ANZERL OĞLU Yonca, Nasturiler, Ankara 2000. 
 
ARAT Reşit Rahmeti, “Kutadgu Bilig ve Türklük Bilgisi” Türk Kültürü, Ankara 1970. 
 
BAKIR  Abdullah,  Doğu  Türkistan  Milli  stiklal  Hareketi  ve  Mehmet  Emin  Buğra,  Doğu  Türkistan  Vakfı 
Yayınları,  stanbul 2005. 
 
BUĞRA Mehmet Emin, Kutluk Türkkan Opereti, Form Ofset, Ankara 1948. 
 
BUĞRA Mehmet Emin, Şarkî Türkistan Tarihi, Ofset Röprodüksiyon Matbaacılık, Ankara 1987. 
 
CAFEROĞLU  Ahmet,  “Karahanlılar  Devri  Türk  Edebiyatı”,  Türk  Dünyası  El  Kitabı,  Türk  Kültürünü  Araştırma 
Enstitüsü, Ankara 1976. 
 
FORBES Andrew D.W., Doğu Türkistan’daki Harb Beyleri, Çev: Enver Can, Bayrak Matbaası,  stanbul 1998. 
 
HAY T Baymirza, Eski Sovyetler Birliğinde Türklüğün ve  slam’ın Bazı Meseleleri, Türk Dünyası  Araştırmaları 
Vakfı,  stanbul 2000. 
 
NAYET Alimcan, Uygur Halk Destanları I, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2005. 
 
KAFESOĞLU  brahim, Türk Milli Kültürü, Boğaziçi Yayınevi,  stanbul 1983. 
                                                 
14
 Mehmet Emin Buğra, Kutluk Türkkan Opereti, Form Ofset Ankara1948, s.16 

---

Doğu Türkistan Tarihinin Türk Kültür Tarihi Açısından Önemi
 
39 
 
 
KURBAN  klil, Doğu Türkistan  çin Savaş, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1995. 
 
LIGET , L, Bilinmeyen  ç Asya, Çev: Sadrettin Karatay, TDK Yay., Ankara 1986, s. 200-300.  
 
ÖGER,  Adem,  Uygur  Efsaneleri  Üzerinde  Bir  Araştırma  ( nceleme-Metinler),  Ege  Üniversitesi,  Sosyal  Bilimler 
Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi,  zmir 2008.  
 
ÖZDAĞ Muzaffer, Türk Dünyası ve Doğu Türkistan Politiği,  stanbul 2000. 
 
 

---

---

Türk Dünyası  ncelemeleri Dergisi / Journal of Turkish World Studies,  
Cilt: VIII, Sayı 1, Sayfa: 41-47,  ZM R 2008. 
 
 
41 
 
ESK  TÜRKÇEDEN ANADOLU AĞIZLARINA ULAŞAN BAZI KEL MELER 
 
Some Words Reaching from Old Turkish to Anatolian Dialects 
 
Burhan BARAN  
 
Özet 
 
Eski Türkçede kullanılmış olan bazı kelimeler, Türkiye Türkçesi ve Anadolu ağızlarında 
yaşamaktadır. Bu kelimeleri, Türkçe Sözlük, Derleme Sözlüğü ve ağızlarla ilgili çalışmalarda 
bulabiliriz.  Makalemizde  Eski  Türkçeden  Anadolu  ağızlarına  ulaşan  bu  kelimelerden 
bazılarının ses ve şekil özellikleri üzerinde durulmaktadır. 
Anahtar  Kelimeler:  Eski  Türkçe,  Türkiye  Türkçesi,  Anadolu  Ağızları,  Ses  ve  Şekil 
Özellikleri. 
 
Abstract 
 
There  are  some words  used  Old Turkish, in Anatolian dialects and Turkish of Turkey. 
We find these words in Turkish dictionary, a collection of dictionary and a works of dialects. In 
the  our  article  explained  vowel  and  form  specification’s  some  of  these  words  reaching  from 
Old Turkish to Anatolian Dialects 
Key  Words:  Old  Turkish,  Turkish  of  Turkey,  Anatolian  Dialects,  Vowel  and  Form 
Specifications. 
 
Türkiye  Türkçesi  ve  Anadolu  ağızlarında  kullanılan  birçok  kelimenin  yapısı  Eski  Türkçenin 
derinliklerine inildikçe ortaya çıkmaktadır. Bu konuda Türkçe Sözlük, Derleme Sözlüğü, Türk lehçeleri 
ve  Anadolu  ağızlarıyla  ilgili  çalışmalar  bize  araştırma  olanağı  sunmaktadır.  Eski  Türkçede  geçen 
kelimeleri,  bu  tür  eserlerde  geçen  kelimelerle  karşılaştırdığımızda  bazılarının  ses,  şekil  ve  anlam 
yönünden  varlığını  yüzyıllardır  koruduğunu  görüyoruz.  şte  bu  makalede  Eski  Türkçenin  yazılı 
metinlerinden Orhun Yazıtları ile Uygurca bir el yazması olan  yi ve Kötü Düşünceli Prens Öyküsü’nde 
geçip Anadolu ağızlarında yaşayan  bazı kelimelerin  ses ve şekil özelliklerine değindik. Hem ağızlarda 
hem  Türkiye  Türkçesinde    yaşayan  örneklerin  Türkiye  Türkçesindeki  kullanımlarından  da  söz  ettik. 
Tespitlerimizde Derleme Sözlüğü ve bazı ağız araştırmaları çalışmalarından yararlandık. Tespit ettiğimiz 
örnekler  bir  yöreden  derlenmişse  derlendiği  il  ve  varsa  ilçenin,  birden  fazla  yöreden  derlenmişse 
derlendiği ilin adını vermekle; yirmiden fazla yöreden derlenmişse, yirmiden fazla yöreden derlendiğini 
belirtmekle yetindik. Örneklerimizi alfabetik olarak sıraladık.  
        
 
buñ 
  
Eski  Türkçede  dert,  sıkıntı  anlamlarıyla  geçer:  “türük  agan  ötüken  yış  olursar  ilte  buñ  yo .” 
(KTG 3): Türk hakan Ötüken dağlarında oturursa ülkede sıkıntı olmaz. 
 
Türkiye  Türkçesinde  yapım  ekleriyle  genişleyerek  bunalım,  bunalma,  bunaltıcı  (TS:  326)  ve 
benzeri  şekilleriyle    kullanılan  kelime,  ses  ve  şekil  değişikliği  geçirmeden  sıkıntı  anlamıyla  Yozgat 
ağzında (DerS: 791) yaşamaktadır.  
 
çı an  
 
Eski Türkçede yeğen anlamıyla kullanılmıştır: “tabgaç  agan çı anı çañ señün kelti.” (KTK 13): 
Çin imparatorunun yeğeni General Çang geldi. 

---