Microsoft Word toplamtez doc

 
33 
Türkmenistan,  Özbekistan  ve  Kırgızistan,  doğuda  Çin  Halk  Cumhuriyeti  bulunur. 
Ülkenin ayrıca Hazar Denizi ve Aral Gölü’ne kıyısı vardır (www.tr.wikipedia.org). 
Resmi  dili  Kazak  Türkçesi  ve  Rusçadır.  Başkenti  Astana,  yönetim  şekli 
cumhuriyettir.  Yüzölçümü  2.717.300  km²,  nüfusu  15.185.844’tür.  Sovyetler 
Birliği’nden bağımsızlığını 16 Aralık 1991 tarihinde almıştır. Milli geliri kişi başına 
7.418 US $ olup para birimi Tenge’dir (www.tr.wikipedia.org). 
 
Tarih 
Modern Kazak ulusunun kökenleri 1400’lü yıllara kadar gitmektedir. 1400’lü 
yıllarda  çeşitli  Türk  kavimlerinin  bir  araya  gelmesiyle  Orta  Asya’da  yeni  bir  boy 
doğmuştur.  Altın  Orda  Devleti’nin  yıkılmasından  sonra  Deşt-i  Kıpçak  yöresinde 
bulunan  Türk  kavimleri  Nogay  Han  etrafında  toplanarak  Nogay  Hanlığı’nı 
kurmuşlardır.  Daha  sonra  Kazak  Hanlığı’na  dönüşen  bu  hanlık  1465’ten  1847’ye 
kadar  Kırgız  bozkırlarındaki  Türk  kavimlerinin  ortak  adı  olmuştur.  “Kazak”  adının 
nereye  dayandığı  konusu  tam  olarak  açıklanabilmiş  değildir.  Genel  olarak 
araştırmacılar  “Kazak”  adının  “bağımsız,  hür  yaşayan,  serbest  insan  ya  da  halk” 
manasına  geldiğini  söylemektedirler.  Çünkü  Moğol  istilasına  karşı  çıkıp  kendi 
bağımsızlığını 
elde 
etmeye 
çalışan 
kavimlere 
“Kazak” 
adı 
verilmiştir 
(www.kazakistandostluk.com). 
Kazak  Hanlığı,  bugünkü  Kazakistan  toprakları  üzerinde  üç  parçadan 
oluşmaktadır. Bunlar Büyük Cüz, Küçük Cüz, Orta Cüz’lerdir. Cüzler Hanın oğulları 
tarafından  yönetilmektedir. Söz konusu cüzler 1771’den  sonra  birbirinden  bağımsız 
hareket  etmeye  başlamışlardır.  1770  sonlarında  Kazak  cüzleri  güçlü  Rus 
İmparatorluğu  ve  Çin  arasındaki  mücadele  arasında  kalmış,  1847’de  Kazak  Hanı 
olan  “Kenesarı  Han”  döneminde  Ruslar,  Kazak  cüzleri  üzerideki  egemenliğini  tam 
olarak sağlamışlardır. 1863’te tüm Orta Asya’da  bir “Rus Generalliği” kurulmuş ve 
bu  generallik  bölgeyi  bölümlere  ayırmıştır.  Bu  dönemde  Ruslar  Kazak  bölgesini, 
“Kazak  Kırgızları  Hanlığı”  olarak  adlandırmış  ve  1900’lerle  birlikte  pek  çok  Rus, 
Kırgız Bozkırlarına yerleşmeye başlamıştır  (www.tr.wikipedia.org). 
1916’da  19–43  yaş  arası  bütün  erkek  nüfusun  askere  çağrılması  üzerine 
Kazaklar isyan etmiş fakat bu isyan Ruslar tarafından kanlı bir şekilde bastırılmıştır. 
1917 devriminden sonra ise Alaş Orda adlı Kazak hükümeti kurulmuştur. Kızılordu 

---

 
34 
1920’de  Kazakistan’ı  işgal  etmiş  ve  Oranburg’da  muhtar  bir  Sovyet  Cumhuriyeti 
kurulmuştur. Daha sonra Alma-Ata başkent olmuştur. 1920’den sonra SSCB dönemi 
başlamıştır (www.tarihsayfam.com).  
1920’de Orta Asya’da Ruslar iki Sovyet Cumhuriyeti kurmuşlardır. Bugünkü 
Kazakistan’da  kurulan  cumhuriyete  Ruslar  “Kırgızistan  Özerk  SSC”  adını 
vermişlerdir. 1925’de ise yanlış adlandırıldığı gerekçesiyle Rus yönetimi, Kırgızistan 
Özerk  SSC  adını,  “Kazakistan  Özerk  SSC”  olarak  değiştirmiştir.  1936’da  “Özerk” 
ibaresi  kaldırılarak  “Kazakistan  Sovyet  Sosyalist  Cumhuriyeti”  kurulmuştur. 
1924’den  1934’e  kadar  tarım  politikaları  nedeniyle  sorunlar  yaşanmış,  pek  çok 
Kazak  boyu,  Uygur  bölgesine  göç  etmiştir.  II.  Dünya  Savaşı’nda  zor  dönemler 
geçiren  ve  nüfusunda  büyük  azalma  olan  Kazakistan  SSC,  SSCB  dönemi  boyunca 
Sovyet tarım politikalarının uygulandığı bir merkez olmuştur. 1990 yılında meydana 
gelen  ekonomik  krizler  ve  SSCB’nin  yıkılmasından  sonra  1991  yılında  bağımsız 
olarak dünya sahnesinde yerini almıştır (www.tr.wikipedia.org). 
 
Coğrafi Konum  
Kazakistan 2,7 milyon km² yüz ölçümü ile dünyanın en büyük yüz ölçümüne 
sahip  dokuzuncu  ülkesidir.  Ülkenin  komşuları  6.846  km  sınır  uzunluğu  ile  Rusya 
Federasyonu,  2.203  km  sınır  uzunluğu  ile  Özbekistan,  1.533  km  sınır  uzunluğu  ile 
Çin  Halk  Cumhuriyeti,  1.051  km  sınır  uzunluğu  ile  Kırgızistan,  ve  379  km  sınır 
uzunluğu  ile  Türkmenistan’dır.  Önemli  şehirleri  başkent  Astana,  eski  başkent 
Almata, Karagandı, Çimkent, Semey ve Türkistan’dır. Ülke Hazar Denizi’nden Altay 
Dağları’na kadar uzanır ve 804.500 km²’lik bir alanını Kırgız bozkırları kaplar. Ülke 
bu özelliği ile dünyada bozkırların en fazla bulunduğu ilk üç ülke içindedir. Ülkenin 
önemli gölleri, Aral Gölü, Balkaş Gölü; önemli nehirleri, İli Nehri, İrtiş Nehri, İşim 
Nehri, Ural Nehri’dir (www.tr.wikipedia.org). 
Kazakistan,  Orta  Asya  ve  Kafkas  ülkeleri  arasında  en  zengin  yeraltı 
kaynaklarına sahiptir. Kazakistan barit, volfram ve çinkoda dünya birincisi, uranyum, 
krom,  kurşun,  gümüş  yataklarının  zenginliği  bakımından  dünya  ikincisi  mangan  ve 
bakır itibariyle dünya üçüncüsüdür. Kömür, demir ve altın rezervleri itibariyle dünya 
sıralamasında ilk on arasında, doğal gaz, petrol ve alüminyum rezervleri açısından ilk 

---

 
35 
onbeş ülke  arasındadır.  Kazakistan toprakları  altında keşfedilmiş  maddi  zenginlik  2 
trilyon ABD dolarından fazla tutmaktadır (www.kazakistandostluk.com). 
 
Demografik Yapı 
1926’da  3.713.000  olan  nüfus  1959  yılında  1  milyon  azalmıştır.  2006 
verilerine  göre  15.300.000  nüfusa  sahiptir.  1989’da  16.464.000  olan  nüfus  1999 
nüfus sayımına kadar yıllık ortalama % 1’lik bir azalma ile 14.953.000’e düşmüştür. 
2000-2001  döneminde  de  düşme  devam  etmesine  karşın,  2003-2004  döneminde 
azalış eğilimi durarak % 0,7 oranında artışla 14.951.000’e ulaşmıştır. 2006 itibariyle 
nüfusun  15.300.000  olduğu  tahmin  edilmektedir.  Etnik  grupların  dağılımı  şöyledir: 
Kazaklar % 59,2, Ruslar % 25,6, Ukrainler % 2,9, Alman % 1,4, Özbek % 2,9, Tatar 
% 1,5, Uygur % 1,5. Ülkedeki tüm Türk halkları birlikte hesaplandığında ülkenin % 
65,1’ine tekabül etmektedir (www.tr.wikipedia.org). 
 
Ekonomik Durum  
Bağımsızlığın  ardından  siyasi  ve  ekonomik  istikrara  kavuşan  Kazakistan’da 
büyük  oranda  petrol,  uranyum,  demir,  altın  ve  kurşun  rezervleri  bulunmaktadır. 
Uranyum,  krom,  kurşun  ve  çinko  yataklarının  zenginliği  itibarıyla  dünya  ikincisi, 
mangan  itibarıyla  dünya  üçüncüsü,  bakır  itibarıyla  da  dünya  beşincisidir.  Kömür, 
demir  ve  altın  rezervleri  itibarıyla  Kazakistan  dünya  sıralamasında  ilk  on  ülke 
arasında, doğalgaz, petrol  ve  alüminyum rezervleri  itibarıyla da sırası  ile  ilk on  iki, 
ilk  on  üç  ve  ilk  on  yedi  ülke  arasında  yer  almaktadır.  Kazakistan’da  1996  yılında 
dünyanın en büyük üçüncü altın madeni bulunmuştur. Ülkenin mineral ve hammadde 
üretimi  ise,  kendi  ihtiyacının  çok  üstündedir.  Bu  nedenle  metalik  bizmut,  süngersi 
titanyum,  kil  ve  rafine  bakır,  mangan  ve  konsantreleri  üretiminin  %  90’ı,  petrol, 
metalik  kurşun  ve  çinko  üretiminin  %  80’i  ile  doğalgaz,  kömür,  demir  cevheri  ve 
krom  üretiminin  de  %  50’den  fazlası  ihraç  edilmektedir.  Kazakistan  toprakları 
altında  keşfedilmiş  maddi  zenginlik  2  trilyon  ABD  Doları’ndan  fazladır 
(www.kazakistandostluk.com). 
Toprakların  büyük  bölümü  çöl  ve  dağlarla  kaplı  olduğu  için  tarıma  elverişli 
arazi azdır. Bu arazinin büyük kısmı meradır. Yerleşik zirai bölgelerde buğday, darı, 
ayçiçeği  ve  büyükbaş  hayvanlar  yetiştirilir.  Suni  sulama  yapılan  bölgelerde  ise 

---