Microsoft Word toplamtez doc

 
30 
büyük  ölçüde  bağlı  hale  getirilmiştir.  Bu  nedenle  bağımsızlığını  kazanmasının 
ardından Azerbaycan, komünist ekonomiyle uzun süre yönetilmiş diğer ülkelerde de 
olduğu gibi, pek çok alanda sorunlarla karşı karşıya kalmıştır. Fiyatlar  hızla artmış, 
enflasyon  yükselmiştir.  Demokratik  sisteme  geçiş  sırasında  ortaya  çıkan  siyasi 
istikrarsızlık ve çekişmeler, 1988 yılında Ermenistan ile başlayan Karabağ sorununun 
yarattığı  savaş  durumu,  zaten  zor  durumda  olan  ekonomiyi  olumsuz  yönde 
etkilemiştir. Bunların yanı sıra Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla Bağımsız Devletler 
Topluluğu  (BDT)  pazarlarını  da  kaybetmesi  Azerbaycan  dış  ticaretini  dar  boğaza 
sürüklemiştir.  Ülke,  bağımsızlığını  kazandığı  1991’den  itibaren  serbest  piyasa 
ekonomisine geçiş kararı almış, bunu ekonomik dar boğazdan çıkışın tek yolu olarak 
görmüştür. Ülkenin petrol gibi bir zenginliğe sahip olması Batı ülkelerinin desteğini 
almasına  sebep  olmuş,  Azerbaycan  yönetimi  de  ülkeyi  yabancı  sermayeye  açmaya 
istekli davranmıştır (www.azerbaycan.ihh.org.tr). 
Azerbaycan  verimli  tarım  arazileri,  doğalgaz,  petrol  ve  demir  cevheri 
bakımından  zengin  kaynaklara  sahip  bulunmaktadır.  Ham  petrol  üretimi  2006’da 
günlük  600.000  varile  ulaşmıştır.  Doğalgaz  üretimi  ise  1991’de  11  milyon  m³’tür. 
Toplam  doğalgaz  rezervi  118,65  milyar  m³,  petrol  rezervlerin  de  8  milyar  varil 
olduğu tahmin edilmektedir. Ayrıca, petrokimya, yiyecek, giyim gibi hafif sanayi de 
bu  ülkede  gelişme  sürecindedir.  En  önemli  ihracatı  petroldür.  Petro-kimya  ürünleri 
de ihracatta önemli yer tutmaktadır. Turizm potansiyeli  yüksek bir cumhuriyettir ve 
bankacılık ve sigortacılık gelişme süreci göstermektedir  (www.tr.wikipedia.org). 
Tarım  ve  Hayvancılık  Kesimi:  Azerbaycan’ın  %  7’si  tarıma  elverişli 
topraklara sahiptir. Bu tarım topraklarının  büyük  bölümü de  Kura  ve  Aras  nehirleri 
etrafındadır  ve  ülkede  tarım  büyük  ölçüde  sulamaya  dayanmaktadır.  Yetiştirilen 
başlıca  ürünler  tahıl,  meyve,  pamuk,  çay,  tütün  ve  üzümdür.  Ayrıca,  dut  ağacından 
yılda 5.000 ton ipek kozası elde edilmektedir (www.tr.wikipedia.org). 
Azerbaycan  ekonomisinde  hayvancılığın  da  önemli  bir  yeri  bulunmaktadır. 
En  son  verilere  göre  Azerbaycan’da  1,5  milyon  sığır,  5  milyon  koyun,  30  milyon 
kümes hayvanı bulunmaktadır. Arıcılık gelişmiştir (www.tr.wikipedia.org). 
Sanayi  Sektörü:  Azerbaycan’da  sanayi  sektörü  net  maddi  üretimin % 
48,3’ünü  oluşturmaktadır.  Ağır  sanayi,  enerji,  metalürji,  makine,  imal,  kimya  ve 

---

 
31 
orman  ürünleridir.  Hafif  sanayi,  dokuma,  dikiş,  deri,  kürk  ve  kunduradır 
(www.tr.wikipedia.org). 
Madencilik  ve  Enerji  Sektörü:  Azerbaycan’ın  yeraltı  kaynakları,  özellikle 
ihracatının  %  90’ını  oluşturan  petrol  ve  doğalgaz  rezervleri  bakımından  çok 
zengindir. Azerbaycan, diğer kesimlerde dış ticaret açığı veren bir ekonomiye sahip 
olmasına  rağmen  madencilik,  petrol  ve  bunlara  dayalı  sanayi  dış  ticarette  pozitif 
değer  yaratmaktadır.  Petrol  ve  doğalgaz  dışında  başlıca  yeraltı  kaynakları  kurşun, 
çinko,  bakır,  alunit,  sülfat,  polimetal  filizi,  civa,  molibden,  demir  cevheri,  barit, 
kobalt,  arsenik,  mermer,  kireç  taşı  siyanit,  maden  tuzu  ve  kaya  tuzudur 
(www.azerbaycan.ihh.org.tr). 
Ulaştırma  ve  Haberleşme:  Azerbaycan  gelişmiş  bir  ulaştırma  sistemine 
sahiptir.  Demiryolu  2.090  km,  karayolu  30.400  km  olup  deniz  ulaştırması  Hazar 
Denizi  yoluyla  yapılır.  Hava  ulaştırması  Bakü  hava  limanından  yapılmakta  olup 
İstanbul,  Paris,  Moskova,  Taşkent,  Astana,  Bişkek,  Pekin  gibi  dünyanın  diğer 
bölgeleriyle bağlantılıdır (www.tr.wikipedia.org).  
Telekomünikasyon  alanında  ülkenin  yetersizlikleri  halen  giderilememiştir. 
Türkiye  bu  alanda  Azerbaycan’a  yatırım  yapmaktadır.  Telefon  sistemi  yetersizdir, 
ciddi  bir  modernizasyon  ve  gelişme  ihtiyacı  bulunmaktadır.  Bunun  yanı  sıra  2002 
yılı 
verilerine 
göre 
ülkede 
300.000 
internet 
kullanıcısı 
bulunmaktadır 
(www.azerbaycan.ihh.org.tr). 
Dış  Ticaret:  Azerbaycan  bağımsızlığını  kazanmasının  ardından  BDT 
pazarını  kaybetmiş,  bu  nedenle  dış  ticaretini  yeniden  şekillendirmek  zorunda 
kalmıştır.  1991  yılında  SSCB  ülkeleri  ihracatta  %  94,  ithalatta  %  80  oranında  yer 
tutarken,  BDT’nin  toplam  ticaret  içindeki  payı  %  20,9’a  gerilemiştir.  Bu  süreçte 
Sovyetler 
Birliği 
ile 
yapılan 
ticaretten 
uzaklaşma 
ve 
Batı’ya 
kayma 
gözlemlenmektedir.  Azerbaycan’ın  en  çok  ticaret  yaptığı  başlıca  ülkeler;  İtalya, 
Rusya, Türkiye, Fransa, Çek Cumhuriyeti, İsrail, ABD, İsviçre, Gürcistan, Ukrayna, 
Çin,  Hollanda,  İngiltere  ve  Almanya’dır.  Azerbaycan’ın  ihraç  ettiği  ürünler;  petrol 
ürünleri ve malzemeleri, doğal gaz, demir filizi, çelik borular, kil toprak, alüminyum, 
mineral  gübreler,  sentetik  kauçuk,  pamuk,  hazır  ipek  kumaş,  hazır  yün  kumaş, 
halılar, dokumacılık ürünleri, deri ayakkabı, üzüm, şarap, çay, tütün, sulfanol, kostik 
soda,  pamuk  elyafıdır.  İthal  ettiği  başlıca  ürünler  ise  petrol,  doğal  gaz,  ham  demir, 

---

 
32 
demir  sac,  çelik  borular,  yük  vagonları,  otomobil  ve  yedek  parçaları,  traktör, tarım 
makineleri,  kâğıt,  televizyon,  inşaat  malzemeleri,  şeker,  tütün,  et, tereyağı  ve  diğer 
hayvani 
yağlar, 
un 
ve 
bulgur, 
tahıl, 
deterjan 
ve 
sabundur 
(www.azerbaycan.ihh.org.tr). 
 
Eğitim 
Azerbaycan’da  eğitimin  tüm  diğer  Türk  devlet  ve  topluluklarına  göre  çok 
ileri seviyede olduğu görülmektedir. 1991 yılı istatistiki verilerine göre 4775 okulda 
1.503.000  öğrenci  okumaktadır.  Bugün  okul  sayısı  5.000’e,  öğrenci  sayısı 
1.600.000’e ulaşmıştır. Azerbaycan’da 6.500 kültür tesisi, 4.605 adet kütüphane, 125 
müze,  125  müzik  okulu,  43  halk  tiyatro  salonu,  3.680  kültür  evi  bulunmaktadır. 
Okuma yazma oranı %100’dür. Bakü-Azerbaycan Devlet Üniversitesi ve buna bağlı 
enstitüler  bütün  bilimsel,  teknik,  sağlık,  sanat  kollarını  içerir  boyutlardadır.  Çok 
sayıda yabancı öğrenci de bu ülkede bulunmaktadır (www.tr.wikipedia.org). 
 
Siyasi Hayat 
Azerbaycan’ın  bugünkü  siyasi  kültürünü  70  yıl  süren  totaliter  Sovyet 
yönetiminden  bağımsız  olarak  değerlendirmek  imkansızdır.  Sovyet  yönetimi 
yıllarında  tek  parti  olan  Komünist  Partisi’nin  iktidarında  tek  elden  yönetilen 
Azerbaycan,  1991’de  bağımsızlığını  kazanmasıyla  birlikte  bir  dönüşüm  sürecinin 
içine  girmiştir  ve  hala  Sovyet  döneminde  yerleşen  otoriter  siyasi  kültür  üzerine 
demokratik  bir  sistem  inşa  ediyor  olmanın  sancılarını  çekmektedir.  Azerbaycan’da 
devlet  başkanı,  anayasaya  göre  beş  yıllık  süre  ile  iki  kereden  fazla  olmamak  üzere 
seçilmektedir. Devlet başkanı dışında bir de hükümet başkanı  bulunmakta, bakanlar 
kurulu  ise  devlet  başkanı  tarafından  atanmakta  ve  milli  meclis  tarafından 
onaylanmaktadır.  Son  seçimlere  göre  seçmen  sayısı  4.200.000’dir  ve  18  yaşını 
dolduran herkes oy verme hakkına sahiptir (www.azerbaycan.ihh.org.tr). 
 
2.1.2. Kazakistan 
Kazakistan’ın (Kazak Türkçesi: Қазақстан, Qazaqstan), resmi adı Kazakistan 
Cumhuriyeti’dir. 
Kuzeyde 
ve 
kuzeybatıda 
Rusya 
Federasyonu, 
güneyde 

---