Microsoft Word vencur kapital docx

45 

 

AY B vasitələrinin nisbətləri 99:1 olan, “Quadriga Capital” təşkil edir). Uzun 

müddət olmasada bu fondlar Azərbaycana riskli biznesini təqdim edirdi, onlar 

riskli  investisiyanın  Vençur  assosiasiyasının  banisi  idilər.  Bununla  belə,  lap 

əvvəldən  onlar

ın  qarşısında  Azərbaycan    regionlarının  ictimai-iqtisadi 

inkişafına  kömək  etmək  məqsədi  qoyulmuşdur,    buna  görə  də  innovasiya 

inkişafına  onlar  yalnız  vasitəçilik  münasibəti  ilə  yanaşırdılar.  Bu  fondların 

maliyyə  nəticələri  hələ  ki  onların  start  investisiyaları  ötmür.  Fondların 

aktivləri  demək  olar  ki,  onların  yaradılmasından  10  il  sonra  hələ  də  onların 

start  investisiyaları  ötmürlər.  Bununla  belə,  AY B  onda  əmindir  ki,  bu 

fondların  fəaliyyəti  daha  müvəffəqiyyətli  olacaq  (illikləridən  15-20  %  az 

olmayan  gəlirlə),  xüsusən  də  ona  görə  ki,  "regionlara  ictimai  cəhətdən-

əhəmiyyətli  investisiya"  məhdudiyyəti 1999-cu  ildə 

çıxardılmışdı. Başqa,1999-

2000  illərdə  öz  fəaliyyətini  başlayan  fondlardan,  2001-ci  ilin  sonuna  kimi 

praktiki olaraq heç kim qalmamışdı. Onlardan bir çox innovasiyalarla əlaqədə 

olmayan  fondlar,  istiqamətini  ənənəvi  investisiyalara  dəyişirdilər  (mülk, 

pərakəndə ticarəti və s.).  

          Hal-hazırda Azərbaycanda yeni özəl riskli fondlar yaradılmağa başladılır.  

     Hesab olunur ki, riskli investisiyalar, "yüksəldilmiş risk" investisiyası olaraq, 

diapazonda  ən  azı  illiklərin  25-30  %  qaytarılmasını  investorlara  təmin 

etməlidirlər. Şirkətdən AY B-in regional riskli fondunun birinci "çıxışı" 2001-

ci  ilin  fevralında  oldu.  Fond  öz  investisiyalarını,  nəticədə  2.1  dəfə  sərmayə 

qoyulmuş məbləğdən çox alaraq, layihədə satdı. 

      nvestorlara    tərəfindən  təmin  edilmiş  qaytarılmanın  göstəriciləri,  bu  gün 

Azərbaycan  Respublikasında  qüvvədə  olan  riskli  fondların  və  şirkətlərin 

arasında  gəlirliliyin  məşhur  normalarından  ən  yüksək  olan  göstəricilərdir.        

Gəlirliliyin  müvafiq  illərdəki  müvəffəqiyyətsizliyi  iqtisadiyyatın  inkişafının 

böhran sonraki dövründə investisiyaların strukturu ilərlə izah olunur. Və 2002-

ci  ildən  sabit  artma  müşahidə  olunur.Azərbaycandakı  riskli  fondların  2000-

2014cü illərdə kapitallaşdırılması. 

---

46 

 

        ABŞ-ın  OPIC  hökumət  agentliyinin,  Amerika  şəxsi  investorlarına  öz 

ölkəsi  xaricində  investisiyalar  yatırarkən  zəmanət  təqdim  edən  məlumatları, 

ə

sasən arxayın edicidir. Azərbaycanın və MDB ölkələrinin ərazisində qüvvədə 

olan  fondun orta çəkili gəlirliliyi 31 mart 2013-ci ilə - 15.7 % təşkil etdişdi. Bu 

OPIC zəmanətlərinin altında dünyanın 8 inkişaf edən regionunda işləyən riskli 

 fondlar üçün ən yüksək göstəricilərdən biridir. 

          Öz təcrübəsinə əsaslanaraq, riskli fondların mütəxəssisləri qeyd edirlər ki, 

yuxarıda  baxılmış  problemlərin  həllinə  işləyə  biləcək  infrastrukturun 

inkişafdan  qalması,  Azərbaycan    regionlarında  riskli  investisiyanın  inkişafına 

ciddi  maneədir.  ndiyə  qədər  həm  kiçik  şirkətlərin  (regionlarda  və  böyük 

mərkəzlərdə  düz  investisiyaların  alınmasına  şirkəti  hazırlamağı  bacaran 

idarəetmənin  çatışmazlığı),  həm  də  fondların  (innovasiya  sferasına 

investisiyaların  perspektivliliyinin  adekvat  qiymətinin  yoxluğu,  investisiyalar 

üçün  obyektlərin  çatışmazlığı)  rastlaşdığı  problemlərin  bütöv  kompleksi  həll 

olunmamış  qalır.  Proqramların  açıq  nümunələrindən  biri  son  illər  ərzində 

hazırlanmış 

riskli 

sahibkarlıq 

üzrə 

təlim-mərkəzlərinin 

sistemidir.  

       Riskli kapital - iqtisadi və sosial xeyirlərin əsas hərəkət gücüdür. Sxematik 

riskli maliyyələşdirmənin inkişafının sistemini aşağıdakı qaydada təsvir etmək 

olar. 

          Riskli  fondların  və  Azərbaycandakı    birbaşa  investisiya  fondlarının 

fəaliyyətinin,  2014-cü  ildə  riskli  maliyyə  şirkətlərinin    statistik  tədqiqatının 

nəticələrinə görə, 2004-2013 illər ərzində riskli fondların orta gəlirliyi 7 % təşkil 

etdmişdi.  Həm  də,  investorların  "çıxışları"  üzrə  son  iki  il  ərzində  həyata 

keçirilmiş gəlirlilik 15 % nail olundu. 

            Son  iki  il  ərzində,  birbaşa  və  riskli  investisiyanın  Azərbaycan  

assosiasiyasının  qiymətlərinə  görə,  fondların  sayı  və  onların  kapitalı 

əhəmiyyətli  dərəcədə  art

ır. Keçən il bazarda daha çox yeni fond çıxdı, nəinki 

indiyə  qədər  rekordda  olan  illərdə,  bütovlükdə,    onlardan  bir  neçəsi  

qüvvədədir  və  bunla  2013-cü  ildən  26  %,  2014ci  ildən  isə  44  %  əvvəlki  illərə 

nisbətən  artmışdır.  Həm  də,  əgər  üç  il  əvvəl  bu  investorların  öhdəsində  olan 

---

47 

 

maliyyə  vəsaiti    az  idisə,  onda  iki  il  əvvəl  bəzilərində  bu  rəqəmdən  çox 

olmuşdur, 2014-cü ildə isə qoyulan vəzifələrin  öhdəsindən gəlinmişdir. 2014-ci 

ilin  birinci  yarısında  öz  formalaşmasını  bitirənən  bəzi  vencur  şirkətlər  hələdə 

bazarda  önəmli  fəaliyyət  göstərə  bilmirlər.  Bununla  belə  bazardan  kapitalların 

axını  praktiki  olaraq  olmur.  ki  il  ərzində  yalnız  bir  fond  öz  işini  müəyyən 

səviyyədə qura bilib. Həm də üçü öz partnyor-investorlarına müəyyən maliyyə 

vəsaiti gətirsədə səmərəli çıxa bilməmişdir. Orta hesabla "çıxışlar" üzrə gəlirlilik 

(riskli  fondun  pulu  qoyulmuş  şirkətlərin  satışında)  15  faiz  təşkil  etdi. 

Xatırladaq  ki,  on  ötən  il  ərzində  orta  gəlirlilik  11  faiz  bərabər  idi  ,  və  bu 

maliyyə  bazarının  riskli  sektorunun  investorları  üçün  son  iki  il  ərzində 

cazibənin artmasını sübut etdi. 

           Qeyd etmək lazımdır ki, son üç il ərzində, yeni fondların hər il böyüyən 

miqdarına baxmayaraq, onların ümumi kapitallaşması hələ aşağı səviyyəsində 

qalır,  və  bu  yeni  fondların  orta  ölçülərinin  azaldılması  haqqında  bizə  siqnal 

verir.  Bu  fakta  müsbət  baxmaq  olar,  çünki  fondun  daha  kiçik  ölçüsü  ayrı 

investisiyaların daha kiçik məbləğlərini güman edir, cari xərclərin azalmasını, 

və  bu  öz  növbəsində,  lokal  bazarlarda  başlayan  şirkətlərə  tərəf  maraqların 

yerdəyişilməsini  bildirir.  Azərbaycanda    riskli  sənaye  daha  çox  öz  ən 

əhəmiyyətli  təyinatlar

ından  birini  yerinə  yetirir  -  ən  erkən  mərhələlərdən 

başlayaraq, kiçik və orta biznesin şirkətlərinin inkişafına imkan yaratmaq. 

Maqistr işinin  mövzusu  olan  “Riskli  kapital  və onun innovasiya  fəaliyyətini 

maliyyələşdirməsində rolu”,  mövzusu bu günlərdə aktual bir mövzudur, çünki 

müasir  iqtisadiyyatda  baş  verən  keyfiyyət  irəliləyişlərinin  əsasında  istehsalın 

inkişaf  strategiyası  və  taktikasının  innovasiya  istiqaməti  durur.  Sənayəcə 

inkişaf  etmiş  ölkələrdə  innovasiya  fəallığı  mərkəzi  sosial-iqtisadi  prosess 

xarakterin  almışdır.  

Elmi-texniki  tərəqqi,  məhsulun  yenilənməsi  və  texnologiya  təminatında 

aparıcı rol müasir təşkilatlara aiddir. Məhz sənaye təşkilatları ilk növbədə öz 

əllərində  maliyyə,  maddi,  elmi-texniki  və  insan  resurslar

ını  toplayırlar,  və 

bazarın  müxtəlif  ehtiyaclarına  yönəldilmiş  uzunmüddətli  innovasiya 

---