Microsoft Word vencur kapital docx

75 

 

vasitələrini idarə edən bir necə riskli fond işləyir, onlardan təxminən 25 %-na 

artıq  sərmayə  qoyulub,  qalanlarına  yaxın  gələcəkdə  sərmayə  qoyulmuş 

olmalıdır.  Riskli  sənaye  ölkələrində  riskli  kapitalının  50  %-ı  milli  mənşəlidir. 

Həm  də,  riskli  investisiya  yaxın  vaxtlarda  inkişaf  etməyə  başlayan  yerlərdə 

milli kapital üstün olur, məsələn, Böyük Britaniyada - 55 %, Finlandiyada - 87 

% təşkil edərək. Azərbaycan riskli sənayesində milli kapitalın həcmi minimaldır 

(1 %-in ətrafında), və bu onun inkişafını tormozlaşdırır.  

         Əgər,  kimin  Avropa  və  Azərbaycan  riskli  fondlarına  sərmayə 

qoyuduğunu təhlil etsək, onda bunun tamamilə  müxtəlif investorlar olduğunu 

görəcəyik. Azərbaycanda reallıqda iki əsas investor mövcuddur - AY B və ABŞ 

hökuməti.    Azərbaycanda  riskli  maliyyələşdirmənin  klassik  nümunəsi    mobil 

əlaqə şirkətlə

ridir. “Azərsell” Baksell” “Nar” şirkətləri üçün riskli kapitalın əsas 

mənbəyi  oldu.  Bir  neçə  il  sonra  əgər,  Nyu-York  fond  birjasında 

qiymətləndirilməyə  başlayansa,  bu  şirkətlərə  ona  aid  olan  paketi  əlverişli 

reallaşdırıla bilər.     

           Avropa Birliyi ölkələrində riskli fondlara investisiyaların 50 %-dan çoxu 

bank  və  təqaüd  fondlarından  gəlir;  sonra  sığorta  şirkətləri,  böyük  şirkətlər, 

özəl  simalar  və  dövlət  orqanları  gəlir.  Azərbaycanda  isə  təqaüd  fondlarına 

yalnız mülkə sərmayə qoymağa hüquqi icazə verilir, bank depozitlərinə, kvota 

təyin  edilən  müəssisələrin  səhmlərinə,  dövlətin  qiymətli  kağızlarına.  Riskli 

fondlar bu siyahıya daxil olmur. Bir  çox maliyyə bazarlarının yox olması və 

ya  ixtisarıyla  əlaqədar,  sığorta  şirkətləri  və  bankalar  son  zamanlar  azad  pul 

vasitələrinin  təziqini  hiss  edirlər,  amma  düz  investisiyalara  riskli  fondlar 

vasitəsilə böyük ehtiyatla yanaşırlar, çünki Azərbaycanda riskli investisiya hələ 

geniş  şöhrət  və  praktik  yayılma  almayıb,  və  onun  reallaşdırmasının 

mexanizmləri hüquqi hazırlanmayıblar. 1999-cu ilin iyununda Dövlət duması 

tərəfindən federativ qanunun " nvestisiya fəaliyyəti haqqında" layihəsi birinci 

oxumada  baxılmışdır,  hansında  ki,  ilk  dəfə  riskli  innovasiya  fondu  anlayışı 

daxil edilir. Beləliklə, riskli investisiyanın dövlət dəstəyinin ölçüləri qanunverici 

bazanın  təkmilləşdirilməsinə  yönəldilmiş  olmalıdır,  hansı  ki,  Azərbaycan 

---

76 

 

investorlarının  geniş  mühitinə  birbaşa    investisiyaları  həyata  keçirməyə  icazə 

verərdi  və  onların  reallaşdırmasının  mexanizmini  müəyyən  edərdi.  Ölçülərin 

başqa qrupu (həmçinin vergi güzəştləri yolu ilə) düz investisiyaları o sahələrə 

stimullaşdırmalıdır ki, hansıların inkişafında Azərbaycan hökuməti maraqlıdır. 

     Azərbaycanda  riskli  investisiyanın  sisteminin  yaradılması  innovasiya 

fəaliyyətinin aktivləşməsinə, kiçik və orta biznesin dəstəyinə, həmçinin böyük 

və  kiçik  müəssisələrin  kooperativ  əlaqələrinin  bərkidilməsinə  kömək  edəcək. 

2000-ci  ilin  mart  ayında  Elmin  inkişaf  fondununn  dəstəyi  ilə  Bakıda  riskli 

innovasiya fondunun (R F) yaradılması bu yolda əhəmiyyətli addım oldu. O 

regional  riskli  fondların  şəbəkəsinin  formalaşması  vaxtı  maliyyə  resurslarını 

təqdim edir. R F-ın iştirakıyla keçirilən müsabiqələrdə yaradılan federal, sahə 

və  regional  riskli  investisiya  institutlarının  kapitalında  nizam  hazırlanmışdır. 

     Beləliklə  demək  olar  ki,  ki,  Azərbaycanda  riskli  kapitalın  sənayesi  erkən 

mərhələdədir, amma, bununla belə, son 6 il ərzində o böyük irəliləmə etdi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

77 

 

Nəticə və təkliflər 

 

          Magistr    işinin  riskli  kapital  və  onun  innovasiya  fəaliyyətini 

maliyyələşdirməsində  rolunun  artırılması  yollarının    təhlili  aparılmış,    müasir 

iqtisadiyyatda  baş  verən  keyfiyyət  irəliləyişlərinin  əsasında  istehsalın  inkişaf 

strategiyası  və  taktikasının  innovasiya  istiqamətinin  önəmi  əsaslanmışdır. 

Sənayəcə  inkişaf  etmiş  ölkələrdə  riskli  kapitala  əsaslanan  innovasiya  fəallığı  

sosial-iqtisadi prosess xarakteri almışdır. 

        Beləliklə, bu  işdə biz riskli maliyyələşdirmənin, onun əsas məqsəd 

və məsələlərinin, Azərbaycanın müasir şəraitlərində onun inkişaf dinamikasını 

təhlil  edərək  riskli  maliyyə  əsasında  innovasiya  proseslərinin    nə  olmasını 

müəyyən  edən  bir  çox  təyinlər  verilmiş,  amma  istənilən  halda  onlar  onun 

funksional məsələsinə doğru yaxınlaşdığı subut olunmuş və nizamlı sərmayə və 

ya müəyyən layihələr  paketinin  müəyyən məbləğdə maliyyə  məbləği təqdim 

edərək, konkret innovativ biznesə böyüməsinə səbəb olması və bütün aparılan 

bu təhlilin  riskli maliyyə vəsaitləri əsasında innovasiyanın rolunun artırılması və 

inkişaf dinamikası barəsində yetəri qədər optimistik nəticə çıxarılmışdır. 

  Riskli  maliyyə  vəsaitləri  hesabına  innovasiya  biznesinin  inkişafı  üçün, 

yenidən yaradılan innovasiya şirkətlərinin dəstəyi  üçün, riskli sazişin aksentini 

investisiyanın  gec  mərhələsindən  erkən  mərhələsinə  keçirtmək    kimi 

məsaələləri həll etmək lazımdır.  Azərbaycanın   və  xaricin  ölkələrin təcürbəsinin 

göstərdiyi  kimi,  yenidən  yaradılmış  kiçik  innovasiya  şirkətlərinin  90  %-ı 

maliyyələşdirmənin  çatışmamazlığı  səbəbindən  öz  fəaliyyətinin  birinci  ilində 

artıq  fəaliyyətini  dayandırmalı  olurlar.  Əgər  Azərbaycan  öndə  gedən 

dövlətlərdən  biri  olmağa  cəhd  edirsə,  onda  Azərbaycan  iqtisadiyyatında 

mövcud  olan  formalaşmanın  dəyişiklik  strukturunun  öhtəsindən  gəlmək  və 

ölkənin  ümumi  daxili  məhsulunu  sənayedəki  innovasiya  fəaliyyətinin 

aktivləşməsi  yolu  ilə  artırmaq  ehtiyacını  ödəmək  çox  vacibdir.  Riskli  sənaye 

iqtisadiyyatın innovasiya sektorunun inkişafının tezləşdirməsini stimullaşdıran 

təhsirli  element  olmaq  üçün  bütün  əsaslara  malikdir.  Hökümət  və  dövlət 

---

78 

 

strukturları, Azərbaycan Respublikasının prezidentinin elan etdiyi elmi-texniki 

siyasəti  inkişafı  və  tətbiqi  üçün  bütün  cəhdləri    göstərməlidirlər. 

        Yaxşı    yaradılmış  biznes  mühütü    və  həyata  keçirilən  investisiyaların 

gəlirliyinin  yüksək  göstəricilərini  göstərən  idarəedici  şirkətlərin  fəailiyyəti 

ə

sasən  onu    nümayiş  etdirir  ki,  bazarda  riskli  maliyyə  vəsaitləri  hesabına 

innovasiyaları maliyyələşdirmək mümkündür və vacibdir. Aparılan təhlillər sübut 

edir  ki,  artıq  təcrübəli  ixtisaslaşmış,  riskli  kapital  bazarında  uğurla  işləməyi 

bacaran  mütəxəssislər  komandasının  olması  vacib  faktorlardandır  və  bunu 

hökmən nəzərə almaq vacibdir.  

Bundan  əlavə,  Azərbaycan  Respublikası  qanunvericiliyinin  sonraki 

təkmilləşdirilməsi,    riskli  kapitallar  əsasında  innovasıya  fəailiyyəti  göstərəcək 

investorlar  üçün  Azərbaycan  bazarı  haqqında  daha  dəqiq  təsəvvür  yaratmağa 

kömək edəcək elektron informasiya  vəsaitlərinin  yaradılması.  

Əgər  uğur  n

ümunələri  varsa  –  aydin  olan  miqyaslarda    bu  nümunələri 

təqdim  etmək    və  Azərbaycana  innovasiya  yönümlü  investisiya  qoymaq 

istəyənlərin  bu    barədə  qərar  qəbu  etmələrinə  təkan  vermək  və  layihələrə 

investisiya  yatırılması  imkanverən  bütün  faktorları  əsaslandırmaq  və  sübut 

etmək lazımdır. 

nnovasiya  yönümlü  şirkətlərin  –  əsas  fəaliyyət  növü  kimi  innovasiya 

hazırlanması, tədbiq edilməsi və onların tətbiq  edilməsi məqsədi ilə təsis edilən 

ixtisaslaşdırılmış  şirkətlərin  dövlət  tərəfindən  dəstəklənməsi  cox  vacib 

məsələlərdəndir. 

Riskli 

maliyyə 

vəsaitləri 

hesabına 

innovasiya 

layihələrinin 

qiymətləndirilməsi  üçün  bazarda    müəyyən  meyarlar  seçilməlidir  və  bunlar 

hansılar ola bilər: 

1.

  Şirkətin hədəfləri, strategiyası və siyasəti. 

2.

  Marketinq 

3.

  Elmi-tədqiqat və layihə işləri 

4.

  Maliyyə vəsaitləri 

5.

  stehsal 

---

79 

 

Yaddan çıxarmaq lazım deyil ki, hal-hazırda bazarda çoxlu sayda innovasiya 

ş

irkətlərinin  qiymətləndirmə metodları da mövcuddur. 

   1.  Bu  gün  bazarda ən  çox  istifadə  edilən  metod  –  şirkətin  ümumi  profili 

olan, digər, şirkətlərin səhmlərinin dəyərinə görə qiymətləndirilməsidir. 

 2.  Növbəti  geniş  istifadə  edilən  qiymətləndirmə  metodu  –  gələcək  pul 

gəlirləri cari dəyərinin hesablanmasıdır. 

3. Üçüncü metod – bərpa dəyərinə görə qiymətləndirmə təklif olunur. 

4.  Balans  dəyəri  metodu  –  şirkətin  maddi  aktivlərinin  sırf  dəyərinə  görə 

onun qiymətləndirilməsidir. 

5. Növbəti metod – gəlirlərin  qiymətləndirilməsi  metodudur. 

6.  Gəlirin  inkişafı  –  şirkətin  dəyərinin,  üç  amili  nəzərə  alınmaqla  gəlir, 

divident  üzrə  ödəniş  ölçüləri  və  balans  dəyəri,  nəzərə  alınaraq,  müəyyən 

edildiyi, amil metodudur. 

7. Nəhayət, təsviri dəyərinə görə qiymətləndirmə metodu, şirkət dəyərinin 

ən aşağ

ı qiymətini müəyyən edən metoddur. 

Azərbaycan  iqtisadiyyatında  baş  verən  dəyişikliklər  şirkətlərin  riskli 

maliyyə  əsasında    innovasiya  yönümlü  inkişaf  yoluna  durması  zərurətinin 

yaradılması. 

Hələlik  isə,  Azərbaycanda  riskli  maliyyə  vəsaitləri  hesabına  innovasiyaların 

inkişafına  maneəçilik törədən əsas problemlər bunlardır: 

1.

  Azərbaycanın vençur sənayesində yerli kapitalın son dərəcə az olması; 

2.

  Kiçik və orta biznes sahələrində sahibkarlığın aşağı nüfuzu; 

3.

  Azərbaycanın elmi-texniki sahəsində, birbaşa (vençur) yatırımlar üçün cəlb 

edici obyekt olma qabiliyyətinə malik olan, yeni və artıq fəaliyyət göstərən, 

kiçik  və  orta  tezböyüyən  texniki  innovasiya  şirkətlərinin  peyda  olmasını 

təmin edən infrastrukturların inkişafdan qalması; 

4.

  Vençur yatırımçılarını münasib risk şəraiti ilə təmin edən, yüksək texnoloji 

sektorun  şirkətlərinə  birbaşa  yatırımların  cəlb  olunması  üçün  iqtisadi 

stimulun  olmaması. 

---

80 

 

Müasir  Azərbaycan  iqtisadi  elmi  yalnız  hökumət  strukturlarının  bir  sıra 

iqtisadçı-alimlərin  fəaliyyətinə  məhəl  qoymadığı,  müharibə  şəraiti  və  bazarda  

mübarizə    aparması,  həmçinin,  ənənəvi  və  yenidən  formalaşmış  iqtisadi 

məktəblərin  yeni  nəzəriyyələrlə,  Azərbaycanın  inkişafının  iqtisadi  strategiya 

problemlərinə  dair  orijinal  kəşflərlə  zənginləşdirərək,  inkişaf  etməyə  davam 

etdirilməsi. 

                           

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

81 

 

                                 stifadə olunmuş ədəbiyyat 

 

1. Vlasov. A.      Riskli kapital və kiçik sahibkarlıq./Cəmiyyət və iqtisadiyyat – 

1999. – №12. – C. 93-99. 

2. Vlasov A., Nikkonen A.    Rusiyada riskli biznes: keçmiş və gələcək 

arasında./Qiymətli kağızlar bazarı. – 2000. - №22. – C.28-29. 

3.  Sergienko Ya., Frenkel. A.   Riskli investisiyalar və innovasiya 

aktivliyi./ qtisadiyyat sualları. – 2006. - №5. – C.115 – 121. 

4. Matsnev O.      Riskli sahibkarlıq: dünya təcrübəsi və yerli praktika./ 

qtisadiyyat sualları. – 2006. - №5. – C.122 – 131. 

5. Maslennikova  .S., Ledyayeva N.Ya., Fyodorova O.M.     Riskli biznes. – 

Krasnoyarsk: SibDTU, 2004. – 144c. 

6. Ensiklopediya lüğəti. Müasir bazar iqtisadiyyatı. Dövlətin iqtisadi prosesləri 

idarə etməsi. – M.:  RDXA, 2004. – 744c. 

7.Romançin V. . Antiböhran idaretməsi strategiyasında vençur kapitalı 

[Mətn]: Monoqrafiya/V. . Romançin,  .V. Skoblyakova, V.T. Smirnov. – 

Oryol: Oryol DTU, 2002. – 230 s. 

8. qtisadiyyat. Mühazirə kursu [Mətn]/ V.T. Smirnov [və d.]. – Oryol: Oryol 

DTU, 2001 

9.

  Qenaliyeva A.A. Vençur biznesi kiçik və iri biznes qarşılıqlı əlaqəsinin 

növü kimi// Beynəlxalq elmi-praktiki MAY  (DTU), MKTA, LMAU 

alimləri konfransı (5-6 yanvar 2004-cü il). – M.; Luqnsk; Smolensk. – 

2004. – T.Z.  qtisadiyyat. – S. 38 – 40. 

10.

 vanova  .A. Rusiyada vençur biznesi inkişafı perspektivləri // Rusiyada 

islahatlar və idarəetmə problemləri – 2005: 20-ci ümumrusiya gənc alim 

və tələbələrin elmi konfrans materialları. – M., 2005. – 1 buraxılış. – S. 

28 – 30. 

11.

  Litvak Y.P. Russiya innovasiya siyasətinin dövlət idarəsi problemləri // 

qtisadiyyat. Dövlət.  nsan: IV Çayanov oxumaları materialları (Moskva, 25 

mart 2004-cü il). – M., 2004. – S. 197 – 200. 

---

82 

 

12.

  Mejov S. Şirkət istehsal-innovasiya proqramı konsepsiyası [Mətn] /S. 

Mejov //  darəetmə nəzəriyyəsi və təcrübəsi problemləri. – 2010.-№2.-S. 85-94. 

13.

  Novruzova Z.A., Şaybakova L.F. ABŞ-da vençur biznesi təcrübəsi // 

Elmi-texniki siyasətin regional aspektləri: fundamental tədqiqatlardan 

innovasiyaların həyata keçirilmələrinə qədər: üçüncü innovasiya konfransı 

materialları – Yekaterinburq, 2004. –S. 81-82. 

14.

  Patrik E. Texnoparklar innovasiya fəaliyyətinin dəstək aləti kimi / E. 

Patrik, V. Yaşin //  darəetmə nəzəriyyəsi və təcrübəsi problemləri.-2009. №3.-S. 

59-62. 

15.

  Skoroboqatov A. Rusiyanın “xüsusi yolu” və innovasiya fəallığının 

stimullaşdırılması [iqt. nəzəriyyə] / A. Skoroboqatov //  qtisadiyyat məsələləri.-

2009-№2.-S.119-131 

16.

  Tikşayeva L.N. Kiçik müəssisələrin innovasiyalığı // Doktorant, aspirant 

və namizədlərin elmi məqalələr yığımı. – Çeboksarı, 2004. – S. 179-182. 

17.

  Folomyov A. Təkrar istehsalın innovasiya növünün əsaslandırılması 

[Mətn] / A. Folomyov //  qtisadçı.-2011.- №8.-S. 40-45. 

18.

  Xmelyova Q. Açıq innovasiya modeli əsasında müəssisə innovasiya 

prosesinin idarəedilməsi / Q. Xmelyova //  darəetmə nəzəriyyəsi və təcrübəsi 

problemləri.-2012. №3.-S. 50-58. 

19.

  Xolodkov V.  nnovasiya inkişafının daxili mənbələri haqqında [Mətn] / 

V. Xolodkov //  qtisadçı.-2005.-№11.-S. 56-62 

20.

  Vasilyeva T.N. Vençur sahibkarlığı: dərslik. – M.: RD M , 2014. – 112 s. 

– Biblioqr.: s. 63. 

21.

  Azərbaycan rəqəmlərlə. 2012: Qısa məq. yığ./Bakı, 2012. 

22.

  Azərbaycan  rəqəmlərlə. 2014: Qısa məq. yığ./Bakı. 2014. 

 

 

 

 

 

---

83