66
Gələcəkdə 100% dövlət iştirakı ilə, özəl kapitalla birgə informasiya
texnologiyaları, telekommunikasiya, nano- və biotexnologiya sahəsi
şirkətlərinin maliyyələşdirməsi ilə məşğul olan, ASC formas
ında, Azərbaycan
vençur şirkəti (AVŞ) yaradılmışdır. Şirkət fəaliyyətinin məqsədi – innovasiya
sisteminin formalaşmasına imkan yaratmaq və, öz növbəsində, Azərbaycan
müəssisələrinin 200-ə yaxın “startaplarını” maliyyələşdirəcək, vençur
fondlarının yaradılmasına investisiya yatırımı vasitəsilə iqtisadiyyatı
müasirləşdirməkdir. AVŞ-nin vençur fondlarında maliyyə iştirakı şirkət
vəsaitlərinin 49% məhdudlaşdırılacaq, qalan vəsaitlər özəl vençur yatırımçıları
tərəfindən veriləcək. Beləliklə, vençur fondları idarəsini özəl investorlar həyata
keçirəcək, AVŞ isə bu cür fondun məqsədli təyinatına nəzarət haqqını
qoruyub saxlayacaq. Hökumət AVŞ-nin nizam kapitalına 15 mlrd rubl
yatırılmasına qərar verdi (2066-cı ildə – 5 mlrd, 2007-ci ildə – 10 mlrd.)
Güman edilir ki, AVŞ-in iştirakı ilə yaradılan hər bir vençur fondunun
ölçüsü 60 mln rubldan 1,5 mlrd rubla qədər məbləğlərlə məhdudlaşdırılıb, bu
isə fond porfelinin kifayət qədər diversifikasiyasına zəmanət verməyə imkan
yaradacaq. Eyni anda, hökumətin vençur proqramı ziyanverici kimi
planlaşdırılmayıb, yatırılan vəsaitin tam ödənilməsi və kiçik gəlir gözlənilir.
15 may 2007-ci ildə Azərbaycan vençur şirkətinin pul vəsaitlərinin vəkalət
idarəsinin, onların gələcəkdə vençur fondları mexanizmi vasitəsilə yerli
innovasiya şirkətlərinə yatırılması məqsədi ilə, ötürülməsi üçün, hüquqi
şəxslərin (idarə edən şirkətlərin) ilk m
üsabiqə seçiminin nəticələri elan ediləcək.
nnovasiyalardan alınan səmərə deyildiyi zaman, ilk növbədə, xərc
qənaətini və ya yeni məhsul icadını özünə daxil edən, kommersial
səməmrələr nəzərdə tutulur. Əgər bu cür innovasiyalar müntəzəm əsaslarla
həyata keçirilsə, bir birini sistematik olaraq əvəz edən açıq monopoliya –
başqalarının eyni məhsul və texnologiyaları mənimsəməyənə qədər, yüksək
gəlir əldə etməyə yönləndirilən, yeni və ya ucuzlaşmış köhnə məhsul satışı –
mənbəyi ola bilərlər.
67
Lakin innovasiyalar digər səmərələr də verə bilər – siyasi, ideoloji. Siyasi
səmərələrlə hərbi texnologiya sahəsində innovasiyalar bağlıdır. Yenə də, bu
cür innovasiyalar sistematik olaraq həyata keçirildiyi zaman, bu ölkəyə digər
potensial rəqiblərin yanında daimi hərbi üstünlük bəxş edə bilər.
Bütün bunlarla birgə, ideoloji səmərələr də böyük əhəmiyyətə malikdir.
Məsələ ondadır ki, tədqiqatların fəal həyata keçirildiyi və müvafiq
nailiyyətlərin mövcud olduğu ölkə, digər ölkələr üçün nümunə ola bilər. Bu isə,
artıq, ölkə üçün onun dəyərlər və dünya görünüşü ekspansiyasının mədəni və
ideoloji liderliyi üçün şərait yaradır.
Müasir Azərbaycan iqtisadi elmi yalnız hökumət strukturlarının bir sıra
iqtisadçı-alimlərin fəaliyyətinə məhəl qoymadığı çətin şəraitdə həyat
mübarizəsi aparmır, həmçinin, ənənəvi və yenidən formalaşmış iqtisadi
məktəbləri yeni nəzəriyyələrlə, Azərbaycan inkişafının iqtisadi strategiya
problemlərinə dair orijinal icadlarla zənginləşdirərək, inkişaf etməyə davam
edir.
68
3.3. Gələcək dövürdə riskli maliyyə vəsaitləri hesabına innovasiyalı
biznesin ə
hə
miyyə
ti və
xüsusiyyə
tlə
ri
Bazar iqtisadiyyatında aydın göstərilmiş nəticəylə elmi-texniki
problemlərin və konkret məsələlərin həllinə yönəldilmiş müəssisələrin müxtəlif
təşkilat formaları mövcuddur. Onlarla tanışlıq, şübhəsiz ki, böyük praktiki
maraq yaradır, çünki riskli biznes - istehsal, investisiya idarəetməsinin,
təşkilatın strateji idarəedilməsinin bir hissəsidir. Belə formalardan biri - riskli
firmalardır . Bu kiçik, amma olduqca elastik və effektiv müəssisələrdir,
hansılar ki, tətbiqi, tamamlama və kommersiya səviyyəsinə çatdırma və
"təhlükəli texnologiyaların" sənayedə reallaşdırması üçün yaradılırlar -
ideyalar, ixtiralar, faydalı modellər və başqa yeniliklər işlənib hazərlanır ki,
bunların da yaradılması müəyyən risklə bağlıdır. Riskli müəssisələr
iqtisadiyyatın elm tutumlu sahələrində ən çox yayılmışdır, harada ki, elmi
araşdırmaların və yüksək dərəcəli mütəxəsislərin hazırlaması istiqamətində
ixtisaslaşmışlar.
Müqavilə əsasında və kapitalların müvəqqəti birləşməsi yolu ilə alınmış
vasitələrlə, bir qayda olaraq, bir neçə hüquqi və ya fikizi şəxsin, və ya
kreditlərlə və ya böyük şirkətlərin və bankların təşəbüsü əsasında riskli
firmalar yaradılır. Maliyyə vasitələri heç bir maddi təminat və zəmanət
olmadan riskli biznesə qoyulur və bütün bunlar- şəxsi qorxu və kapital
sahiblərinin riski əsasında yaradılır. Uğursuzluq halında investorlar
əhəmiyyətli maliyyə resurslar
ını itirirlər.
lk baxışda, sahibkarlara xas olmayan vasitələrin belə qoyulması onunla
izah olunur ki, onlar riskli fəaliyyətin müvəffəqiyyətinə ciddi inanırlar və şəxsi
tədqiqatlar və perspektivli texnologiyanın satışının reallaşdırması üçün şərait
olmadan (vaxt, lazımlı profilin və ixtisaslaşdırmanın mütəxəssisləri, lazımlı
təcürbələrə baza) bu hazırlamanı buraxılan məhsulun ən kiçik risk və vaxt və
vasitələrin minimal xərcləriylə müasirləşdirməsi üçün istifadə etməyi nəzərə
alırlar. Nəticədə riskli firmanın fəaliyyətinin müsbət nəticələri vaxtı investorlar