Microsoft Word vencur kapital docx
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
72
dövriyyədə olmayan, səhmdarların - fiziki və ya hüquqi şəxslərin arasında tamamilə bölüşdürülmüş olan firmalara kapitalı yatırmağa üstünlük verir , və ya bağlı ya da açıq səhmdar cəmiyyətlərinin səhmdar kapitalına aksiya paketi ya da onun hissəsinin əvəzinə, və yaxud investisiya krediti formasında , bir qayda olaraq, qərb ölçüləri üzrə, orta müddətli, 3 - 7 ilə qədər təqdim olunur. Belə kreditlər üzrə faiz dərəcəsi ya qurulmur, ya da LIBOR 1 +2-4% təşkil edir. Amma təcrübədə daha çox vasitələrinin bir hissəsi səhmdar kapitalına, digəri isə - investisiya krediti formasında təqdim olunan, riskli sərmayənin uyğunlaşdırılmış forması rast gelir. Riskli investorlar (fiziki və ya ixtisaslaşdırılmış investisiya şirkətləri) öncədən ekspertlərin köməyi ilə həm investisiya layihəsini, həm də onu təklif edən şirkətin fəaliyyətini, onun maliyyə durumunu, kredit tarixini, idarəetmənin keyfiyyətini, intellektual mülkiyyətinin xüsusiyyətini ətraflı təhlil edirlər. Xüsusi diqqət innovasiya layihəsinin dərəcəsinin qiymətləndirilməsinə ayrılır, hansından ki, bir çox amillərdə şirkətin dəyərinin artımının potensialı asılıdır. Bir qayda olaraq, riskli investor pulu müxtəlif fəaliyyət sahələrində bir birinə bağlı olmayan böyük miqdarda layihələrə sərmayə edir və bununla da öz töhfələrini diversifikasiya edərək, ümumi riskin azalmasına nail olur. Bu isə ona müəssisənin idarə etmə prosesində daim iştirak etmədən, özünü çoxsaylı bununla bağlı olan problemlərdən azad edərək, investisiyaları həyata keçirməyə imkan yaradır. Beləliklə, riskli investorun müxtəlif layihələrdən ibarət olan portfeli formalaşır. Riskli investor bir qayda olaraq, şirkətlərin səhm nəzarət paketini (hər halda, ilkin investisiya vaxtı) əldə etməyə çalışmır. Və bu da - "strateji investordan" və ya "partnyordan" onun əsas fərqidir. Sonuncu da əvvəlcədən bu və ya başqa səbəblərə görə onu maraqlandıran şirkət üzərində nəzarəti qurmağı tez-tez arzu edir. Riskli kapitalistin hədəfi başqadır, aksiya paketini və ya daha kiçik hissəni əldə edərək o, şirkətin idarəetməsinin maliyyə lingi kimi onun 73
pulundan istifadə edərək öz biznesinin daha sürətli artmasını təmin etməyi nəzərdə tutur. Nə investor, nə onun nümayəndəsi maliyyə riskindən başqa heç bir riski (texniki, bazar, idarə, qiymət və s.) öz üzərinə götürmür. Bütün sadalanan riskləri şirkət və onun menecerləri öz üzərinə götürür. Bu halda kontrol paketinin şirkətin menecerlərinə məxsus olmasını riskli investor üstün tutur. Kontrol paketinə malik olaraq, onlar biznesin inkişafında aktiv iştirak üçün bütün stimulları saxlayırlar. Əgər şirkət, riskli investorun şərik və partnyor qismində şirkətdə olan dövründə müvəffəqiyyətə nail olursa, yəni əgər 5-7 il ərzində onun dəyəri bir ne çə dəfə ilkin investisiyalarla müqayisədə böyüyürsə , hər iki tərəfin riskləri bəraət qazandırılmış olur və hamı uyğun olan mükafatı alır. Əgər şirkət riskli kapitalistin gözləməsini doğrultmursa, o öz pulunu tamamilə itirə bilər (şirkətin özünü müflis elan etdiyi halda) , və ya, ən yaxş ı halda, heç bir gəlir almayıb qoyulmuş vasitələri qaytara bilər. Həm ikinci, həm də üçüncü variantlar uğursuzluq hesab edilir. Riskli kapitalistin gəliri yalnız onda yaranır ki, sərmayənin qoyulmasından 5-7 il keçəndən sonra, o özünə məxsus olan aksiya paketini ilkin sərmayəni bir neçə dəfə ötən qiymətlə satmağı bacaracaq. Buna görə riskli investorlar gəlirin dividend formasında bölünməsində maraqlı deyillər, onlar bütün alınmış gəliri biznesə yenidən kapital qoymağa üstünlük verirlər. Satış prosesinin özü riskli biznesdə həmçinin öz adına malikdir - "çıxış". Riskli investorun və sahibkarın arasında birgə risklərin bölünməsi, "birgə yaşamanın" uzun müddətli dövrü və ümumi işin başlanğıc mərhələsində öz hədəflərinin hər iki tərəfdən açıq rəsmən elan edilməsi – avtomatik deyil, tamamilə ehtimal edilənin cəmlənənlərdir. Amma məhz belə yanaşma bankın kredit verməsindən və ya strateji əməkdaşlıqdan riskli investisiyanın əsas fərqini təşkil edir. Potensialı olan riskli investor pulu şirkətin o layihələrinə yatırmalıdır ki, harada ultrayüksək pul qazanmağa şans var, o istənilən başqa maliyyə vasitəçisindən daha çox informasiyalı investorudur. Riskli kapitalın investorları elm və texnikanın inkişaf tendensiyalarını daim izləyirlər, iqtisadi siyasətin və bazarın şəraitinin ən kiçik dəyişikliklərinə reaksiya verirlər.
74
Riskli firmaları maliyyələşdirən bank və ya fond modeli riskli biznesin perspektivləri və innovasiya proseslərinin sürətlənməsi üçün yaradılan maliyyə şəraitləri n öqteyi-nəzərindən aşkar üstünlüklərə malikdir. Amma riskli fondların inkişafında dövlət dəstəyinin müsbət rolunu birmənalı qeyd etmək lazımdır. Səhmdar kapitalının xırda və orta şəxsi şirkətlərə cəlb edilməsi keçmiş yenidənqurma Azərbaycanda bir hadisə və proses kimi son ana qədər qədər məlum deyildi. Bizdə azad boş kapital bazarı indiyə qədər hələ yaranmayıb. Əvvəlcə b öyük ümidlər xarici investisiyalara qoyulurdu, amma hardasa 90-cı illərin əvvəllərində zəngin sadəlövh-əcnəbinin obrazı rusiyalıların şüurunda tutqunlaşdı, və onun əvəzinə başqası - tamahkar millətlərarası "investor" gəldi, eyni zamanda Azərbaycanın milli sərvətini çox ucuz alan dövlət məmurları - alüminium və polad tökmə zavodlarını, neft yataqları və telefon şirkətlərini, meşə sənayesi müəssisələrini, süd zavodlarını, kosmetik fabriklər və mətbəələri. Milli kapitalın axını ilə müşayiət olunan xarici kapitalın Azərbaycan bazarına ölkənin hüdudlarından kənar aktiv keçməsi bir çox iqtisadi, sosial və psixoloji xüsusiyyətlərin problemlərini doğurur. Eyni zamanda, dünya iqtisadi sahəsinə Azərbaycan iqtisadiyyatının inteqrasiyası - dönməz prosesdir. Kiçik və orta sahibkarlıq barəsində dövlət siyasəti həmçinin mükəmməllikdən hələlik uzaqdır. Dövlət və cəmiyyətin qarşı durması daha çox öz işinə başlamağa qərar verən, bir çox hallarda boş yerdə, sıfırdan başlayanlara özünü kəskin biruzə verir. Müdafiəsizliyin hissi bəzilərində inamsızlıq və laqeydlik, başqalarında isə , əksinə, xarakter və döyüş keyfiyyətləri tərbiyə edir - istənilən başlamanın müvəffəqiyyət rəhni. nformasiya keçirməmə qabiliyyəti və bir çox sahibkarların şüurunda qalan, ölkənin dünyadan çoxilli təcrid edilməsi qalıqlarıyla uyğunluqda olan Rusiyanın işgüzar infrastrukturun inkişafdan geridə qalması, Azərbaycanda bu gün yeni maliyyə sənayesinin - riskli kapitalın işləməsini görməyə mane olur. Hal-hazırda Azərbaycanda cüzidə olsa müəyyən məbləğində maliyyə
Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|