Microsoft Word vencur kapital docx

24 

 

           Pavel  Qulkinın  fikrincə  riskli  kapitalistin  hədəfi  növbətidir:  aksiya 

paketini  və  ya  kontrol  paketindən  daha  kiçik  olan  hissəni  əldə  edərək 

(minority  position  və    ya  stake),  investor  hesablayır  ki,  şirkətin  idarəetməsi 

maliyyə lingi kimi (financial leverage) onun pulundan daha sürətli artmanı və 

öz biznesinin inkişafını təmin etmək üçün istifadə edəcək. Nə investor, nə onun 

nümayəndəsi  maliyyə  riskindən  başqa  heç  bir  riski  (texniki,  bazar,  idarə, 

qiymət  və  s.)  öz  üzərinə  götürmür.  Bütün  sadalanan  riskləri  şirkət  və  onun 

menecerləri  öz  üzərinə  götürür  (join  venture).      Bu  halda  kontrol  paketinin 

şirkətin  menecerlərinə  məxsus  olmas

ını  riskli  investor  üstün  tutur.    Kontrol 

paketinə  malik  olaraq,  onlar  biznesin  inkişafında  aktiv  iştirak  üçün  bütün 

stimulları saxlayırlar. Əgər şirkət, riskli investorun şərik və partnyor qismində 

şirkətdə  olan  d

övründə  müvəffəqiyyətə  nail  olursa,  yəni  əgər  5-7  il  ərzində 

onun  dəyəri  bir  neçə  dəfə  ilkin  investisiyalarla  müqayisədə  böyüyürsə  (pre-

money  evaluation),  hər  iki  tərəfin  riskləri  bəraət  qazandırılmış  olur  və  hamı 

uyğun  olan  mükafatı  alır.  Əgər  şirkət  riskli  kapitalistin  gözləməsini 

doğrultmursa,  o  öz  pulunu  tamamilə  itirə  bilər  (şirkətin  özünü  müflis  elan 

etdiyi halda) , və ya, ən yaxşı halda, heç bir gəlir almayıb qoyulmuş vasitələri 

qaytara bilər. Həm ikinci, həm də üçüncü variantlar uğursuzluq hesab edilir. 

Riskli kapitalistin gəliri yalnız onda yaranır ki, sərmayənin qoyulmasından 5-7 

il  keçəndən  sonra,  o  özünə  məxsus  olan  aksiya  paketini  ilkin  sərmayəni  bir 

neçə dəfə ötən qiymətlə satmağı bacaracaq. Buna görə riskli investorlar gəlirin 

dividend formasında bölünməsində maraqlı deyillər, onlar bütün alınmış gəliri 

biznesə yenidən kapital qoymağa üstünlük verirlər. Satış prosesinin özü riskli 

biznesdə  həmçinin  öz  adına  malikdir  –  “exit”  -    "çıxış".  Şirkətdə  riskli 

investorun  olması  dövrü  "birgə  yaşama"  –  “living  with  company”  adını 

daşıyır.  

      Riskli  investorun  və  sahibkarın arasında birgə  risklərin  bölünməsi,  "birgə 

yaşamanın"  uzun  müddətli  dövrü  və  ümumi  işin  başlanğıc  mərhələsində  öz 

hədəflərinin  hər  iki  tərəfdən  açıq  rəsmən  elan  edilməsi  –  avtomatik  deyil, 

tamamilə ehtimal edilənin cəmlənənlərdir.  

---

25 

 

           Amma  məhz  belə  yanaşma  bankın  kredit  verməsindən  və  ya  strateji 

əməkdaşl

ıqdan 

riskli 

investisiyanın 

əsas 

fərqini 

təşkil 

edir. 

          Şirkətin    zəmanəti  bank  kreditindən  fərqli  olaraq  riskli  kapital  üçün 

həlledici qiymətə malik deyil. Onun üçün cazibədar və real sahibkar fikirinin 

mövcudluğu,  həmçinin  onu  həyata  keçirməyi  bacaran  idarəetmə  daha 

əhəmiyyətlidir.  Uzunm

üddətli yatırımlar yalnız pul formasında deyil, həm də 

konkret  köməyin  xırda  və  orta  firmalara  onların  sürətli  inkişafı  üçün  həyata 

keçirilir. 

              Riskli  kapitalın  formal  və  qeyri-formal  sektoru  mövcuddur.  Formal 

sektorda bir sıra investorların resurslarını birləşdirən riskli kapitalın fondları 

üstünlük  tutur.  Bu  özəl  və  dövlət  təqaüd  fondlarıdır  (Avropada  onlar  riskli 

kapitalın  bütün  investisiyalarının  50  %-indən  yuxarı  olur)  ,  xeyriyyələr, 

investisiya fondları, korporasiyalar, xüsusi simalar və özləri riskli kapitalistlər.           

Bundan  başqa,  xüsusi  bölmələr  və  ya  kommersiya  banklarının,  və  ya  qeyri-

maliyyə  sənaye  korporasiyalarının  filialları,  həmçinin  dövlət  investisiya 

proqramları  formal  sektorun  iştirakçılarıdır.  Riskli  kapitalın  qeyri-formal 

sektoru  -  belə  adlandırılan  "biznes-mələklərdir",  həmçinin  yenidən  yaradılan 

kiçik  firmaların  ailələrinin  üzvləri.  "Biznes-mələklər"  -  bu,  bir  qayda  olaraq, 

biznesdə  iş  təcrübəsi  olan  peşəkarlardır:  top-menecerlər  və  yüksək  maaşlı 

mütəxəssislər  (mühasiblər,  konsultantlar,  hüquqşünaslar  və  s.).  Onlarda  şəxsi 

əməyi  nəticəsində  al

ınmış  bir  xeyli  maliyyə  yığımları  ola  bilər.  "Biznes-

mələklər"  ABŞ-da  və  bir  çox  avropa  ölkələrində  fəal  hərəkət  edirlər,  orada 

riskli  kapitalın  qeyri-formal  sektorunun  investisiyalarının  həcmi  formal 

sektorun  investisiyalarının  həcmini  ötür.  1997-ci  ildə  Böyük  Britaniyada 

"biznes-mələyin"  tək  investisiyası  16-dan  80  min  dollara  qədər  təşkil  edirdi. 

      Formal  və  qeyri-formal  sektorlar  bir-birini  tamamlayırlar.  Qeyri-formal 

sektorun investisiyaları "start" firmaların inkişafının ən erkən mərhələlərində, 

bu  firmalar  nəzəri  tədqiqatların  və  təcrübəli  nümunəyə  qədər  elmi  ideyanın 

çatdırılmasının  tamamlanması  üçün  ilk  kapitala  ehtiyac  duyanda,    xüsusilə 

əhəmiyyətlidir. Formal sektor, bir qayda olaraq, daha gec mərhələlərdə fəall

ıq 

---

26 

 

göstərir,  nə  vaxt  ki,  genişlənmə  və  istehsalın  inkişafı  üçün  vasitələr  tələb 

olunur. Buna əsaslanaraq, riskli maliyyələşdirmənin bir neçə formasını seçmək 

olar. 

             1.  Startlı  riskli  investisiyalar  -  start  öncəsi  və  şəxsi  start 

maliyyələşdirilməni 

daxil 

edən 

ən 

riskli 

yatırım 

formasıdır. 

      -  Start  öncəsi  maliyyələşdirmə  sahibkar  fəaliyyətinin  ən  başlanğıc 

mərhələlərinə  aiddir.  Tez-tez  onlar  hələ  şirkətin  yaradılmasına  qədər  həyata 

keçirilirlər.  Məsələn,  məmulatın  təcrübəli  nümunəsinin  yaradılması  və  onun 

patent  müdafiəsi  üzrə  işlərin  maliyyələşdirilməsi,  satış  bazarının  analizinə, 

əlverişli  m

üqavilələrin  hüquqi  təminatına,  gələcək  sahibkar  fəaliyyətinin, 

menecerlərin  seçiminə  və  start  planlaşdırmasına  keçmək  mümkün  olan  

məqamına qədər şirkətin yaranmasına. 

        -  Start  maliyyələşdirməsi  şirkətin  istehsal  fəaliyyətinin  başlanğıcının 

təminatı məqsədi ilə bu investisiyadır. Güman edilir ki, artıq yeni məhsul var, 

menecerlər kollektivi seçilmişdir, bazarın tədqiqatının nəticələri alınmışdır. Bu 

halda  risk  yüksəkdir,  və  yatırımlar  5-10  il  sonradan  öncə  güclə  ödənə  bilər. 

            2. Şirkətin inkişafının riskli maliyyələşdirməsi, bir qayda olaraq, onun   

ilk 

və 

sonrakı 

mərhələlərinin 

maliyyələşdirilməsinə 

bölünür. 

         -  lk  mərhələnin  maliyyələşdirilməsi  kiçik  əhəmiyyətli  potensiala  malik 

olan  müəssisələr  üçün  nəzərdə  tutulmuşdur.  Bir  qayda  olaraq,  istehsalın 

inkişafı  üçün  onlar  bank  kreditindən  istifadə  edə  bilmirlər,  çünki  hələ  onun 

qaytarılmasına zəmanət verə bilmərlər.  nvestisiyanın nəticələrinin əvvəlcədən 

söylənilə bilməsinin nisbətən yüksək dərəcəsini nəzərə alaraq, bu halda, kapital 

yatırımlarının  riski  start  maliyyələşdirməsi  riskindən  daha  azdır,  amma  yenə 

də əhəmiyyətlidir.  Tez-tez  bele  yol  ilə 3 ildən az mövcud olan və hələ gəlir  

almayan firmalar maliyyələşdirilir. 

         - Daha gec olan mərhələnin maliyyələşdirilməsi vəsaitlərin qüvvədə olan 

istehsala  və  genişlənmə  üçün  böyük  potensiala  malik  olan  (məsələn,  yeni 

istehsal  xəttinin  işə  salınmasının  və  ya  yeni  ərazilərdə  ticarət  şəbəkəsinin 

yaradılmasının  hesabına)  müəssisələrə  ayrılmasını  nəzərdə  tutur.  Əvvəlki 

---