Microsoft Word vidadi butov dL
Yüklə 5,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.achiq.info 92 milli barışığa, xalqın nailiyyətlərini müdafiəyə çağırış öz əksini tapmışdır. 113 1941-ci ildən etibarən Azərbaycan şairlərinin yaradıcılığı mərkəzində Azərbaycanın və Azərbaycan xalqının mənafeyi duran milli vətənpərvərlik mövzusu müəyyən yer tutmağa başlayır. Azərbaycan şairlər əncüməni (1945) yaradılması və həmin cəmiyyətin Azərbaycan yazıçılar ve şairlər ittifaqına (1946) çevrilməsi ilə həmin meyl incəsənət və mədəniyyət xadimlərinin yaradıcılığında aparıcı mövqe qazanır. İttifaqın orqanı ”Şairlər məclisi” antologiyasının birgə 3-4-cü nömrələrının səhifələrində M.Biriya milli dövlət qurulmasını tərənnüm edir, M.M.Cavuşi Azərbaycan dili və onun hamilərinə ümumxalq məhəbbətini əks etdirir, M.Gülgün vətən xainlərini damqalayır, M.Derəfşi milli birliyə çağırır, H.Səhhaf milli hökümət ilə fəxr etdiyini bildirir, Y.Şeyda Azərbaycan xalqının tarixini saxtalaşdıranları ifşa edir, M.B.Niknam millətin mövcudluğu üçün dilin rolunu göstərməyə calışır, M.İmen ana dilinə daha fəal surətdə yiyələnməyə çağırır. 114 Əgər Milli hökümətin yaradılmasından əvvəlki mərhələdə milli ideologiya qəzetlər, jurnallar, yaradıcı birliklər, mədəni təsisatlar, partiya və ictimai yığıncaqlar, kütləvi mitinqlər vasitəsi ilə yayılırdısa, Milli hökümət meydana gələndən sonra bura indiyə qədər antimilli funksiya yerinə yetirən maarif sistemi və Azərbaycan radiosu (1946) də əlavə olunmuşdu. Bununla belə, hələ də azərbaycanlıların sosial və milli həyatinın bu və ya digər cəhətinə hesr edilmiş, müzakirə olunan məsələlər haqqında bu və ya digər dərəcədə tam və sabit təsəvvür verən əsər yazılmamışdı. Bu cəhətdən F.İbrahiminin Azərbaycanın qədim tarixi haqqında yazdığı kitabça böyük maraq doğurur. Kitab əvvəlcə məqalələr şəklində “Azərbaycan” qəzetində çap edilmişdir. Kitab qədim tarixə həsr edilsə və müəllifə məlum məlumatlar əsasında, xüsusilə ”Azərbaycan tarixi” 115 nin böyük təsiri altında yazılsa da, həmin günlərdə, əsərdə Azərbaycan (Midiya) - fars münasibətləri əks olunduqundan, çox aktual səslənirdi. Müəllif həmin günlərdəki Azərbaycan tarixinə mövcud baxışlardan çıxış edərək qədim midiyalılarla qədim farsların qohumluğu, midiyalıların İran mənşəli olmaları, midiya və fars dillərinin qohum olmalarını təkzib edirdi. Müəllif tarixi nümunələr əsasında öz oxucularını azərbaycanlıların mədəni cəhətdən farslardan üstün olduqları ruhda tərbiyə etmək, onlara qədim azərbaycanlıların müstəqilliyi, özünəməxsusluğu, sivilizasiyalılığı və avtoxtonluğu ideyasını təlqin etməyə səy edirdi. Kitabda qəhrəman keçmiş, Azərbaycan xalqının tarixinin əzəməti ilə iftixar hissi əks olunub, fars millətinin hökmrailığının əbədi olmaması, onun indiki ağalığına son qoymağın mümkünlüyü ideyası əsaslandırılırdı. Müəllif midiyalılarda öz dövlətinin müdafiə əzminin, vətənpərvərlik hisslərinin yüksək inkişafını xüsusi qeyd edir. 116 Deyilənləri yekunlaşdıraraq müəllif yazır: ”Vətəinmizin adı Azərbaycan, millətimizin adı da azəri (azərbaycanlı)dir ,, . 117 Və əlavə edir: “Azərbaycan milləti müstəqil bir dilə və tarixə malik olub...” 118 Kitabın əsas müddəalarının qısa şərhi göstərir ki, müəllif öz diqqətini Midiyanıni bir hissəsi olan Azərbaycanın qədim tarixinin bəzi səhifələrinə təsadüfən yönəltməmişdir. Müəllifin əqidəsinə görə, məhz Azərbaycanın tarixinin həmin dövrü Azərbaycan-fars münasibətlərinin indiki vəziyyəti ilə daha çox səsləşir. Öz müstəqilliyini farslarla mübarizədə itirən Midiyanın nümunəsi, müəllif pafosu bir məqsədə xidmət edirdi; azərbaycanlıların öz müstəqilliyi və özünəməxsusluğunu qorumaq, qədim Midiyanın acı taleyindən qaçmaq üçün xalqın azadlığı və müstəqilliyi uğrunda mübarizənin zəruriliyini dərk etmələrinə yardım etmək. Bununla belə azərbaycanlıların milli həyatının bir cox məsələləri işlənməmiş qalırdı. Bundan əlavə, www.achiq.info 93 yuxarıda deyildiyi kimi Azərbaycandan kənarda çoxlu azərbaycanlı yaşasa da, milli məsələnin məzmununa İranda vahid azərbaycan (türk) milləti təsəvvurü daxil edilmirdi. Milli ideologiya və Azərbaycan milləti haqqında bütöv təsəvvür Azərbaycan ziyalılarının heç də bütün nümayəndələri tərəfindən qəbul edilmirdi, həmin təsəvvürlərin geniş kütlələrin adi şüuruna nüfuz etməsi üçün geniş imkanlar yox idi. Qeyd edildiyi kimi Azərbaycan milləti ideyası Azərbaycan (İran) türk etnik şüuru ilə ziddiyyət təşkil edirdi. Məlum olduğu kimi, İran, o cümlədən Azərbaycan irticaçı, antidemokratik hakim qüvvələr xarici ölkələrin yardımı və silahın gücünə 1946-cı ilin axırında azərbaycanlıların milli azadlıq, demokratik hərəkatını qan içində boğdular. Bundan sonra İranın şahlıq rejimi Azərbaycan üzərində hökmranlığını bərpa etdi, Azərbaycan xalqının milli- demokratik nailiyyətlərini ləğv edərək onu yenidən əzilən millət vəziyyətinə saldı. Hakim dairələrin kobud zorakılıq tədbirləri milli hakimiyyət dövründə meydana gəlmiş milli təşkilat və mütəşəkkil əlaqələri dağıtdı. Bundan əlavə, İranın hakim dairələri tərəfindən Azərbaycan dili və mədəniyyətine qarşı özünü göstərən nifrəti 119 müəyyən mənada azərbaycanlıların milli şüurunun artmasına kömək göstərirdi, çünki Azərbaycan xalqının düşmənlərinin hərəkətləri milli əlaqələri möhkəmləndirən və nəsillərin əlaqəsini təmin edən ümumi nə vardısa ona qarşı yönəlmişdi. Milli-demokratik hərəkat azərbaycanlıların milli şüurunun sonrakı inkişafı və genişlənməsində mühüm mərhələ təşkil edir. Milli demokratik hərəkatın yatırılmasına, dövlət, siyasi, demokratik təşkilatların dağıdılmasına baxmayaraq, Azərbaycan xalqı milli varlığın ve birliyin ideal forması olan milli şüurdan məhrum olmadı. Azərbaycan xalqı öz siyasi, sonralar inzibati-ərazi, rəsmi - dil, mədəni birliyi möhkəmləndirən strukturları itirsə də milli azadlıq hərəkatı əsnasında əldə etdiyi ideal birliyi, həmin ideal birliyin real birliyə çevirmək əzmini qoruyub saxladı. İranda azərbaycanlıların milli inkişafı, milli şüurunun sonrakı inkişafı Azərbaycan millətinin ünsürləri, əlaqələri, bütövlüyü haqqında təsəvvürləri dəqiqləşdirmək və inkişaf etdirməklə yanaşı belə bir suala cavab tapmalıdır: milli birlik ideyasını real milli birliyə necə çevirməli? Yüklə 5,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|