Mikotoksinler; Aspergillus

toksinlerin  lokal  etkileri  açısından  düşündürücü

bir  noktadır.  CYP  450  haricinde  prostoglandin

sentetazlarla ko-oksidasyona uğrayarak biyoakti-

vasyon  olasıdır.  Bu  reaksiyon 

in  vivo v e r i l e r i

mevcut  olmasa  da 

in  vitro olarak ispatlanmıştır.

Böbrek,  akciğer  ve  bağırsaklar  için  önemli  bir

biyoaktivasyon  mekanizmasıdır  (4,10).

A F B

1

8,9-epoksit;  ekso-  ve  endo-  olmak

üzere iki formda oluşur. Farelerde bu iki izomerin

oranı 32:1 iken insanda bu oran daha düşüktür.

Her  iki  izomerin  de  DNA’ya  olan  afiniteleri

farklıdır.  Ekso-epoksit  oldukça  elektrofiliktir  ve

DNA’da  guaninin  N

7

konumuna bağlanır. Endo-

izomerden yaklaşık 500 kat daha çok mutajenik

aktiviteye sahiptir. AFB

2

ise 8,9 konumunda çifte

bağ içermediğinden dolayı pratik olarak inaktiftir.

A F B

1

8,9-epoksit  daha  sonra  8,9-dihidro

AFB

1

’e metabolize olarak Schiff bazı oluşumuyla

hücresel  proteinlerdeki  lizin  aminoasitine  -amin

grubundan  bağlanarak  modifiye  eder  ve  hücre

hasarı ve ölümüne neden olabilir (1,4,5).

Şekil  2’de    AFB

1

-ekso-8,9-epoksit  ve

oluşturduğu  DNA  katım  ürününün  yapıları

görülmektedir (1).

Metabolitler, DNA dahil olmak üzere nükleofi-

lik hücresel makromoleküllere oksitin biyolojik sis-

temden  izole  edilmesine  olanak  vermeyecek  bir

hızla  bağlanmaktadırlar.  Her  iki  oksitin  de,

A F B

1

’in  adenin  ve  sitozin  gibi  diğer  bazlara

bağlandığına  dair  kanıtlar  olsa  da,  çok  büyük

oranda  guaninin  N

7

poziyonuna  bağlandığı

bilinmektedir (4).

A F B

1

,  AFB

2

ve  sterigmatosistin  oksitleri

guaninin N

7

konumu tarafından nükleofilik atağa

uğrarlar  ve  bunun  sonucunda  oksit  açılarak

N

7

-guanin  kovalan  DNA  katım  ürünü  oluşur.

Oluşan bu yapı, üç spontan prosesle kaybolabilir:

(i)

aflatoksin  dihidrodiolün  ayrılarak  çıplak

guanin molekülünün kalması

(ii) pürin 

olmayan 

kısmını 

bırakarak

guaninin ayrılması 

(iii) imidazol halkasının açılması.

AFB

1

’in uzaklaştırılması 

in vivo olarak DNA

onarım 

enzimleri 

nedeniyle 

daha 

hızlı

gerçekleşmektedir.

İmidazol  halka  açılması  guaninn  N

7

pozis-

yonuna olan aşırı bağlanmanın sonucudur. Halka

içindeki pozitif yükün artması sonucu 8,9 -dihidro-

1 - 8 - ( 2 , 6 - d i a m i n o - 4 - o k s o - 3 , 4 - d i h i d r o p r i m i d - 5 - i l f o r-

mamido)-9-hidroksi  AFB

1

ve  8,9-dihidro-8-(2-

a m i n o - 6 - f o r m a m i d o - 4 - o k s o - 3 , 4 - d i h i d r o p r i m i d - 5 - i l-

amino)-9-hidroksi  AFB

1

olmak  üzere  iki  ürün

oluşur.  AFB

1

katımı  olmuş  DNA’nın  alkali

koşullarda tutulması imidazol halkasının açılması

ve  diol  oluşumu  ile  sonuçlanırken  hafif  asidik

koşullar  AFB

1

-DNA  katım  ürünlerine  dönüşümü

sağlar (4).

GİRGİN, BAŞARAN, ŞAHİN. DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE İNSAN SAĞLIĞINI TEHDİT EDEN MİKOTOKSİNLER

VOL 58, NO 3, 2001

101

Tablo  5. Bazı  gıdalarda  aflatoksinler  için  Türk  Gıda

Kodeksi tarafından kabul edilen limitler

Aflatoksin Tipi      Gıda Maddesi          Kabul Edilebilir 

En Yüksek Değer 

(mg/kg)

B

1

Baharatlar

0,005

B

1

Hububatlar

0,002

B

1

Hububat Unları

0,002

B

1

Tüm Gıda Maddeleri

0,005

M

1

Peynir

0,00025

M

1

Süt ve Süt Ürünleri

0,00005

M

1

Bebek Mamaları ve 

0,00002

Devam Formülleri

B

1

+B

2

+G

1

+G

2

Bebek Gıdaları ve 

0,00001

Hazır Karışımlar

B

1

+B

2

+G

1

+G

2

Tüm Gıda Maddeleri

0,010

Şekil  2. AFB

1

-ekso-8,9-epoksit  ve  oluşturduğu  DNA

katım ürünü

AFB

1

-ekso-8,9-epoksit                       AFB

1

-N

7

-Guanin

---

AFB

1

-DNA katım ürünleri idrarla itrah edilirler

ve  bu  itrahın  diyet  kaynaklı  AFB

1

alımı  ile

doğrusal  olarak  arttığı  düşünülmektedir.  Bu

nedenle  idrarla  atılan  AFB

1

katım  ürünleri;

diyetsel  maruziyetin  yanı  sıra  kanser  riskini

gösteren  önemli  bir  biyogösterge  olarak  da

kullanılmaktadır.  Yapılan  çalışmalarda,  idrar-

larında  AFB

1

-DNA  katım  ürünü  bulunan  birey-

lerin, bulunmayanlara oranla kansere yakalanma

risklerinin 9,1 kat daha fazla olduğu saptanmıştır

(11).

AFB

1

8,9-epoksit için glutatyon ile konjugas-

yon  en  önemli  detoksifikasyon  yoludur.  AFB

1

’in

metabolizması  sırasında  P450  tarafından

katalizlenen pek çok hidroksilasyon oluşur ve bu

reaksiyonlar  sonucunda  AFM

1

,  AFP

1

ve  AFQ

1

gibi ikincil metabolitler oluşur. Faz II konjugasyon

işlemleri  de  primer  aflatoksin  metabolitlerinin

glukronidasyon,  sülfatasyon  ve  asetilasyonunu

içerir  (1,7).  Şekil  3’te  aflatoksinlerin  olası

metabolizma  yolları  görülmektedir (6).

GİRGİN, BAŞARAN, ŞAHİN. DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE İNSAN SAĞLIĞINI TEHDİT EDEN MİKOTOKSİNLER

TÜRK HİJ DEN BİYOL DERGİSİ  

102

Şekil 3. Aflatoksinlerin olası biyotransformasyonu

---