Milliy valyuta barqarorligini taminlashda markaziy bank tomonidan olib borilayotgan chora-tadbirlar

---

International Conference on Developments in Education 
Hosted from Amsterdam, Netherlands 
https
: 
econferencezone.org April 30
th
 2022 
90 
“MILLIY VALYUTA BARQARORLIGINI TAMINLASHDA 
MARKAZIY BANK TOMONIDAN OLIB BORILAYOTGAN 
CHORA-TADBIRLAR” 
Mamadaliyev Poziljon Mansurjon o‘g‘li
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti 
2-kurs magistratura bo'limi 
MGF-10 guruh talabasi 
Annotatsiya
: Markaziy bank bank tizimining bosh banki boʻlib, pul-kredit siyosatini, 
emissiya jarayonlarini olib boradi va milliy pulning barqarorligini taʼminlovchi muassasadir. 
Markaziy bank bank tizimida tartibga soluvchi boʻgʻin hisoblanadi, shuning uchun uning 
faoliyati pul muomalasini mustahkamlashga, milliy valyuta birligining barqarorligini 
taʼminlashga va saqlashga; mamlakat bank tizimining rivojlanishiga va mustahkamlanishiga; 
hisob-kitoblarni samarali va toʻxtovsiz amalga oshirishni taʼminlash bilan bogʻliq. Har qanday 
davlatda Markaziy bank hukumat banki boʻlib hisoblanadi va uning mavqei oʻsha davlat 
qonunlari bilan belgilanadi. Ushbu maqolada Milliy valyuta barqarorligini taminlashda 
Markaziy bank tomonidan olib borilayotgan chora-tadbirlar haqida yoritilgan. 
Kalit so`zlar
: markaziy bank, siyosat, emission bank, ma`muriy-buyruqbozlik. 
Maʼlumki, iqtisodiyotni tartibga solishda davlat bosh islohotchi vazifasini oʻtaydi. Biroq, 
davlatning ushbu funksiyasini maʼmuriy- buyruqbozlik tizimidagi davlatning iqtisodiyotdagi 
gegemonligi tushunchasi bilan adashtirmaslik kerak. Bozor iqtisodiyotining asosiy qoidasi 
shuki, davlat iqtisodiyotning rivoji uchun turli xil siyosatlarni amalga oshiradi. Rivojlangan 
mamlakatlar tajribasi shuni koʻrsatadiki, davlat siyosatining asosiy koʻrinishlari monetar va 
fiskal sohalarida amalga oshiriladi. Qurolni ishlatish uchun qoʻl kerak boʻlganidek, davlat oʻz 
siyosatini maʼlum organlar orqali amalga oshiradi. Ushbu organning siyosatni amalga 
oshirishdagi vakolatlari tegishli qonunlar orqali belgilab beriladi. Mavzudan uzoqlashmagan 
holda monetar siyosatni amalga oshiruvchi organ – Markaziy banklar haqida soʻz yuritsak. 
(aksariyat mamlakatlarda monetar siyosatni Markaziy bank amalga oshirgani uchun, biz ushbu 
organni Markaziy bank deb atashga qaror qildik) Markaziy banklarning tarixan paydo boʻlishi, 
shakllanishi va rivojlanishiga eʼtibor qiladigan boʻlsak, ularning tijorat banklaridan ancha 
kech paydo boʻlganligiga amin boʻlamiz. Markaziy banklarning yuzaga kelishiga asosiy sabab 
bank tizimining butunlay ishdan chiqishi darajasiga etishi, yaʼni har bir bank oʻzicha va oʻzi 
belgilagan mikdorda muomalaga turli xildagi hamda turli nominaldagi pul belgilari chiqarishi
bilan yuzaga kelgan. Bu oʻz navbatida bevosita muomalada tovar va moddiy qimmatliklarga 
nisbatan pulning bir necha barobar koʻpayishiga va oqibatda nafaqat bank tizimining, balki 
butun iqtisodiyotning izdan chiqishiga olib kelgan. Bu esa emission banklarning 
markazlashtirilishiga olib kelgan. Natijada, emissiya qilish huquqini qoʻlga kiritgan bankning 
boshqa banklarga nisbatan barqaror va mustahkam boʻlishi maʼlum boʻldi. Bu orqali bank 
tizimida mavjud boʻlishi kerak boʻlgan sof raqobat yoʻqotilib, koʻzlangan natijaga erishilmadi. 
Shundan soʻng, iqtisodchi olimlar tijorat banklari faoliyatini boshqaradigan va faoliyati 
jihatdan ulardan farq qiladigan bankni vujudga keltirish zarurligini anglab etdilar. Shu tariqa
markaziy banklarning vujudga kelishiga va ularning faoliyatiga zaruriyat tugʻildi. Shunday 
qilib, birinchi Markaziy bank 1656 yilda Shvesiyada, undan soʻng 1694 yilda Angliyada 
vujudga keldi. Xususan, Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki oʻz faoliyatini 1995 yil 21
dekabrda qabul qilingan “Oʻzbekiston Respublikasining Markaziy banki toʻgʻrisida”gi 
Qonunga asosan olib boradi. Qonunda Markaziy bankning maqomi, maqsadi va vazifalari, 

---