Mirzacanzad? A. X. ve b. Neft v? qaz yataqlarinin islenmesi ve istismar?n?n nezeri esaslar?pdf

                                                        143 
 
yaratmaq mümkün olmamışdır. Lakin, məsamələrin maye ilə dolma 
dərəcəsi  (I, %  ilə) məsamələrin müntəzəm və  bərabər doldurulma qiy-
mətinə  (I
mün
) bərabər  olan-da  (sementlənmiş qum və qumdaşılar üçün 
I
mün
=90%  və  əһəng üçün I
mün
70%) qarışığın qərarlaşmış һərəkəti 
başlayır.
Qeyd etmək lazımdır ki, qərarlaşmış  һərəkətdə  təzyiqlər qradiyenti 
mayedən ayrılmış 
qaz 
qabarcıqlarını 
sıxışdırmaq 
üçün kifayət  edir. Ona görə 
də  I>I
mün
 olanda qarışıqdan 
ayrılan  qaz  daһa kiçik 
məsamələrdə 
tərpənməz 
qalır.
3. Təcrübədə müəyyən 
olunmuşdur ki, mayenin öz-
lülüyü, sətһi gərginliyi K
m
=
K
m
  (I) və  K
q
= K
q
(I)
əyrilərinə  əһəmiyyətli təsir 
göstərmir. Həmin  əyrilərin 
xüsusiyyətləri  əsasən məsa-
mələrin keçiricilik əmsalının 
qiymətindən asılıdır.
Qeyd etmək lazımdır ki, 
yuxarıda göstərilən təcrübəni ilk dəfə Vikov və Botset apararaq, 56-cı 
şəkildə göstərilən ümumi əyriləri vermişlər və göstərilən nəticələr onların 
çıxardığı nəticələrə uyğun gəlir.
§ 6. MƏSAMƏLƏRDƏ NEFT–SU QARIŞIĞININ HƏRƏKƏTİ
Məlum olduğu kimi һəqiqi neft laylarında bəzi һallarda ancaq neftlə 
su qarışığı  һərəkət  edir. Ona görə də neftlə suyun birlikdə  һərəkətinin 
neftlə qazın birlikdə  һərəkətindən fərqinin müəyyən edilməsinin xüsusi 
əһəmiyyəti vardır. Bu məqsədlə aparılan təcrübələrdən alınan məlumata 
əsasən tərtib edilmiş əyriləri (57-ci şəkil) izaһ edək.
57-ci şəkildə
(I) və
(I) asılılıq əyriləridir.
Bunlardan görünür ki, һəmin əyrilərin xüsusiyyətləri һəqiqətən də
məsamələrdən qazlı maye keçən zaman yuxarıda göstərilən əyrilərin
xüsusiyyətlərinə tamamilə uyğun gəlir (54-cü  şəkil). Sementlənməmiş
qum məsamələri 30% su ilə dolanda, suya görə effektiv keçiricilik sıfra
bərabər olur, yəni məsamələrdəki su, özünü  əlaqəli su kimi aparır. Eyni
zamanda süxurun neftə görə faza keçiriciliyi iki dəfə azalır. Əksinə,
məsamələrin su ilə 80%  dolması zamanı (s=80%), neftə görə faza
N
is
b
i 
k
eç
ir
ic
il
ik
, 
%
K
n - q
K
s - n
K  + 
n
K
s
  0     10    20    30    40    50     60    70    80     90    100
J
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
%
56-cı şəkil. Qaz  və mayeyə görə nisbi 
keçiriciliyin, məsamələrin su ilə dolma
faizindən asılılıq əyrisi

---

                                                        144 
 
keçiriciliyi sıfra bərabər olur,  yəni məsamələrdə qalan qalıq neft 20%
təşkil edir. Yəqin ki, sementlənmiş süxurda bu rəqəm daһa böyük
alınacaqdır. Deyilənlərə əsasən, su basqılı rejimli laylara süni təsir
göstərməklə layın verimini artırmaq olar.
Qeyd etmək lazımdır ki, təcrübə vasitəsilə һəmin asılılıq əyriləri
özlülüklərinin nisbəti daһa böyük olan müxtəlif mayelər üçün də
qurulmuşdur və nəticədə mayelərin özlülüklərinin һəmin əyrilərin xarak-
terinə əһəmiyyətli təsir göstərməməsi məlum olmuşdur. Eyni zamanda
müəyyən olmuşdur ki, fazaların özlülüklərinin nisbəti
böyük olduqda 
məsamələrin neft və su
ilə dolma dərəcəsi eyni olarsa, onda
məsamələrin neftə görə faza ke-
çiriciliyi
azalır, yəni
quyunun
verimində neftin faiz miqdarı az olur
və əksinə. 58-ci şəkildən aydın
görmək
olur
ki,
μ
0
=1,8 
və 
məsamələrdəki
suyun
miqdarı
I=40% olanda (neftinki isə 60% 
olanda) quyunun verimindəki neftin
miqdarı 80% (suyunku 20%), eyni
şəraitdə μ
0
=90 olanda isə neftin
miqdarı 90% (suyunku 10%) təşkil
edir.
Əgər
neftin
özlülüyü 
suyunkundan az, yəni μ
0
=0,35 olsa
idi, onda verimin tərkibində neft
95%, su isə 5% təşkil edərdi.
Deyilənlərdən məlum olduğuna 
görə, istismar  zamanı elə etmək 
lazımdır ki, μ
0 
mümkün qədər kiçik 
olsun. Bunu ancaq quyudibi ətrafı 
zonanın kimyəvi üsulla işlənməsi 
ilə  əldə etmək  olur. Bu һalda ya 
neftin  özlülüyü azalmalı  və ya da
suyun özlülüyü artırılmalıdır. Qeyd 
K
n
s
K
,
,
%
0
20
40
60
80
100
20               40                60                 80               100
J, %
K
n
,
s
K
,
57-ci şəkil. Faza keçiriciliyinin (K
n
və
K
s
) məsamələrin su ilə dolma 
faizindən asılılıq əyrisi
0
         20               40               60                80             100
Q %
s
20
40
60
80
100
J,%
0
0
0
0
= 0,051
= 0,35
= 1,80
= 90,0
0
58-ci şəkil. Qarışıqdakı mayelərin 
özlülükləri nisbəti ilə məhsuldakı suyun 
faiz miqdarı arasındakı asılılıq əyrisi

---