32
,
2
.
2
.
.
2
2
2
1
h
n
n
D
V
V
V
b
s
b
s
b
s
burada V
1
– sapın hərəkət sürəti, m/dəq:
V
2
– sapın babininuzunluğu boyunca hərəkətin nisbi sürətdir, m/dəq:
D
s.b.
- sarıyıcı barabanın diametri , m;
n
s.b.
– sarıyıcı üzərindəki barabanın fırlanma tezliyi, dəq
-1
– babinin sarıyıcı barabana nəzərən sürüsməsini nəzərə
alan əmsaldır (0,8- 0,95);
h – baraban üzərindəki vintravi yarıqların orta addımıdir, m.
Vintravi yarıqların addımı babinin böyük diametrinə doğru dəyişən olmaqla
azalandır. Bu isə təkrat sarınan sapların orta hərəkət sürətinin müəyyən dərəcədə
bərabərlışməsini təmin edilir. Sapların və ipliyin təkral sarınma sürətinin qeyri
bərabər olması sarımanın müxtəlif anlarında babinlərinin dəyişilməsi ilə bağılıdır.
Ərişsarıyıcı avtomatlar
Toxuculuq sənayesi müəssisələrində arişsarıyıcı avtomatların tətbiq sahəsi
getdikcə genişlənir, çünki avtomatların tətbiqi zamanı sarıyıcının əmək
məhsuldarlığı 2-3 dəfə artır.
Sarıyıcı başlıqlarının quruluşuna və onlara ucdüyünləyici mexanizmlərlə
xidmətin növlərinə görə sarıyıcı avtomatlar üç qrupa bölünür:
1) hərəkət edən sarıyıcı başlıqları və qirilmaları aradan qaldırmaq üçün
tərpənməz düyünləyici mexanizmləri olan sarıyıcı avtomatlar;
2) tərpənməz sarıyıcı başlıqları olan, qırılmalarıaradan qaldıran və sarıyıcı
başlıqları yenidən yüksələn hərəkət edən düyünləyici mexanizmləri olan sarıyıcı
avtomatlar;
3) tərpənməz sarıyıcı başlıqları və hər bir başlıq üçün düyünməyicisi olan
sarıyıcı avtomatlar.
Sarıyıcı başlıqların hərəkət sürətindən asılı olaraq ucdüyünləyici mexanizm
məhsuldarlığı məhsuldarlığı 1 dəqiqədə 15-18 düyün təşkil edir.
Hər bir sarıyıcı başlıq fərdi elektrik mühərrikinə malik olur. Bunlar təkrar
sarıma sürətini 600-dən 1200 m/dəq. Intervalı həddində dəyişə bilir.
33
Birinci qrup avtomatlara AM-150-K tipli fırlanan sarıyıcı avtomatlar aiddir
ki, bunlar pambıq-parça ipliyinin əyricilik bağlamalarından konus şəkilli babinlərə
çarpaz sarınması məqsədilə tətbiq edilir.
Təkrar sarınan ipliyin keyfiyyətinə nəzarət təmizləyici cihaz vasitəsilə
həyata keçirilir. Bu cihaz sarıyıcı başlıqları yenidən yükləyən zaman sıxılmış hava
ilə avtomatik təmizləyir. Sarıyıcı başlıqlar avtomatik gövdəsi ətrafında yerdəyişir.
Avtomatlar elektromaqnit qayçılara malik olurlar ki, onlar bağlamaya sarınır
qurrtaran sapların kəsilməsinin təmin edirlər.
Hal-hazırda təkrar sarıma məqsədilə respublikanın bir sıra müəssisələri
“Müller” (Almaniya) firmasının buraxdığı 24 sarıyıcı başlıqları olan avtomatlarla
təchir olunmuşdur. Bunlarda təkrar sarıma sürəti 300-dən 1200 m/dəq-yə qədərdir.
İsveçin “Şteyner” firmasının buraxdığı dairəvi sarıyıcı avtomatlar 8 sarıyıcı başlığı
olmaqla təkrar sarıma sürəti 600-1200 m/dəq-dir.
İkinci qrup avtomatlar ikitərəfli olmaqla sarıyıcı başlıqları hərəkət edən
avtomat ucdüyünləyici mexanizmlərə malikdirlər.
Ikinci qrup avtomatlarda təkrara sarıma sürəti 1000-1200 m/dəq təşkili edir. Bir
sarıyıcı fəhlə 100 sarıyıcı başlığa xidmət edir.
Üçüncü qrup avtomatlarda digər qruplardan fərqli olaraq hər bir sarıyıcı
başlıq fərdi ucdüyünləyici mexanizmə malik olur. Bunun sayəsində qırılmalar
dərhal ləğv edilir. Təkrar sarınmanın maksimum sürəti 1200 m/dəq-dir. Belə
avtomatlarda böyük diametrli bağlamalar hazırlanır.
Üçüncü qrup avtomatlara Unikoner (ABŞ-ın “Lesona” firması), Autosuk
(Çexoslovakiya), Autokoner (Almaniyanın “Şlyafqorst” firması) və s. aiddir.
Autosuk avtomatları pespublikamızın toxuculuq müəssisələrində geniş tətbiq
edilir.
Ərişsariyci avtomatların tətbiqinin iqtisadi səmrəliliyi.
Maşın və avtomatların məhsuldarlığı
Əriçsarıyıcı avtomatların effektiv işi çox saylı şərtlərin yerinə
yetirilməsindən asılı olur ki, bunların içərişində ən əsasları aşağıdakılardır:
-açılan bağlamalarda eyni uzunluqlu ipliyin qalması;
34
-təkrar sarınan ipliyin xətti sıxlığı və möhkəmliyi üzrə bərabərölçülü olması;
-maşınların konstruktiv-yükləmə xəttinin düzgün quraşdırılması.
Bu şərtlərin yerinə yetirilməsi təmin olunduqda adi sarıyıcı maşınların
əvəzinə ərişsarıyıcı avtomatların işlədilməsi ilə təkrarsarıma zamanı əmək
məhsuldarlığı 2,5-4 dəfə artirilir. Təkrara sariyici avtomatların yüksək effektiv işi
az saylı qırılmalarla böyük xətti sıxlığa malik ipliyin təkrar sarınması əldə olunur.
Sarıyıcı avtomatlarda böyük ölçülü əyricilik bağlamalarından ipliyin təkrar
sarınması orta qırılmalar sayı ilə adi sürətli sarıma maşınlarına nisbətən nəzərdə
çarpacaaq dərəcədə iqtisadi səmərə verilir.
Cədvəl 2-də müxtəlif liflərdən olan ipliyin təkrar sarınmasının texnoloji
parametrlərinin təqribi qiymətləri verilmişdir.
Cədvəl 2.
Maşınların məhsuldarlığı nəzəri, planlı və faktiki olmaqla fərqlənirlər.
Nəzəri məhsuldarlığın təyini zamanı boş dayanmalar nəzərə alınmır. Planlı
məhsuldarlıqda maşın və onun ayrı-ayrı başlıqlarının planlı boşdayanmaları nəzərə
alınır. Faktiki məhsuldarlıqda isə maşının müəyyən vaxt intervalında faktiki
istehsalı nəzərə alınır.
Bir sarıyıcı barabanın (bir başlığın) nəzəri məhsuldarlığı, kq/saat ilə
,
1000
/
60
2
1
VT
Bir maşının məhsuldarlığı, kq/saat ilə
,
1000
/
60
2
VTm
İPLİK
Təkrar sarıma sürəti,
m/dəq
Sarınmanın orta
sıxlığı, q/m
3
Pambıq parça
10 teksdən az
10-dan 25 teksə qədər
25 teksdən şox
600-dən 1100-ə qədər
1000-1500
600-dən 1100-ə qədər
0,42-0,43
0,4-0,42
0,4-0,41
Yun
daraq 22-35 teks
apparat 50-dən 333
tekse qədər
600-800
400-600
0,36-0,38
0,38-0,34
Kətan
Orta qalınlıqlı
50 teksdən böyük
600-800
400-600
0,52-0,54
0,54-0,43
Kimyəvi liflərdən
400-600
0,55-0,65