MiRZƏLİyev zaur natiQ

25 

 

Dəzgahda 

remizlər 

sayı 

müxtəlifolur. 

Remizlərin 

sayından 

və 

onlarınqaldırılıb-endirilməsi 

qanunauyğunluğundan 

asılı 

olaraq 

toxucu 

dəzgahlarında müxtəlif toxunmalı parçalara istehsal edilir.    

Parçanın  əmələ  gəlməsi  prosesində  əriş  saplarının  dəzgahda  uzununa 

istiqamətdə    yerləşdirməsi  zəif  sürətlə  baş  verdiyindən  onlar  çoxqat  qüvvələr 

təsirinə  məruz qalırlar. əriş sapları ən böyük qüvvə təsirinə arğac saplarının parça 

başlığına  vurulması  anında  məruz  qalır.  Ona  görə  də  əriş  sapları  yüksək 

möhkəmliyə, elastikliyə  malik olmaqla, surtunməyə  və çoxqat əyilmələrə davamlı 

olmalıdır.  

Bununla  yanaşı  saplar  kifayət  qədər  hamar  və  bərabərölçülü  (qalınlığı 

boyunca) olmalıdır. 

Arğac  sapları  parçanın  əmlə  gəlməsi  prosesində  əriş  saplarına  nisbətən 

böyük qüvvələr təsirlərinə məruz qalmırlar. Ona görə də ağac saplarına möhkəmlik 

tələbi qoyulmur. Bunlar yalnız kifayət qədər elastiki olmalıdırlar. 

Toxucu  fabriklərinə  daxil  olan  saplar  müəyyən  miqdarda  nəmliyə  malık 

olmalıdırlar.  Çünki  nəmlikdən  asılı  olaraq  sapların  kütləsi,  xətti  sıxlığı  və  bəzi 

fiziki xassələri dəyişir. 

Toxucu  dəzgahlarında  tətbiq  olunan  bağlamaların  forma  və  ölçüləri  onun 

məhsuldarlığına  təsir  göstərir.  Bağlamalar  elə  formaya  malik  olmalıdırlar    ki, 

toxunma  zamanı  onlardan  sapın  açılması  sərbəstvə  maneəsiz  olsun.  Bağlamanın 

ölçüləri  ondakı  sapların  uzunluğunu  və  kütləsini  təyin  etməklə,eyni  zamanda  bir 

bağlama ilə dəzgahın işləmə müddətini də müəyyən edir. 

 

Toxuculuqda əsas etaplar və texnoloji proseslər 

 

Əriş  və arğac saplarının toxuculuğa    hazırlanması ayrılıqda  həyata keçirilir. 

Əriş  saplarının  toxuçuluğuna  hazırlanması  zamanı  təkcə  uyğun  folma  və  ölçülərə 

malik  bağlamaların  alınması  deyil,  eyni  zamanda  sapların  fiziki  xassələri  də 

yüksəldilir.  Arğac  sapları  (xüsusilə  kiçik  xətti  sıxlığa  malik)  ələvə  olaraq 

nəmləşdirmə  və  emulsiyalaşdırma  əməliyyatlarına  uğradılır.  Belə  emaldan  sonra 

---

26 

 

toxunma  prosesində  arğac  saplarının  qırılması  halları  azaldılmaqla  daha  yüksək 

keyfiyyətliparça istehsalı təmin olunur. 

Toxuculuq  istehsalatındakı  əsas  etaplar  və  proseslər  cədvəl  9.1-də 

verilmişdir. 

Üzüklü  əyrixi  maşınlarından  alınan  əriş  saplarını  təkrar  sarıma  şöbəsində 

silindrik  və  konus  şəkilli  bağlamalara  sayıyırlar.  Sonra  iplik  ərişsarıma  prosesinə 

uğradılır.  Pnevmomexaniki  əyrici  maşınlarından  alınan  iplik  təkrar  sarınmır, 

birbaşa ərişsarıma prosesinə uğradılır. ərişsarıma zamanı müəyyən uzunluğa malik 

müvafiq sayda əriş sapları paralel sarınma ilə əriş valına yaxud navoya sarınır. Bu 

məqsədlə  müxtəlif  ərişsarıma  maşınları  tətbiq  edilir.  ərişsarimadan  sonra  saplar 

şlixlənir,  başga    sözlə  əriş  saplarınınsəht  yapışqanlı  məhlulla-şlixtlə  örtülür  və 

yenidən  toxucu  navoyuna  sarınır.  Şlıxtləmə  məqsədilə  maxtəlif  tip  şlixtləyici 

maşınlar tətbiq edilir. 

Şlixtlənmədən  sonra  əriş  sapları  lamel  və  rəmiz  gözlüklərindən  və  daraq 

dişlərindən  keçirilir.  Əgər  dəzgahda  istehsalı  davam  edəcək  parça  üçün  yeni  əriş 

tətbiq edilərsə, bu zaman sapkeçirmə əvəzinə ucdüyünləmə əməliyyatı aparılır. 

Cədvəl 1.          

 

 

 

 

 

 

ETAP 

Əyirici maşınlarından alınan iplikdən toxuculuq istehsalatlarında parça istehsalı 

prosesləri  

Üzüklü 

Pnevmomexaniki 

Ərişin 

hazırlanması 

Açılma,  təmizləmə  və  sarınma 

Açılma və ərişsarıma  

Açılma, şlixtləmə və sarıma 

Sapkeçirmə,yaxud ucdüyünləmə 

 

Açılma və ərişsarıma  

Açılma, şlixtləmə və sarıma 

Sapkeçirmə, yaxud ucdüyünləmə 

Arğacın 

hazırlanması 

Açılma və sarıma (bəzi hallarda) 

Nəmləşdirmə, 

yaxud 

emulsiyalaşdırma 

 

Nəmləşdirmə, yaxud emulsiyalaşdırma 

Toxuculuq  

Parçanın formalaşması  

---

27 

 

5.SAPLARIN TOXUCULUĞA HAZIRLANMASI. 

ƏRİŞ SAPLARININ TƏKRAR SARINMASI 

 

Təkral sarılma maşınlarında təkral sarıma zamanı üç proses həyata keçirilir. 

Hər  hansı  bağlama  növündən  sapların  açılması,  təmizləmə  vəsapların  yenə 

bağlama üzərinə sarınması. 

Təkral  sarıma  prosesinin  mahiyyəti  böyük  uzunluğa  malik  sapların  babinə 

formalaşması,  sapların  səthindəki  kənar  qarışıqları  təmizlənməsi  habelə  sapların 

uzunluğu boyunca nazik (zəif) və qadın yerlərin aradan qaldırılmasından ibarətdir. 

Əriş saplarının təkral sarınması ərişsarımanın məhsuldarlığını artırmaqla əriş 

saplarının keyfiyyətini xeyli dərəcədə yüksəldir. 

Əriş saplarının təkrar sarınması zamanı aşağıdakılar təmin edilməlidir: 

ərişsarıma  zamanı  sapların  sürətlə  açılmasını  təmin  etmək  üçün  alınan 

bağlamanın düzgün quruluşa malik olması; 

bağlamanın  nisbətən  böyük  tutulma  malık  olması  (sapalrın  mümkün  qədər 

böyük uzunluğa malık olması);  

sap uclarının yüksək keyfiyyətlə düyün edilməsi; 

bağlamanın düzgün quruluşunu təmin edən bərabər gerilmə əldə etmək; 

tullantıların minimum miqdarına nail olmaq; 

maşının yüksək məhsuldarlığını təmin etmək. 

Təkrar  sarıma  zamanı  əriş  saplarının  mexaniki  xassələrinin  (elastikliyi, 

uzanma və möhkəmliyi) pozulmasına yol verilməməlidir. 

Şəkil  2-də  əriş  ipliyinin  təkrar  sarınması  sxemi  göstərilmişdir.  Iplik 

tərpənməz  şpulsaxlayıcı  7  üzərinə  bərkidilmiş  yönəldici  çübüq  5  üzərindən 

əyilməklə tarımlayıcı cihazdan 4 keçərək nəzarət təmizləyici qurğuya 3, oradan isə 

sapgəzdirici 2 vasitəsilə sarıyıcı bağlamaya 1 sarınır. 

---