MiRZƏLİyev zaur natiQ

28 

 

 

Sək.2.İpliyin təkrar sarınması prosesinin sxemi 

 

Sarınmanın növləri və formaları 

 

Toxuculuqda  iki    növ  sarınma  mövcüddür:  paralel  və  çarpaz.  Sarınmanın 

bu  və  ya  başqa  növünün  əmələ  gəlməsi  sapların  sarınması  zamanı  dolaqların 

yerləşməsi addımından asılı olur. 

Vint  xəttinin  bağlamanın  mərkəz  oxuna  nəzərət  əmələ  gətirdiyi  bucaqdan 

asılı olaraq paralel,  yaxud çarpaz sarınma  yaranır. Çarpaz  və paralel sarınma belə 

əmələ  gəlir:  əgər  sarınan  bağlama  sabit  fırlanma  tezmiyinə  malik  olarsa  və 

sarınmanın dəyişən diametrini d

x

 qəbul etsək (şəkil 3), onda silindri yan səthi üzrə 

açmaqla alarıq 

 

 

 

 

 

,

x

Pd

h

tg





 

 

burada  



- vint xəttinin qalxma buçağı, yaxud sarınma buçağı, dərəcə; 

 

   

h

- sarınmada vint xəttinin addımıdır, mm. 

 

Buradan 



tg

Pd

h

x



. 

 

Formulalardan  görünün  ki, 



bucağı  nə  qədər  kiçik  olarsa,  sarınan  dolaqlar 

biri-birinə o qədər yaxın olur.  



  qalxma  bucağının  kiçik  qiymətində  sarınma 

paralel, böyük qiymətində işə- çarpaz olur. 

---

29 

 

 

Babinə  çarpaz  sarınma  bağlamanın  (patronun)  formasından  və  iyin 

konstruksiyasından  asılı  olur.  Silindrik  formalı  patrona  paralel,  konus  formalı 

patrona  isə  çarpaz  sarınır  (şəkil  3).  Elə  maşınlar  var  ki,  onlarda  saplar  bir,  iki, 

yaxud üç konuslu babinlərə çarpaz sarınır. 

 

Babinə  sapların  sarınma  uzunluğu  sarınan  sapların  kütləsindən  və  xətti 

sıxlığından  asılı  olur.  Bağlamada  sapların  kütləsi  onun  ölçüləri,  forması,sapların 

xətti sıxlığı və sarınmanın sıxlığından asılı olaraq dəyişir. Bu kəmiyyətlər (sarınma 

sıxlığı  istisna  olmaqla)  bütün  hallardasabit  olur.  Sarınma  sıxlığı  sapların  dartılma 

dərəcəsindən  asılı  olur:  dartılma  nə  qədər  böyük  olarsa,  sarınma  o  qədər  yüksək 

sıxlığa malik olur və əksinə. Sapların dartılma dərəcəsi təkcə sarınmanın sıxlığına 

deyil, eyni zamanda sapların xassələrinə də təsir edir. 

 

 

Şək.3.Sarınmanın növləri 

a)  paralel; b) çarpaz; v) silindrik; q) birkonuslu 

 

 

Çarpaz  sarınma  ilə  babinlərə  daha  çox  satda  saplar  yerləşdirilir,  nəinki 

paralal  sarınma  ilə  olan  bağlamalara  (makaralara).  Sapların  xətti  sıxlığından  asılı 

olaraq babinlərdə onun kütləsi 1,5 kq-dan 4kq-a qədər olur. 

 

Paralel sarınmaya nisbətən şarpaz sarınma aşağıdakı üstünlüklərə malik olur: 

1.Tərpənməz  konusşəkilli  babinlərdən  arişsarınma  prosesində  yüksək 

məhsuldarlıq alınmaqla ipliyin elastiki  xassələri maksimum saxlanılır; 

---

30 

 

2.Çarpaz  sarınma  zamanı  təkrar  sarıma  maşınlarının  məhsuldarlığı 

paralelsarınmaya nisbətən xeyli çox olur; 

3.Əksər konstruksiyalı maşınlarda sabit sarınma sıxlığı təmin edilir; 

4.Çarpaz  sarınmalı  böyük  bağlamalar  təkrar  saryıcı  və  əriş  sarıyıcı 

maşınların  məhsuldarlığının  artırılmasını  təmin  etməklə  iplikdə  olan  tullantıların 

miqdarını azaldır; 

5.Babin  üçün  tətbiq  olunan  bağlamalar  (patronlar)  markalardan  ucuz 

olmaqla gec yeyilir və xeyli müddət istifadə edilir. 

 

 

Təkrar sarıma maşınları 

 

 

M-150-2  təkrar  sarıma  maşınları  tək  sapların  və  burulmuş  pambıq  parça 

ipliyinin  silindrik  formalı  bağlamalardan  (qıçalardan)  konus  formalı  babinlərə 

təkrar sarınması məqsədilə tətbiq olunur. Bu maşınlarda xətti sıxlığı 5 teks x 2-dən 

41,7  teks  x  2-yə  qədər  olan  burukmuş  ipliklər  500-1000  m/dəq  sürətilə  təkrar 

sarınırlar.  

 

M-150-2  maşını  M-150-1  maşınlarının  təkmilləşdirilmiş    konstruksiyasıdır. 

Bu maçınların fərqli xüsusiyyəti ondadır ki, təkrar sarıma zamanı saplar iki zonalı 

dartıcıdan keçirlər. Sarıyıcı barabanın diametri 90 mm-dək böyüdülmüş və bununla 

təkrar sarıma sürətinin artirilması təmin olunmuşdur. Barabanın uzunluğu 173 mm 

olmaqla üzərindəki dəyişən addımlı vintrari yarıqlar 2,5 dolaqdan ibarətdir. 

 

Təkrar  sarıma  maşınları  da  babinlərin  formalaşması  prinsipinə  görə  iki  tipə 

bölünür: 

-formalaşan  bağlamanın  1  (şəkil  4)  sarıyıcı  baraban  2  üzərinə  sürtünmə-

sindən  hərəkət  alan  maşınlar  (kontakt  üsulu  ilə  sarınma);  baraban  2  üzərindəki 

vintli yarıqların 3 köməkliyi ilə sap 4 bağlamanın hündürlüyü boyunca yerləşir. 

-hərəkəti  uyğun  ötürmədən  alan  iy  2  üzərində  quraşdırılan  formalaşan 

bağlama 1 ilə işləyən maşınlar (kontaktsız sarınma üsulu): sap yerləşdirici 3 bağla-

manın uzunluğu boyunca irəli-geri hərəkət etməklə sapı onun üzərində yerləşirir. 

---

31 

 

 

Şək.4.Sapın babinə sarınma sxemi 

 

Birinci tip maşınlar bütün nov təbii liflərdən olan ipliklərin tekrar sarınması 

məqsədilə  tətbiq  edilir.  Ikinci  tip  maşınlar  isə  əsasən  kimyəvi  və  təbii  ipək 

saplarının təkrarsarınması zamanı tətbiq edilir. 

 

Azərbaycanın  və  MDB-nin    digər  respublukanını  toxudulıi  sınaye 

müəssisələrində pamçiq-parça,  yun  ipliyin  və kimyəvi  liflərdən olan  ipliyin təkrar 

sarıma  prosesində  M-150-2,  M-150-1,  M-150  təkrar  sarıma  maşınları,  AM-150-

K1, Avtosuk və s. əriş sarıyıcı avtomatları, kətan ipliyinin təkrar sarınması üçün isə 

RB-150-L, RK-150-L, RVK-150-L2 maşınları tətbiq olunur.   

 

Hal-hazırda M-150-2 maşınları daha geniş tətbiq edilir. Bu maşınlarda saplar 

babinə  çarpaz  sarınmaqla  formalaşan  babinin  hündürlüyü  145-150  mm  olduqda 

onun  ən  böyük  diametri  230  mm  təşkul  edir.  Patronun  konus  bucağı  11

0

30, 

babindəki  ipliyin  orta  kütkəsi  1,5  kq,  sarınma  sıxlığı  0,4-0,44  q/sm

3

.  Maşın 

ikitərəfli  olmaqla  seksiyalardan  yığılır.  Hər  seksiya  20  sarıyıcı  barabanlar 

üzərindəki vintvarı yarıqlar uzunluğu boyunca dəyişən dərinliyə malık olur. 

 

Maşın  sapın  qırılması,  yaxud  onun  baglama  üzərindən  sürüşüb  düşməsi 

zamanı onun bağlama üzərindən sürüşüb düşməsi zamanı babini avtomat saxlayan 

mexanizmə  malikdir.  M-150-2  maşınları  babinin  sarınıb  qurtarması  zamanı  onu 

saxlayan xüsusi mexanizmə də malikdir. 

 

Təkrar  sarıma  maşınlarında  təkrar  sarıma  sürəti  aşağıdakı  formula  ilə  təyin 

edilir. 

---