Yenisey yodgorliklari . Bu hozirgi Yenisey va Tuva avtonom viloyatidan
topilgan yodgorliklardir.
2.
O‘rxun yodgorliklari . Mo‘g‘uliston hududidagi O‘rxun daryosi bo‘yidan
topilgan Kultegin, To‘nyuquq yodgorliklaridir.
3.
Talas yodgorliklari . Hozirgi Qozogʻistonning Jambul viloyatidan
topilgan yodgorliklardir.
Qadimgi turkiy tilning run yozuvida bitilgan namunalari quyidagilardir:
1.
Kultegin bitigi. Bu bitiktosh ikkinchi turk xoqonligi asoschisi Eltarish
xoqonning kichik o‘g‘li Kultegin sharafiga qo‘yilgan. U 731-yilda 47 yoshida
vafot etgan. Yodgorlik uning akasi Bilga xoqon tomonidan 732-yilda o‘rnatilgan.
Matn muallifi esa Eltarish xoqonning o‘g‘li Yo‘llug‘ tegin.
2.
Bilga xoqon bitigi . Bilga xoqon ikkinchi turk xoqonligi asoschisi Eltarish
hoqonning toʻngʻich o‘g‘li. U 734-yilda 50 yoshida vafot etgan. Yodgorlik toshi
735-yilda uning o‘g‘li Yo‘llug‘ tigin tomonidan o‘rnatilgan.
3.
To‘nyuquq bitigi . Mazkur yodgorlik ikkinchi turk hoqonligi davrida
yashab o‘tgan davlat arbobi va sarkarda To‘nyuquq xotirasiga tiklangan. Bitig
muallifi To‘nyuquqning o‘zidir. U. Sertkayaning fikricha, bitig taxminan 732-734-
yillar oralig‘ida yozilgan.
4. Kulichur bitigi . Bitiktoshni 1912-yilda polshalik professor V.Kotvich
Mo‘g‘ulistonning Ulan-Bator yaqinidagi Ixe-Xushotu manzilidan topgan va uning
matnini A.Samaylovich bilan birga 1928-yilda nash etgan. U Kulichur sharafiga
tiklangan bo‘lib, sanasi aniq emas. Tardush elini boshqargan Kulichur ikkinchi
turk xoqonligida yashagan mashhur kishilardan sanalgan.
46
5.
O‘ngin bitigi. Bitiktosh Mo‘g‘ulistondagi O‘ngin vodiysidan topilgan.
Hozir ham o‘rnatilgan joyida turibdi. Yodgorlik VIII asrning birincni yarmida,
taxminan, 732-yilda tiklangan. J.Klosonning yozishicha, bitig sarkarda Alp
Eletmish xotirasiga tiklangan6.
6.
