MiSİr səFƏrov azərbaycan diLİ
Yüklə 1,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Misir S əfərov
Misir S əfərov 146 nailiyy ətlərindən biri olar, həm də bununla dünya dilçi- liyin ə öz yeni bəhrəsini əlavə etmiş olar” (səh.43). Bu bir h əqiqətdir ki, gələcək tədqiqatlar aparılarkən müxt əlif elmi mənbələrə - dil və üsluba aid yazılmış əsərlərə də bir istinad mənbəyi kimi müraciət ediləcəkdir. Biz əminik ki, professor Afat Qurbanovun elmi dəyəri və toxunulan m əsələlərin orijinallığı ilə seçilən “Dil və üslub” əsəri də müraciət olunan elmi mənbələrdən biri olacaqdır. 1992 Az ərbaycan dili məsələləri 147 AZƏRBAYCAN ONOMASTİKASININ FUNDAMENTAL TƏDQİQİ Müasir Az ərbaycan ədəbi dili zəngin lüğət tərkibinə malik ink işaf etmiş dillərdən biridir. Bu dilin lüğət tərki- binin böyük bir qatını onomastik leksika – xüsusi adlar silsil əsi təşkil edir. Həmin leksikanın tərkib hissələrinə antroponiml ər, etnonimlər, toponimlər, hidronimlər, kos- moniml ər, ktematonimlər və s. xüsusi adlar daxildir. Onomastik leksikaya daxil olan söz qrupları müəyyən ictimai- tarixi inkişafın məhsulu olub, mənsub olduğu xalqın həyatını əks etdirən əvəzsiz söz sərvətidir. Ono- mastik leksikanın hərtərəfli tədqiqi söz yaradıcılığı, dialektologiya, dil tarixi v ə s. sahələrin öyrənilməsi üçün çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Az ərbaycan dilçiliyində uzun müddət tədqiqatdan k ənarda qalmış onomastik leksikanın öyrənilməsinə t əxminən XX əsrin 50-cı illərdən başlanılmışdır. Tədqi- qata daha çox Az ərbaycan toponimika və antroponimikası c əlb olunmuşdur. Lakin bu tədqiqatlar birtərəfli aparılmış, onomastik leksikanın öyrənilməsində sistemsizlik, nata- mamlıq özünü göstərirdi. Bu isə, hər şeydən əvvəl, həmin elm sah əsinin nəzəri və praktiki problemlərini özündə əks etdir ən bir əsərin olmaması ilə bağlı idi. Ümumi dilçilik v ə Azərbaycan dilçiliyinin müxtəlif probleml ərinə həsr edilmiş fundamental elmi-tədqiqat əsərlərinin və dərsliklərinin müəllifi, nəzəri və praktiki m əsələlər üzrə ən məhsuldar alimlərimizdən olan Azər- Misir S əfərov 148 baycan SSR EA- nın müxbir üzvü, filologiya elmləri dok- toru, professor Afat Qurbanov öz t ədqiqatlarını, əsasən, dilçiliyimizin az öyr ənilmiş sahələrinə həsr edir. Alim uzun ill ər ərzində onomastika məsələləri ilə daha çox maraqlanmış, tədqiqatlar aparmış, yeni-yeni əsərlər nəşr etdirmişdir. Onun “Müasir Azərbaycan ədəbi dili” (1985, “Onomalogiya” bölm əsi), “Azərbaycan ono- mastikası” (1986), “Azərbaycan onomalogiyası məsə- l ələri” (1986), “Azərbaycan dilinin onomalogiyası” (1988), “Poetik onomastika” (1988) v ə s. əsərləri dilimizin bu sah əsinin öyrənilməsinə düzgün elmi istiqamət vermiş, Az ərbaycan onomalogiyasının müstəqil bir şöbə kimi formalaşmasının əsasını qoymuşdur. Lakin Azərbaycan onomastikasının zənginliyi, onun dilçiliklə sıx bağlı olm ası, onomastik leksikanın öyrənilməsindəki sistem- sizlik bu elm sah əsinin bütün problemlərini özündə əks etdir ən mükəmməl və əhatəli tədqiqat əsərinin yazılması t ələbini irəli sürürdü. Professor A.Qurbanovun “Azər- bay can dilinin onomalogiyası” adlı əsəri məhz belə bir t ələbdən irəli gələrək yazılmışdır. Professor bu əsəri ilə, m ərhum akademik M.Şirəliyevin yazdığı kimi, “Azərbay- can onomastika m əktəbinin əsasını qoymuşdur”. Funda- mental kitabda Az ərbaycan dilçiliyində ilk dəfə olaraq onomastika probleml əri elmi-nəzəri aspektdə şərh edil- mişdir. A.Qurbanov onomalogiya probleml ərinə xüsusi əhəmiyyət verərək 2004-cü ildə onomastika məsələlərinə dair 2 cildd ən ibarət böyük fundamental monoqrafiya (“Az ərbaycan onomalogiyasının əsasları”, I və II cild) nəşr et dirmişdir. Az ərbaycan dili məsələləri 149 M əlumdur ki, hər bir elmi əsərin yayılması müəyyən m əqsəd və vəzifələrlə bağlı olur. Aparılan uzun elmi araşdırmalardan sonra bu ikicildliyin yazılmasında məqsəd xüsusi ad n əzəriyyəsini, onomastik qanunauyğunluqları aydınlaşdırmaq, onomalogiya təliminin müasir vəziyyətini t əhlil etmək, onomastik tədqiqata maraq və həvəs oyat- maqla yanaşı, dilçiliyimizin bu sahəsində qarşıda duran v əzifələri müəyyənləşdirməkdən ibarətdir. Monoqrafiyanın birinci cildində “Onomalogiyanın ümumi-n əzəri məsələləri”, onomastika və onomalogiya anlayışları, onomalogiyanın nəzəri əsasları onomalogi- yanın nəzəri əsasları, növləri, başqa elmlərlə əlaqəsi, onomastik m ənbə və onomastik tədqiqatın xarakteri və metodları və s. problemlər faktlar əsasında şərh olunur. Mü əllif “hər bir elm və onun şöbələri mövcud nəzəri əsaslar üzərində inkişaf edir. Dilçiliyin başqa sahələrində olduğu kimi, onomalogiya da öz inkişaf istiqamətini f əlsəfi-nəzəri və elmi-nəzəri əsaslardan götürür” fikrini əsaslandırır, onomalogiyanın tarixi, müqayisəli və təsviri növl ərinin formalaşmasını elmi dəlillər əsasında aydın- laşdırır. Bu cilddə düzgün olaraq “Azərbaycan onomas- tikasının öyrənilməsi tarixindən” geniş bəhs olunur. Hər bir elm sah əsinin tədqiqi tarixinin öyrənilməsi xüsusi elmi əhəmiyyətə malikdir. Çünki elm tarixinə, onun inkişaf yoluna n əzər salındıqda götürülmüş işlərin səviyyəsi mü əyyənləşir, görüləcək işlər və onların istiqaməti aydınlaşır. Ona görə də müəllif belə qənaətə gəlir ki, hər hansı bir elmin tədqiqi tarixinin öyrənilməsi onun gələcək inkişafına müsbət təsir göstərir. Bu mənada Azərbaycan onomalogiyasının tədqiqi tarixinin öyrənilməsi vacib bir m əsələ kimi özünü göstərir. Onomastik leksikanın öyr ənilməsi tarixini araşdıran müəllif Azərbaycan ono- Yüklə 1,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|