Az
ərbaycan dili məsələləri
153
l
ərin təsvir olunduğu yerlərə və s.
verilən adlar, onların
üslubi xüsusiyy
ətləri, əsərin ideya-bədii təsir qüvvəsini
artırmaqda bunların rolu kimi məsələlər şifahi ədəbiy-
yatdan v
ə bədii əsərlərdən gətirilən nümunələr əsasında
izah olunur.
“Onomastik vahidl
ərin orfoqrafik və orfoepik prob-
leml
əri” adlanan fəsildə Azərbaycan dilçiliyində ilk dəfə
olaraq onomastik vahidl
ərin yazılışı və tələffüzünün
özün
əməxsus cəhətləri aydınlaşdırılır. Bu problemin
h
əllində onomastik vahidlərin orfoqrafik və orfoepik
xüsusiyy
ətləri, Azərbaycan dilinin qrammatik normalarına
uyğunlaşdırılması, qədim onomastik vahidlərin mənşəyi-
nin araşdırılması və s. məsələlərin tədqiq olunması üçün
mühüm
əhəmiyyətə malikdir.
Müəllif bu məsələləri
Az
ərbaycan dilində onomastik vahidlərin orfoqrafik xüsu-
siyy
ətləri, alınma onomastik vahidlərin yazılışı, Azərbay-
can dilind
ə onomastik vahidlərin orfoepik xüsusiyyətləri
v
ə s. başlıq və yarımbaşlıqlarda, elmi-nəzəri aspektdə
ümumil
əşdirmiş və şərh etmişdir.
Əsərdəki “Azərbaycan antroponimləri”, “Azərbaycan
hidroniml
əri”, “Azərbaycan zoonimləri”, “Azərbaycan
kosmoniml
əri”, “Azərbaycan ktematonimləri”, “Azərbay-
can etnoniml
əri” fəsilləri
də öz elmi dəyəri ilə çox
maraqlıdır. Klassik və müasir ədəbiyyatdan, eləcə də xalq
yaradıcılığından verilmiş nümunələr əsərin bədii məziy-
y
ətini və elmi dəyərini artırır.
Yüks
ək elmi səviyyədə və səlis dildə yazılan Azər-
baycan onomastika probleml
ərinə həsr edilmiş bu 2 cildlik
fundamental monoqrafiyadır.
2005
Misir S
əfərov
154
TÜRKOLOJİ DİLÇİLİYƏ DAİR
BİBLİOQRAFİYA
Az
ərbaycan Respublikasının tam müstəqillik qa-
zanması, cəmiyyətin demokratikləşdirilməsi elmi-tədqiqat
işlərinin aparılmasına da yeni istiqamət vermişdir. Xalqın
siyasi, iqtisadi,
sosial-m
ənəvi həyatında güclü yeniləşmə
gedir. Dövl
ətin son on ildə verdiyi qərar və göstərişlərdə
g
ənc nəslə elmlərin əsaslarının öyrədilməsi, mənimsənilən
n
əzəri biliklərin təcrübəyə geniş tətbiqi, alınan nəticələrin
elmi c
əhətdən ümumiləşdirilməsi və onun başqalarına
çatdırılması üzrə bacarıq və vərdişlərin aşılanması irəli
sürülür. Bunsuz yeni h
əyatın məzmununu dərk etmək,
yaradıcı fəaliyyət göstərmək mümkün deyil.
Türkoloji dilçiliyin m
əhsuldar
tərkib hissəsi olan
Az
ərbaycan dilçiliyi də öz araşdırmaları ilə yeni istiqamət
almış, aparılan elmi-tədqiqat işləri yeni məzmun qazan-
mışdır. Azərbaycan dili, türk dilləri, ədəbiyyatı, mədəniy-
y
əti, tarixi ilə qarşılıqlı əlaqədə,
eyni kontekstdə araş-
dırılır, öyrənilir. Aparılan bu elmi işlərə düzgün istiqamət
verm
ək, tədqiqatçıları elmi mənbələrlə yaxından tanış
etm
ək üçün türk dillərinin öyrənilməsinə dair elmi
biblioqrafik v
əsaitə böyük ehtiyac duyulur. Bu ehtiyacı az
da olsa öd
əmək üçün Bakı Slavyan Universiteti türko-
logiya kafedrasının müdiri, filologiya elmləri namizədi,
dosent Nurid
ə Novruzova və həmin kafedranın dosenti
Dürdan
ə Əliyeva bu yaxınlarda “Türkoloji dilçiliyə dair
biblioq
rafiya” adlı vəsait nəşr etdirmişlər. Əsəri
filologiya
Az
ərbaycan dili məsələləri
155
elml
əri doktoru, professor T.Hacıyev redaktə etmiş, filolo-
giya elml
əri doktoru, professor N.Cəfərov və filologiya
elml
əri doktoru, professor Q.Kazımov isə nəşr olunma-
sına rəy vermişlər.
Türkoloji dilçilik sah
əsində çalışan bütün tədqi-
qatçılar, aspiranrt, dissertant, magistr və bakalavrların
istifad
əsi üçün nəzərdə tutulan bu vəsaitin tərtib edil-
m
əsində məqsəd “türk dillərinin tarixinə, abidələrinə, türk
dill
ərinin dialekt və şivələrinə, lüğətçilik tarixinə, həm-
çinin müasir türk dill
ərinin fonetik,
leksik və qrammatik
quruluşlarına, qohum və müxtəlifsistemli dillərlə müqa-
yis
əli tədqiqinə aid vacib hesab etdiyimiz mənbələri
yığcam şəkildə aiatemləşdirməkdir. ... türkoloji dilçiliyə
aid
ən mühüm elmi ədəbiyyatı, xüsusilə son on ildə çap
olunmuş yeni ədəbiyyatları bir vəsaitdə toplamaqdır”.
Əsərdə Azərbaycan, rus, ingilis, alman, türk, tatar,
özb
ək, türkmən və başqa dillərdə olan ədəbiyyatlar veril-
mişdir. Bu elmi ədəbiyyat on iki mövzu üzrə qrup-
la
şdırılmışdır. “Türk dillərinin mövqeyi və təsnifi”, “Türk
yazılı abidələrinin və türkdilli əlyazmalarının öyrənil-
m
əsi”, “Türk dilləri tarixinin öyrənilməsi”, “Müasir türk
dill
ərinin tədqiqi” və başqa bölmələrdə türk
dillərinin
ümumi m
əsələlərinə, altayşünaslığa və türk dillərinin
t
əsnifinə aid ədəbiyyat, türk dillərinin yazılı abidələrinə və
əlyazmalarının tədqiqinə həsr olunmuş mənbələr, türk
dill
ərinin tarixi, türkoloji fikir tarixinə aid tədqiqatlar, türk
dill
ərinin fonetik, leksik və qrammatik quruluşlarının
müqayis
əli öyrənilməsinə aid mənbələr, müasir türk
dill
ərinin öyrənilməsinə həsr olumuş tədqiqatlar və s. öz
əksini tapmışdır. “Türkoloqlar” bölməsi isə türkoloji
dilçilik sah
əsində xidmətləri olan tanınmış türkoloqlar
haqqında mənbələrin verilməsinə həsr edilmişdir. Vəsai-