Moderniteden postmoderniteye uzanan bir köPRÜ: zygmunt bauman
Yüklə 2,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Felsefe Tarihi
, s.1234–1235 187 Cevizci, Felsefe Tarihi , s.1240; Sevim Kantarcıoğlu, Edebiyat Akımları-Platon’dan Derrida’ya , Paradigma Yayınları, İstanbul 2009, s.289 188 Derrida’dan Akt. Allen Megill, Aşırılığın Peygamberleri-Nietzsche, Heidegger, Foucault, Derrida , (Çev.: Tuncay Birkan), Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara 1998, s.419 85 erkek-kadın” gibi ikiliklerdir ki bu ikiliklerdeki ilk kavramların metafizik sistemin merkezinde bulunduğunu belirtir. 189 Derrida, bu felsefe ya da metafizik geleneğin nasıl oluştuğunu veya onların yanlışlığını göstermek için ‘dekonstrüksiyon’-yapısöküm/yapıbozum- yöntemini geliştirir. Yöntemin sağlayacağı şey, bir bütünün nasıl yapılandığını anlamaya çalışmaktır. Bir metafizik kavram olan bütün(ve diğer kapsayıcı anlam öncelikleri), Derrida için ‘bütün’ün tamamen bütünsel olması yani kapsayıcı olması imkânsızdır. Bu nedenle ‘bütün’den söz edilemez, gerçekte sadece bir kesit/kesim söz konusudur hep. 190 Anlamsal statiklik/katılığın oluşturduğu bu ‘bütün’lüklü metafiziksel yapı, yapıbozuma uğratırken gündeme Derrida’nın önemli bir kavramı çıkar: differance/difference( “hem farklı olmak, hem de ertelemek anlamlarına gelen differer fiilinden Derrida’nın türettiği bir söz oyunu” olarak görülmektedir.” 191 Differance(farklılık) ile dilsel yapıda oluşturulan anlamla kesinlik zinciri bozulmaya uğratılır. Derrida, differance ile dilde oluşan anlamsal farklılıkları, belirsizlikleri ve anlam vermenin ertelenmesi gerektiğini göstererek mevcudiyet metafiziğinin hatalı olduğunu, dolayısıyla Batı düşüncesinin baştan beri bu hatayla oluştuğunu söylemektedir 192 Böylece Derrida’nın temel savı olan “dünya bir metindir, metnin dışında hiçbir şey yoktur ve bütün metinlerin birden fazla anlamı vardır. Bu yüzden bir metnin tam ve en son yorumunun yapılması imkansız”dır görüşü elde edilir. 193 Yani sonsuz anlam ve yorum imkânının olduğu sonucuna ulaşabiliriz. Derrida’nın kuram olmayan yapıbozumcu yöntemin, anlamı bulmak, yakalamak için tavrını Megill, “parodik olarak asla eve dönmeyecek olan Ullysses’i beklerken, sabah ördüğünü gece söken ya da hem ören hem söken bir Penelope’ye benzetir.” 194 Başka bir analoji yaparsak Derrida bir elinde kalemle yazarken, diğer eliyle onu silmeye başlayan bir düşünür olarak anlamsal alanın değişip farklılaştığını göstermeye çalışır. İşte bu aşamada Derrida ile postmodernizm arasındaki ilişki de açığa çıkmaktadır. Postmodernitenin kültürel 189 Cevizci, Felsefe Tarihi , ss.1248-1250. 190 Ragıp Ege, “Jaques Derrida”, Felsefe Ansiklopedisi (Cilt 4), Ed: A.Cevizci, Ebabil Yayınları, Ankara 2006, ss. 181-195. 191 Mukadder Erkan, “Differance”, Felsefe Ansiklopedisi (Cilt 4), Ed: A.Cevizci, Ebabil Yayınları, Ankara 2006, ss. 316-321. 192 Sim, Postmodern Düşüncenin Eleştirel Sözlüğü , s. 245. 193 Meliha Demet Ulusoy, “Post-Yapsalcılık: Michel Foucault ve Jacques Derrida”, ed. Görgün Baran, A.- Suğur, S., Çağdaş Sosyoloji Kuramları , Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 2011, ss.118-141. 194 Megill, s. 381. 86 farklılıklara ya da kimliklere vurgusu ile anlam üretmedeki farkları göstermesi bakımından Derrida’nın yapıbozum tekniğinin, modernite veya üst anlatıları/kimlikleri yıkmada/dağıtmada bir benzerlik taşıdığını söyleyebiliriz. Sonuç olarak, yapısalcılık ve post-yapısalcılık yukarıda adı geçenlerle sınırlı değildir. En azından psikanalizde Lacan, politik anlamda Althusser gibi düşünürler ilk akla gelenlerden bazılarıdır. Buna karşın konu açısından daha çok ön plâna çıkan düşünürlerden bahsetmeyi yeterli bulduk. Neticede postyapısalcılığın, postmodernizm ile yakın dönemde çıkan bir akım olarak, postmodern epistemolojik tavrını destekleyen bir akım olduğunu söyleyebiliriz. Bu, kesinlikten uzak, değişebilen bir bilgidir. Son olarak postyapısalcılığın temel tezleri vermek gerekirse bunlar: 1. Tarih ve kültürün yapıları koşullandırdığından “yapıların”, yanlış yorumlara ve önyargılara maruz kaldığını ileri sürer. 2. Dolayısıyla bir nesneyi anlamak için hem nesnenin kendisini hem de bu nesneyi üreten bilgi sistemleri bir arada incelenmelidir. Bu bağlamda Post- yapısalcılık, bilginin nasıl üretildiğini temel araştırma sorunsalı olarak kabul eder. 3. Post-yapısalcılık, yapısalcılığın aksine tarihseldir ; kültürel kavramların zaman içinde nasıl değiştiğine odaklanarak aynı kavramlardan şimdi ne anlaşıldığını bulmaya çalışır. Örneğin Foucault’nun “Deliliğin Tarihi” adlı eseri, delilikle ilgili kültürel tutumların bir tarihidir. 4. Post yapısalcılar “benliğin” ayrı, tekil ve tutarlı bir varlık olduğu görüşüne katılmazlar. Aksine birey, birbiriyle çatışan bilgi hükümleri (toplumsal cinsiyet, ırk, sınıf, kariyer vb. gibi) arasındaki gerilimlere sahiptir. Dolayısıyla bireyin benlik algısı onun nesnelerin anlamlarını yorumlamasında kritik bir rol oynar. Her ne kadar farklı düşünürlerin benlik hakkındaki görüşleri farklılaşsa da post-yapısalcılar benliğin söylemlerle inşa edildiği görüşünü sıklıkla paylaşılır. 5. Bir metin yazarının amacı, okuyucu için ikincilidir. Post-yapısalcılar bir metnin tek bir amacının, anlamının ve tekil bir var oluşa sahip olduğu fikrini reddederler. Her birey; herhangi bir metinle ilgili olarak yeni ve bireysel amaç, anlam ve var oluş yaratabilir. Anlam, yani gösterilen, birey tarafından; yani gösteren tarafından inşa edilir. Böylelikle, gösterilen gösterenin önceliğine göre konuşur. “Yapısalcılık, doğruluğu metnin ‘arkasında’ ya da ‘içinde’ görürken post-yapısalcılık okuyucu ile metnin karşılıklı etkileşimini üretkenlik olarak görmektedir. Dolayısıyla post-yapısalcılıkta bir kültür nesnesinin ne anlama geldiğini anlamada, onun belli değişkenlerle (örneğin kimlik bağlamında) olan ilişkisinin analizi büyük önem arz eder. 6. Post-yapısalcı metin analizlerinde okuyucu, yazarın yerini alır. Bu yer değiştirme yazarı merkezden alma olarak değerlendirilir; böylelikle yazara sabitlenmeden diğer anlam kaynakları da araştırılır (farklı okuyucular, kültürel normlar ya da diğer metinler bağlamında). Bu alternatif kaynakların birbirleriyle tutarlılık göstermeleri de gerekmez. 7. Post-yapısalcılar, hiyerarşi içinde “baskın olanın temel niteliği” kavramını reddederler. Daha ziyade amaçları, bu ilişkileri analiz ederken baskın olan ile itaat eden arasındaki bağımlılığı açığa çıkarmaktır. Bu ilişkileri 87 anlamanın tek yolu, tekil anlamlar illüzyonunu üreten bilgi sistemlerini ve kabullerini “ yerinden çıkarmak ”tır. 195 Yüklə 2,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|