Моҳир педагог ва ажойиб инсон Нишонбоева Мастуранинг ёрқин ҳотирасига бағишланади
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Somatik hujayralar irsiyatni o’zgartirish natijasi faqat o’sha shaxs uchun taalluqli, uning nasliga ta`sir qilmaydi, shuning uchun ham bu usul etik
- Insonning reproduktiv funksiyalariga aralashish texnologiyalari kelajak avlodlarning taqdiri bilan bog’liq bo’lgani uchun, uning
- Ilova. I. ENG KO’P UCHRAYDIGAN STIGMALAR BOSH STIGMALARI.
- Mikrosefaliya Gidrosefaliya
201 o‘zgartirish kabi yangi muammoni keltirib chiqardi. Natijada gen terapiyasi g‘oyasi paydo bo‘ldi. Gen terapiyasi ikki xil usulda amalga oshiriladi. Birinchi usul – somatik terapiya. Bu usul mutant genni sog‘lom gen bilan almashtirishga imkon beradi, bu sohada ayrim muvaffaqiyatli natijalarga ham erishildi. Keyingi vaqtlarda irsiy kasalliklarni davolashda hujayra terapiyasi (fetal terapiya) usulini qo‘llash imkoniyatlari aniqlanmoqda. Hujayra terapiyasi uchun 16- 21 haftali pusht hujayralaridan foydalaniladi. Somatik hujayralar irsiyatni o’zgartirish natijasi faqat o’sha shaxs uchun taalluqli, uning nasliga ta`sir qilmaydi, shuning uchun ham bu usul etik tomondan insonga zararsizdir. Fetal terapiya uchun homila hujayralaridan foydalanishni ananaviy ahloq va etika qoidalari buzilishi sifatida talqin qiluvchilar ham kam emas. Gen Terapiyasining ikkinchi usuli – homila terapiyasi bo‘lib, bunda jinsiy hujayralar irsiy materiali o‘zgartiriladi. Bu o‘zgarishlar nasldan-naslga o‘tadi. Shuning uchun ham homila terapiyasi 1994 yilda YUNYESKO tomonidan (hozircha) qat`iy taqiqlangan. Insonning reproduktiv funksiyalariga aralashish texnologiyalari kelajak avlodlarning taqdiri bilan bog’liq bo’lgani uchun, uning etik tomonlarini chuqur tahlil qilish va qonuniy normativlarini ishlab chiqish lozim. Gametalarning gen terapiyasi keyingi avlodlar genomi o‘zgarishlarga olib kelishi ya`ni mutatsiyalar kelib chiqishi, insoniyat jamiyati bilan atrof-muhit muvozanati buzilishiga sabab bo‘lishi mumkin. Hozirgi zamon genetikasining yana bir kashfiyoti – organizmlarni klonlashtirish bo‘lib, bu usul yordamida donorning bitta somatik hujayrasidan o‘sha donorning ayni nusxasi bo‘lgan butun organizm yaratiladi. Klonlashtirish jarayoni bir nechta bosqichdan iborat. Avval urg‘ochi organizmdan tuhum hujayra olinadi va mikroxirurgiya usuli bilan yadrosi olib tashlanadi (enuklezatsiya). Keyin yadrosiz tuxum hujayraga klonlashtirish mo‘ljallangan organizmning somatik hujayrasi yadrosi kiritiladi. Bu jarayon spermatozoidning tuhum hujayrani otalantirish jarayonini eslatadi. Yadro kiritilgandan keyin homilaning rivojlanishi boshlanadi. 202 Klonlashtirish usulini odamlarda amalga oshirish etika nuqtai nazardan tamomila mumkin emas. Bu usul amalga oshirilishi odamlar orasidagi ijtimoiy munosabatlarning tabiiy asoslarining buzilishiga olib keladi, har bir shaxsning hayotini myensimaslikka olib keluvchi dunyoqarashlar rivojlanishiga sabab bo‘lishi mumkin. Ko‘pchilik fikriga ko‘ra klonlashtirish natijasi insonning nafsoniyatiga, uning nodirligiga, shaxsiy daxlsizlikka xavf tug‘diradi, inson irsiyatni begonalar aralashishidan ximoyasiz qilib qo‘yadi. Dunyoning ko‘pchilik mamlakatlarida klon bolalarni olish maqsadida reproduktiv klonlashtirish qonun bilan taqiqlangan. Keyingi yillarda insonnning somatik hujayralarini klonlashtirish texnologiyasi takomillashtirillmoqda. O’zak hujayralardan foydalanish tibbiyot genetikasi oldida juda porloq istiqbol yaratishi mumkin. Bunday o‘zak hujayralar transplantatsiyasi inson organizmida immun nomoslik reaktsiyalarga sabab bo‘lmaydi. Moskvalik profyessor V.Tarantul fikriga ko‘ra, bolaning tug‘ilish vaqtida uning homila hujayralaridan (masalan, kindik hujayralaridan) o’zak hujayralar banki yaratish mumkin. 40-50 yillardan keyin o‘sha shaxsda shikastlangan a`zoning o‘rniga o‘zak hujayralar bankidan mazkur a`zoni sun`iy o‘stirib, almashtirish mumkin. O‘zak hujayralar inson organizmining asosini tashkil qiladi. O‘zak hujayralardan har qanday to‘qimalar (mushak, asab, qon, Teri va hokazo) rivojlanishi mumkin. O‘zak hujayralardan parkinsonizm, orqa miya kasalliklari, yurak yetishmovchiligi, bo‘g‘imlar, asab sistemasi kasalliklarini davolashda foydalanish istiqboli mavjud. Embrionlardan sun`iy o‘stiriladigan o‘zak hujayralar texnologiyasiga etika nuqtai nazaridan hech qanday e`tirozlar bo‘lishi mumkin emas. CHunki bunday amaliyotlar insonning shaxsiy suveryenitetini buzmaydi va bu texnologiya ilmiy- tadqiqot maqsadida ham tibbiyot sohasida ham foydalidir. Buyuk Britaniyada o‘zak hujayralardan tibbiy maqsadlarda foydalanishga ruxsat berilgan. Tayanch so’zlar: Tibbiyot etikasi Genetik prognostika 203 Irsiy kasallar bilan muloqot Irsiy kasalliklarni davolash muammolari Prenatal diagnostikada etikasi Suniy urug‘lantirish Homilani davolash, genoterapiya Organizmlarni klonlashtirish somatik O‘zak hujayralar bankini yaratish hujayralarni klonlashtirish. 204 Ilova. I. ENG KO’P UCHRAYDIGAN STIGMALAR BOSH STIGMALARI. Braxisefaliya Dolixosefaliya Mikrosefaliya Gidrosefaliya Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|