V
FƏSİL
Rayon (şə
h
ə
r) m
ə
hk
ə
m
ə
l
ə
ri v
ə
Ağır cinayə
tl
ə
r
ə
dair işlə
r üzr
ə
m
ə
hk
ə
m
ə
5.1.
Rayon (şəhər) məhkəməsi:
səlahiyyətləri, təşkili və
tərkibi
Rayon (şəhər) məhkəmələri məhkəmə sistemində mühüm
yer tutmaqla, onun əsas özəyini təşkil edir.
Rayon
(şəhər)
məhkəmələri
birinci
instansiya
məhkəməsi kimi qanunla səlahiyyətlərinə aid edilmiş mülki,
cinayət işlərinə, inzibati xətalara dair və digər işlərə
baxırlar.
Bundan başqa, rayon (şəhər) məhkəməsi məhkəmə
statistikasını təhlil edir, məhkəmə fəaliyyətinin təşkili
vəziyyətini, məhkəmə təcrübəsini öyrənir və ümumiləşdirir,
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə ona aid edilmiş
digər səlahiyyətləri həyata keçirir.
Respublikanın məhkəmə orqanlarına daxil olan cinayət,
inzibati xətalara dair, mülki işlərin böyük əksəriyyətinə rayon
(şəhər) məhkəmələrində baxılır. Məhkəmə orqanları sistemində
rayon (şəhər) məhkəmələrinin mühüm yer tutması məhz bununla
izah edilir. Rayon (şəhər) məhkəmələrinin fəaliyyəti bilavasitə
əhaliyə daha yaxın bir şəraitdə, onun gözü qarşısında, ictimai
nəzarət altında həyata keçirilir.
Cinayət-Prosessual və Mülki-Prosessual Məcəllələrində
rayon (şəhər) məhkəmələrinə aid işlərin dairəsi müəyyən
edilmişdir.
Belə ki, mülki məhkəmə icraatı qaydasında mülki, ailə,
əmək, mənzil, torpaq münasibətləri, təbii ehtiyatlardan istifadə
olunması və ya ətraf mühitin qorunması, vergi, inzibati və digər
münasibətlərdən irəli gələn mübahisələr üzrə tərəflərdən heç
olmasa biri fiziki şəxsdirsə və onun fərdi sahibkar
=
98
■
=
statusu yoxdursa vo ya belə statusu olsa da, mübahisə onun
sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirməsi ilə əlaqədar
yaranmamışsa,
həmin
mübahisələr
üzrə.işlərə
ümümi
məhkəmələr baxır. (MPM, m. 25).
Rayon (şəhər) məhkəmələri böyük ictimai təhlükə
törətməyən və az ağır cinayətlərə dair işlərə baxırlar.
Rayon (şəhər) məhkəmələri həmçinin məhkəməyədək
sadələşdirilmiş icraat üzrə materiallara, xüsusi ittiham qaydasında
şikayətlərə, habelə məhkəmə nəzarəti funksiyalarının həyata
keçirilməsinə dair və digər materiallara baxırlar.
Hər bir rayon (şəhər) məhkəməsinə yalnız məhkəmənin
fəaliyyət dairəsində baş vermiş cinayətlərlə bağlı işlər və digər
materiallar aiddir. (CPM, m. 67.)
Rayon (şəhər) məhkəmələri, o cümlədən: insanın həyatına,
sağlamlığına, azadlığına, şərəf və ləyaqətinə, hüquq və qanuni
mənafelərinə qarşı yönələn cinayət işlərinə;
quldurluq, soyğunçuluq , oğurluq, talan, dələduzluq və s.
mülkiyyət növlərinə qarşı cinayətlər üzrə işlərə;
vəzifədən öz xeyri üçün sui-istifadə etmək, vəzifə həddini
aşmaq, vəzifədə səhlənkarlıq, israfçılıq etmək, rəsmi dövlət
sənədlərini saxtalaşdırmaq və s. cinayət işlərinə;
vətəndaşlara verilmiş siyasi hüquqların pozulması və bir sıra
demokratik qaydaların yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar olan seçki
qanununu pozmaq və s. vəzifə cinayətlərinə;
hökumət nümayəndəsinə, polis i.şçisinə vəzifə borcunu
yerinə yetirərkən müqavimət göstərmək və s. cinayət işlərinə
baxırlar.
«Məhkəmələr və hakimlər haqqında» Qanunun IV
fəslində rayon (.şəhər) məhkəmələrinin səlahiyyətləri, təşkili,
tərkibi, sədrinin səlahiyyətləri, məhkəmənin sədr və ya
müavininin əvəz edilməsi qaydası müəyyən edilmişdir.
Rayon (şəhər) məhkəməsi Azərbaycan Respublikasının
rayonlarında, şəhərlərində (rayon tabeli şəhərlərdən başqa),
şəhərdəki rayonlarında təşkil edilir.
Rayon (şohor) molıkəmosinin təşkili, olduğu yer və fəaliyyət
dairəsi Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə
müəyyənləşdirilir. Bir rayonda (şəhərdə) yalnız bir rayon (şəhər)
məhkəməsi təşkil edilə bilər.
Rayon (şəhər) məhkəməsi sədrdən və hakimlərdən ibarətdir.
Konstitusiyanın 109-cu maddəsinin 32-ci bəndinə uyğun olaraq
respublikanın
məhkəmələrinin
hakimlərini
Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti təyin edir. Prezident həmçinin rayon
(şəhər) məhkəməsi hakimlərinin sayını da müəyyənləşdirir.
5.2.
Rayon (şəlhər) məlıkəınəsi sədrinin səlahiyyətləri
Rayon (şəhər) məhkəməsinin sədri məhkəmədə işin təşkilinə
və məhkəmə aparatının işinə rəhbərlik edir, məhkəmədə əmək və
icra intizamına əməl olunmasını təmin edir. Sədr, həmçinin:
məhkəmə iclaslarına sədrlik edir, işlərin həcmini və sayını
nəzərə alaraq hakimlər arasında işləri bölüşdürür;
məhkəmə aparalı işçilərinin işə qəbul və işdən azad edilməsi,
mükafatlandırılması və intizam qaydasında cəzalandırılması
məsələlərini həll edir;
Ali Məhkəmənin Plenumunda rayon (şəhər) məhkəməsində
ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsi vəziyyətinə dair
məlumat verir;
məhkəmə fəaliyyətinin təşkili vəziyyətinin, məhkəmə
təcrübəsinin öyrənilməsinə və ümumiləşdirilməsinə, məhkəmə
statistikasının aparılmasına rəhbərlik edir;
şəxslərin qəbulu, təklif, ərizə və şikayətlərə baxılması
sahəsində məhkəmənin işini təşkil edir;
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə ona aid
edilmiş digər səlahiyyətləri həyata keçirir.
-=100
-----------------