Mich Elbom. Morrining seshanba darslari
www.ziyouz.com
kutubxonasi
29
– Nega?
– Xoʻsh, birinchidan, mavjud qarashlarimiz odamlarga oʻzlaridan
qoniqish hosil qilish imkonini bermaydi. Biz yoshlarga yanglish
qadriyatlarni singdiramiz. Jamiyatda mavjud qarashlar hayotingni
zaharlasa, ularga amal qilma, deyish uchun jasorat kerak.
Bunday
hollarda oʻz qarashlaringni yarat. Bu narsa aksariyat kishilarning
qoʻlidan kelmaydi. Ular mendan ham baxtsizroq, hattoki hozirgi
ahvolimda ham. Men oʻlayotgan boʻlishim mumkindir, lekin meni
yaxshi koʻradigan, mehribon yaqinlarim yonimda. Bunday deya
oladiganlarning soni nechta deb oʻylaysan?
Men uning
zarracha ham oʻziga achinmayotganidan lol qoldim.
Raqs tushish, suzish, yuvinish va hattoki yurish baxtidan mosuvo
Morri;
eshigi taqillasa, borib javob bera olmaydigan, yuvinib
chiqqach, artinishni eplay olmaydigan, yotoqda mustaqil boshqa
tomonga oʻgirilib yotishga ham yaramaydigan Morri. Qanday qilib
shuncha narsani bu qadar xotirjam qabul qilish mumkin? Uning
sanchqini zoʻrgʻa ishlatayotganini kuzatdim: pomidor boʻlagini
olishga urindi, dastlabki ikki urinishda uddasidan chiqa olmadi
–
qanday achinarli holat;
shunga qaramasdan, Morrining yonimda
ekanligi,
xuddi
talabalik
yillarimdagidek,
menga
qandaydir
osoyishtalik baxsh etganini inkor etolmayman.
Qoʻl soatimga koʻz tashladim, tarki odat – amri mahol, joʻnash
vaqtim yaqinlashib qolgandi, uyga qaytish parvozim vaqtini
oʻzgartirishimga toʻgʻri keladi, menimcha.
– Bilasanmi, men qanday oʻlaman? — soʻradi u.
Unga hayratlanib qaradim.
– Boʻgʻilib oʻlaman. Koʻksov tufayli oʻpkam xastalikka dosh
berolmaydi. ALS tobora yuqorilab boryapti. Allaqachon oyoqlarimni
i
shdan chiqargan. U tez orada bilaklarim va qoʻllarimga yetib keladi.
Va navbat oʻpkamga kelganida, — yelka qisib qoʻydi u, — umrim
nihoyasiga yetadi.
Mich Elbom. Morrining seshanba darslari
www.ziyouz.com
kutubxonasi
30
Unga nima deyishni bilmasdim.
– Bilasizmi...Oldindan biror narsa deb boʻlmaydi, —
dedim
kalovlanib.
Morri
koʻzlarini yumdi.
– Men bilaman, Mich. Lekin sen qoʻrqma. Yaxshi umr kechirdim,
oʻlim haqligini esa hammamiz bilamiz. Yana toʻrt-besh oycha vaqtim
qolgan boʻlsa kerak.
– Qoʻysangiz-chi, — dedim asabiylashib, — Hech kim anigʻini
bilmaydi…
– Men bilaman, – mayin ovozda javob qaytardi Morri. — Buni
aniqlash mumkin boʻlgan kichik test ham bor. Menga shifokor
koʻrsatgandi.
– Test?
– Bir necha marta nafas ol.
Uning aytganini bajardim.
– Yana bir marta nafas ol, faqat bu safar nafas chiqarayotganingda
yana nafas olishdan oldin ulgurganingcha sana.
Nafas chiqarar ekanman, tez sanay boshladim.
– Bir, ikki, uch, toʻrt, besh, olti, yetti, sakkiz…
Nafasim tugashidan avval yetmishgacha sanashga ulgurdim.
– Yaxshi, — dedi Morri. — Oʻpkang sogʻlom. Endi meni kuzat.
U nafas oldi va past, qaltiroq ovozda sanay boshladi.
– Bir, ikki, uch, toʻrt, besh, olti, yetti, sakkiz, toʻqqiz, oʻn, oʻn bir, oʻn
ikki, oʻn uch, oʻn toʻrt, oʻn besh, oʻn olti, oʻn yetti, oʻn sakkiz…
Shundan soʻng toʻxtab, yutoqib nafas oldi.
– Shifokor birinchi marta bu mashqni qilishimni soʻraganida, yigirma
uchgacha sanagan edim. Hozir esa oʻn sakkizgacha.
U koʻzini yumdi va bosh chayqadi:
– Yonilgʻi bakim deyarli boʻshab qolgan.
Asablarim taranglashganidan sonimga mushtladim. Koʻrganlarim bir
kun uchun yetarli edi.
Mich Elbom. Morrining seshanba darslari
www.ziyouz.com
kutubxonasi
31
Morri bilan quchoqlashib xayrlashdim.
– Keksa professoringni yana koʻrgani kel.
Oxirgi xayrlashuvimizda bergan shu kabi vaʼdamni eslamaslikka
harakat qilib, undan yana xabar olgani kelishga soʻz berdim.
Morri bizga oʻqishni buyurgan kitoblarni universitetdagi kitob
doʻkonidan xarid qilaman. Avvallari men mavjudligini ham bilmagan
kitoblarni sotib olaman: “Yoshlik: shaxsiyat va inqiroz”, “Men va
sen”, “Shaxsning ikkilanishi”.
Universitetga kirishdan oldin
inson munosabatlarini oʻrganish
alohida fan hisoblanishi mumkinligini tasavvurimga ham sigʻdira
olmasdim.
Morrini
uchratgunimcha,
bunday
narsalarga
ishonmasdim.
Uning kitoblarga boʻlgan ishtiyoqi shu qadar cheksizki, yuqtirib
olmaslikni iloji yoʻq. Baʼzan darsdan keyin, sinfxona boʻshagach,
jiddiy suhbatga kirishamiz. U menga hayotim toʻgʻrisida savollar
beradi, keyin esa Erix Fromm, Martin Buber, Erik Eriksondan
iqtiboslar keltiradi. Maslahat berar ekan, oʻzi ham aynan shunday
fikrdaligi aniq boʻlsa-da, koʻp hollarda ularning fikrlarini keltirib oʻtadi.
Aynan shu lahzalarda men uning shunchaki “amaki” emas, haqiqiy
professor ekanligini tushunib yetganman. Kunlarning birida mening
yoshimda jamiyat mendan nimalarni kutishi va oʻzim nimani
xohlashimni aniq farqlab olish qiyinligidan shikoyat qildim.
– Senga qarama-qarshiliklar tortishuvi haqida aytganmanmi? —
soʻradi u.
– Qarama-qarshiliklar tortishuvi?
– Hayot tortishuvlar ketma-ketligidan iborat: goh oldinga, goh
orqaga. Sen nimanidir qilishni xohlaysan, lekin butunlay boshqa
narsani qilishga toʻgʻri keladi. Oʻzing uchun mutlaqo bezarar deb
oʻylagan narsang seni jarohatlaydi. Hech narsa oʻz-oʻzidan
boʻlmasligini bilsang ham maʼlum narsalarga ular bor boʻlishi
shartdek qaraysan. Qarama-qarshiliklar tortishuvi r
ezina bogʻichni