Мөһсүн Гәраәти: Намазын сирләриндән ишарты

CÜMƏ NAMAZININ ƏHƏMİYYƏTİ

Bu barədə bir çox hədislər nəql olunmuşdur. Lakin bütün hədislərə nəzər salmağa imkanımız yoxdur.²

Allahın rəsulu (s) cümə namazını “fəqirlərin həcci” hesab edir və onu günahların bağışlanma səbəbi bilirdi.³

Cümə namazı müsəlmanların qüdrət və vəhdətinin nümayişi, namaz qılan mö’minlərin və’dəgahı, görüş yeridir.

Allahın rəsulu (s) hicrətin əvvəlində Mədinəyə çatarkən xalq üçün birinci cümə namazını bərpa etdi. Bununla da belə bir əzəmətli və həyatverici yığıncağın əsasını qoydu.

Bu namazın siyasi yönümləri vardır. Xütbə oxuyan və ya imam-cümə, ya müsəlmanların hakimi, ya da hakimiyyət tərəfindən bu iş üçün seçilmiş şəxs olur. Bu siyasi ibadətin ictimai, tərbiyəvi, həyatverici tə’sirləri, bərəkətləri çoxdur. Bir neçə nümunəyə işarə edək:

1. Qardaşlıq ruhiyyəsinin güclənməsi

Hamı bir yerə yığışır, müxtəlif irqlər bir-birləri ilə yanaşı oturur. Cümə namazında müsəlmanların həftəlik izdihamı camaat namazından daha böyük olur.

2. İslam qüvvələrinin mütəşəkkilliyi

Bu ibadət müsəlmanları ibadət və namaz mehvərində bir növ birləşdirir, İslam düşmənlərinin qorxuya düşməsinə və təfriqə planlarının puça çıxmasına səbəb olur.

3. Müsəlmanların düşüncə və siyasi baxımdan inkişafı

Cümə namazı xütbələrindəki agahlıq verən nöqtələr insanları məmləkətin və dünyanın siyasi mənzərəsindən xəbərdar edir. İnsanlar öz ictimai vəzifələri ilə tanış olmaqla cəmiyyətin həyatında daha çox rol oynayırlar.

4. Birlik ruhiyyəsinin güclənməsi

Cümə namazında pərakəndə bəşər damlaları böyük bir okeana çevrilir. Hamı qarşılıqlı əlaqə və tanışlıqla ictimai ruhiyyə əldə edir və guşənişinlik unudulur.

5. Könüllü səfərbərlik mərkəzi

Cümə namazı xalqı könüllü şəkildə cihada, müdafiəyə, ictimai çətinliklərin həllinə, insanlara köməyə çağırış üçün ən münasib toplantıdır. Cümə namazında formalaşan bu əzəmətli xalq kütləsi daim diqqət mərkəzində olmuşdur. İslamın əvvəllərində Allahın rəsulu (s) və Əmirəl-mö’minin (ə) məscidlərdə, xütbələrdən sonra insanları könüllü şəkildə cəbhələrə göndərirdi.

DİN ÖVLİYALARININ YOLU

Allahın rəsulu (s) və mə’sum imamların (ə) cümə namazına münasibəti onun əhəmiyyəti və zəruriliyini göstərir.

Həzrət Əli (ə) buyurur: “Cümə günü dərman (zəiflədici dərmanlar) qəbul etməyin.” Soruşdular: “Nə üçün?” Həzrət (s) buyurdu: “Cümə namazında iştirakınızın qarşısının alınmaması üçün.”¹

İmam Sadiq (ə) buyurur: “Peyğəmbərin dostları cümə axşamından cümə gününə hazırlaşırdılar. Çünki cümə günü (bu günə aid işlər üçün) vaxt dar olur.”²

Əmirəl-mö’minin (ə) məhbusları və müttəhimləri cümə namazında iştirak etmək üçün zindandan xaric edirdi. Bu şəxslərin valideynləri onların qayıtmaları üçün zamin dururdular. Həzrət (ə) məhbus fasiqləri də cümə namazında iştirak etmək üçün zindandan xaric edir və onları nəzarət altında saxlayırdı.¹

Həzrət Əli (ə) cümə namazını böyük sayaraq ayaqyalın məscidə gedirdi. O, ayaqqabılarını sol əlində tutub deyirdi: “Bu namaza Allahın xüsusi diqqəti var.” Həzrət Əli (ə) Allah qarşısında təvazö olaraq belə edirdi.²

Deyilənlərdən cümə namazının əhəmiyyəti aydınlaşır. Müsəlmanlar bu siyasi-ibadi səhnədə iştirak etməlidirlər.

Ümmətin imamı (r) buyurur: “Cümə namazı İslamın ictimai-siyasi gücünün nümayişidir. Bu namaz əzəmətli və dəyərli bərpa olunmalıdır... Böyük və əziz millət öz iştirakı ilə bu İslam səngərini daha möhkəm və daha əzəmətlə qorumalıdır. Beləcə, cümə namazının bərəkəti ilə xainlərin hiyləsi puça çıxarılmalıdır.³

BAYRAM NAMAZI

Müxtəlif islami münasibətlər Allahı düşünmək, Onun həyatda və düşüncələrdə yad edilməsi üçün zəmin yaradır. Bu münasibətlərin bir çoxu üçün xüsusi dualar, əməllər və namazlar müəyyənləşdirilmişdir.

Bayram namazı dedikdə fitr və qurban bayramında qılınan iki rəkət namaz nəzərdə tutulur.

Həvəsbazlıq, şəhvət və unutqanlıq dolu digər bayramlardan fərqli olaraq İslam bayramları namaz, dua, infaq, sədəqə, qüsl, təharət və sair bu kimi əməllərlə müşayiət olunur. İndi isə bu iki bayram namazına qısa şərh verək:

FİTR BAYRAMI NAMAZI

Şəvval ayının birinci günü fitr bayramıdır. Bir ay ibadət və orucdan sonra bu tövfiqə, lütfə görə namaz qılmaq lazımdır. Bu namaz imamın dövründə vacibdir və camaatla qılınmalıdır. Lakin bizim zamanda müstəhəbdir.

Bu namazın vaxtı bayram günü günəş çıxandan günortayadəkdir. Lakin daha yaxşı olar ki, günün əvvəlində günəş qalxdıqdan sonra qılınsın. Birinci rəkətdə “Həmd” və “Surə” oxunduqdan sonra beş təkbir deyilməlidir və hər təkbirdən sonra qunut tutulmalıdır. Qunutda istənilən duanı oxumaq olar. Lakin “əllahummə əhləl-kibriyai vəl-əzəmə. . . “ duasını oxumaq daha yaxşıdır. İkinci rəkətdə dörd təkbir deyilir və hər təkbirdən sonra qunut tutmaq lazımdır.

Mə’nəviyyat dolu fitr namazı insanı Allah barədə düşündürür, tövbə halı yaradır. Bayram namazından öncə qüsl vermək, xüsusi dualar oxumaq və açıq səma altında dayanmaq müstəhəbdir.

İmam Riza (ə) buyurur: “Allah fitr gününü bayram qərar verdi ki, müsəlmanların bir araya gəlməsi üçün səbəb olsun, eləcə də, həmin gün insanlar Allah qarşısında Onun ne’mətlərinə görə tə’zim etsinlər. Demək, bu gün bayram, toplanış, zəkat, rəğbət və dua günüdür.”¹

Şərafətli bir hədisdə həmin namaz və bayramın fəlsəfəsi belə bəyan olunmuşdur:

1. 
   Toplanış və bir araya gəlmək;
   
2. 
   Zəkat və fəqirlərə əl tutmaq;
   
3. 
   Allaha doğru rəğbətlənmək;
   
4. 
   Allah qarşısında yalvarış.
   

Bütün bunlar uyğun namaz və mərasimin irfani, mə’nəvi yönümlərini göstərir. Eyni zamanda bu bayram və namazın ictimai tə’sirləri və faydaları vardır. Xalq fitrə zəkatı verməklə fəqirlərə kömək edir. Başqa bir tərəfdən fəqirlərin dolanışığı tə’min olunduğu üçün fitr bayramı fəqirlərin bayramı hesab olunur.

Bu əzəmətli toplanış siyasi və ictimai tə’sirlərə malik olmaqla yanaşı İslam ümmətinin güc, əzəmət nişanəsidir. (Məsələn, imam Rizanın (ə) xəlifə Mə’munu qorxuya salan bayram namazı; inqilabın ilkin nümayişində Tehranda qılınan bayram namazı)