Mövlüd Süleymanlı
Yüklə 6,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
şey ağırdı. Yasa ağıçı çağırılır, əski çağlaqda buna yuğçu deyilib... El arasında ən çox ağıçı-yuğçu kimi yox, “dil deyən” kimi işlədilir. Ölənin üstündə “dil deyilməsə” bu onun ruhuna hörmətsizlikdi. Bu dili də ağıçılar deyər... Usta ağıçılar ağır yaslarda ölənin təsvirin verər, öyər, elə cizgilər çızar, elə tellərə toxunar, vay-şivən başlayar: Qolu dirsəyəcən düyməli Özü eydən öyməli Qalxanlı, qolçaqlı, Beli qılınclı, xançallı Ayağı dizəcən çəkməli, Çuxası qara bükməli Gəlin gərdəyinə girməyən, Yar otağı görməyən Balam vay, igidim vay, oğlum vay..
Ağ geydim, qara saldılar. www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
Yar dedim yara saldılar, Altım torpaq, üstüm qaya, Gör məni hara saldılar. Uca boylum, qara toylum, Oğlum, oğlum, oğlum vay...
Qorqud Dədə demiş: “Güz alması kimi al yanaqlar dartılıb yırtılar”. Göz yaşları qana qarışar, “qan ağlayarlar”. “Qan ağlamaq” indi də qalıb, yeri gəldikcə indi də işlədilir: filankəs “qan ağlayırdı”, “qan ağlatma yazıqdı” “qanlı yaş axıtdı” kimi ifadə edilir. Minillikləri özündə yaşadan bu cür ifadələr də yarı uçmuş qala divarları kimi özündə müəyyən tarixləri yaşadır... Dərd indi də var, dərd sağdı, ölənlə ölüb getmir... Dərd həmişə sağlamdır. Mən öz yaşımda belə ağır mənzərələri çox görmüşəm. Bacım oğlanları bir-birinin ardınca qəzaya uğrayıb dünyalarını dəyişdilər. Mən yasa gələndə bacımın qan ağladığını gördüm, gəldiyimi eşidib üzünü mənə sarı döndərmişdi, qanlı yaş içində gülümsədi birdən-birə. Sonra da yerindən tərpənmədən qollarını
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
qaldırıb içini çəkə-çəkə, öz hıçqırıqlarının ahənginə uyğun oynamağa başladı: -Ağ toyunu çaldırammadıq, gəl, qara toyunu oynayaq...! Üzünü dırnaqlarıyla qopartmışdı, göz yaşları hələ də qanlıydı. “Dərdin acığına oynayacam”, dedi, dərdini oynadı... təxminən əlli il qabaq da belə bir yas görmüşdüm. On yeddi yaşında bibim oğlu Borçalının Bolus Kəpənəkçidən Qaraxaç (Qarakas) yaylağına gedərkən qəzaya uğrayıb dünyasını dəyişmişdi. O vaxt mən Kəpənəkçi kəndini iç vura-vura bir yerə sancılıb qırıla-qırıla tərpənən, oynayan gördüm, ömrüm boyu da unuda bilmədim, hərdən-hərdən oxuduğum tarixlərdə past gəldim. Hörmətli alim Zaur Həsənov “Çar skiflər” əsərində qeyd edir: “türklərin əcdadlarının, şərqi köçərilərin dəfn
www.kitabxana.net – Milli Virtual Elektron Kitabxana 2016
Mövlüd Süleymanlı “And olsun, əsrə…”
El arasında deyilən “kişi ağlamaz”, “kişi göz yaşını göstərməz” kimi ifadələrin də yaranmasının təsadüfü olmadığı ortaya çıxır. Yazının əvvəllərində “Kül təpənə”, “ başına kül” və sair bu kimi ifadələr haqda fikirlərimi söyləmişdim, bir daha qeyd edim ki, bu ifadələrin də dərin mənayükü var... Bizim alimlərimizdən kimsə, və yaxud kimlərsə, indi adlarını xatırlamıram, “kül təpənə” ifadəsini minillərlə bundan qabaq türklərin dəfn-yas mərasimləriylə bağlı tədqiq etmişdilər. Səhv etmirəmsə araşdırmada deyilirdi ki, ölənin yaxınları dəfn mərasimində öz başlarına, daha doğrusu, təpələrinə kül tökürdülər, ona görə də “kül təpənə” ifadəsi-qarğışı yaranıb. Bu yozumda müəyyən uyğunluq olsa da mənə elə gəlir ki, təsadüfilik, quramalıq var. “Kül təpənə” ifadəsi ağıçının dil deməyiylə – dil deyib
Yüklə 6,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|