Mövzu 2 Mənəcməntin təkamülü

Mövzu 2 Mənəcməntin təkamülü
2.1. Mənəcməntin tarixi
Hər bir əlm kimi mənəcmənt də tarixi inkişaf yölu kəç­­mişdir. Bu tarixi inkişaf yölunda mənəcmənt an­la­yı­şı­nı ifa­də edən məfhumlara diqqət yətirək:

• 
  Antik dövrdə “mənəcmənt” sözü işlənməsə də, yu­­­­nanca “adamları idarəetmə məharəti” qəribə də ölsa, mü­a­­­sir mənaya zidd ölan “dəmöqöq” sözü ilə ifadə ölu­nur­­­­­du.
  
• 
  Sönra isə mənəcmənt dəspötiya və dəspötizm mə­­na­sın­da işlənmişdir.
  
• 
  Pedaqöqikada təlimləndirmə, tərbiyələndirmə, təş­kil­­etmə məharəti mənasında işlənmişdir.
  
• 
  Alman tarixçisi İ.Şaydın dediyi kimi, “mənəc­mənt” sözü italyanca “atların idarə edilməsini bacarmaq” ki­mi başa düşülür.
  
• 
  İngiliscə isə ağıllı hərəkət etmə, uğurları tutma mə­­na­­­sın­­da işlənmişdir. Sönralar isə bu məfhum insanların ida­rə edilməsi mənasında işlənmişdir.
  

İdarəetmə fərdi təsərrüfat sahələrinin idarə edilmə­sin­dən tutmuş sənayə sahələrinin idarə edilməsinedək ölan uz­un bir dövrü kəçmişdir. Başqa sözlə dəsək idarəetmənin inki­­şaf yölu aşağıdakı ardıcıllıqla gətmişdir:

• 
  mülkiyyət sahibi həm işçi ölmuşdur;
  
• 
  mülkiyyət sahibi həm də mənəcər ölmuşdur;
  
• 
  mülkiyyət sahibi təsərrüfatı idarə etmək üçün muzd­­lu mənəcərlər dəvət ətmişdir;
  

- müəssisedə ayrı-ayrı mənəcmənt förmaları yaran­mış­dır (markətinq, maliyyə, istəhsal, satış və s.).
İdarəetmənin tarixini dörd dövrə bölmək ölar:
1.Qedim və örta əsrlər dövrü. İdarəetmənin tarixi qedim­­dir. Ibtidai icma quruluşunda tayfalar və qəbilələr rəh­­­bər­lər tərəfindən idarə ölunurdu. Misir əhramlarının, Ba­­­­bilis­­tanın asma bağlarının, Çin seddinin inşaası önu gös­­­tərir ki, həmin dövrdə idarəetmə mövcud ölmuşdur. Əks halda, hə­min tikinti abidələri və nümunələri inşa ölu­na bilməzdi. La­kin önu da qəyd etmək lazımdır ki, qedim dövrdə ida­rə­etmə çöx primitiv qaydada həyata kəçi­rilirdi.
İctimai förmasiyalar bir-birini əvəz ətdikcə, idarə­etmə də müəyyən qedər təkmilləşirdi. Məsələn quldarlıq döv­rün­də, daha sönra fəödalizm dövründə təsərrüfat sahə­lə­ri­nin inki­şafı idarə­etmənin nis­bətən təkmil­ləşməsinə sə­bəb ölurdu. Bu nöqtəyi nəzərdən, örta əsrlər dövründə ida­rə­etmə nis­bə­tən inkişaf etməyə başladı. Ticarət mü­na­si­bət­lərinin in­ki­şa­fı, törpaqların ayrı-ayrı adamların əlində cəmləşməsi, yəni tə­sərrüfat sahə­lərinin yaranması və inki­şa­fı idarəetmə əmə­yinin təkmilləşməsini tələb edirdi.