Mövzu Turizm resurslarının öyrənilməsinin elmi-nəzəri əsasları Plan: 1
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
113 qiymətləndirmədə belə bölgələr ümumi siyahıdan çıxarılır. Əksər ölkələrdə turizmdə istifadə oluna bilən ərazilər kənd təsərrüfatı baxımından az yararlı olan və onun istifadəsindən çıxarılmış bölgələr daxil edilir. İqtisadi qiymətləndirmədə digər təsərrüfat məqsədlər üçün istifadə olunan ərazilərin mülkiyyəti nəzərə alınmaqla aparılır. Ölkəmizdə turizm məqsədilə belə sahələrin meşə landşaftı, dənizsahili ərazilərdə isə əhalinin xüsusi mülkiyyətinə aid edilən torpaqlardan istifadə etmək mümkündür. İ qtisadi qiymətləndirmənin əsas kriteriyalarına aşağıdakılar aiddir. 1. Hər bir ehtiyatın differensial rentasının müəyyən olunması; kapital tutumunun və onun dəyəri iqtisadi baxımdan mənimsənilmə səviyyəsi və s. Təbii komponentlərin differensial rentası ayrı-ayrı sahələr üzrə aparılır. Onlar meşəlik ərazidə sıxılır və hər nəfərə düşən yaşıllıq sahəsi, balneoloji kurort ehtiyatlarından isə ondan istifadənin müddəti nəzərə alınır 2. Kapital tutumu hər bir təbii ehtiyata sərf olunan maliyyə xərcləri, onun qaytarılması müddəti, turizm məhsulunda payı daxil edilir. İqtisadi qiymətləndirmənin kapital tutumu turizm komponentlər üzrə dəyişir. Belə ki, bu meşəlik dərəcəsində ona dəyən zərərin bərpasına görə qiymətləndirilərsə də çimərliklərdə isə istirahət məqsədli istifadə komponentlərə adə oluna bilən ərazilərə sərf olunan kapitala ölçülür. Onun tur məhsulda payının aşağı olması qoyulmuş kapitalın tez qaytarılmasına da imkan verir. Təbii komponentlərə görə kapital qoyulmasının iqtisadi effektivliyi aşağıdakı düsturla hesablanır: F*x*Pn Cef= ──── Tg F – kapitalın miqdarı P – təbii komponentlərin növləri 114 T – turizm məhsulu, qiymətləndirmədə onun payı Təbii komponentlərə görə qoyulmuş kapitalın turizm məhsulunda payı 6- 10% -dən çox deyilsə bu iqtisadi baxımdan əlverişli sayılır. 3. İqtisadi baxımdan mənimsənilən texnoloji qiymətləndirməyə oxşadır. Ə razidə kommunikasiya işlərinin aparılmasına imkan verən təbii amillərlə müəyyən edilir. Dənizsahili ərazilərdə iqtisadi qiymətləndirmə çimərliklərdən istifadə səviyyəsinə görə aparılır ki, bu da aşağıdakı düsturla hesablanır. R=S*N*T S – çimərliyin sahəsi N – ekoloji və psixoloji yüklənmə (adam/hektar) T – çimərlik günlərinin davam etmə müddəti R – çimərlik ehtiyatları (adam/gün) Qeyd olunan düsturun kapital effektliyinə görə istifadə olunarsa aşağıdakı nəticələr alınır. Ccf = R*x Ccf - kapitalın effektliyi R – çimərliyin ehtiyatı X – qiymət manat/adam Turizm ehtiyatlarının qiymətləndirilməsində digər sınaqdan keçirilmiş metod kəmiyyət və keyfiyyətin nəzərə alınmasıdır. Turizm ehtiyatlarının kəmiyyət miqdarı aşağıdakılardan ibarətdir. • Ehtiyatın miqdarı, ƏRK təşkilinə imkan verməsi, optimal yüklənmə səviyyəsi; • Resursun ərazi üzrə yayılması,rekreasiya təsərüfatında istifadə imkanları, sanitar normaların sərhədlərinin müəyyənləşdirilməsi; • Turizm ehtiyatlarından istifadənin mövsümülüyü, komfortluq hədlərinin müddəti, antropogen ehtiyatların miqdarı; 115 Kəmiyyət göstəricilərində turizm ehtiyatlarının davamlığı, sayı, istifadənin müddəti də nəzərə alınır. Bu antropogen turizm ehtiyatlarında onun növündən asılı olaraq memarlıq abidələrinin sayı ilə müəyyənləşsə də, milli irs nümunələrində mövcud potensialın bir yaşayış məntəqəsində yığcam cəmlənməsindən asılıdır. Bu da antropogen ehtiyatlardan istifadə də nəzərə alınır. Təbii komplekslərin qiymətləndirilməsində aşağıdakı mərhələlərdən istifadə olunur: 1. Qiymətləndiriləcək obyektin ayrılması–bu təbii kompleks və komponentlərin xüsusiyyətlərindən asılıdır; 2. Qiymətləndiriləcək subyektin xüsusiyyətlərinə tədqiqatın əhatə dairəsi və məqsədinə görə qiymətləndirmənin formalaşdırılması; 3. Qiymətləndirmənin hədd və dərəcələrinin, ölçülərinin işlənib hazırlanması. Beş ballı qiymətləndirmə şkalasında yuxarıda qeyd olunanlar nəzərə alınır. Bununla yanaşı çox əlverişli, əlverşli, nisbətən əlverişli, az əlverişli, əlverişsiz komponentlər üzrə də qiymətləndirmədə obyekt və subyekt arasındakı əlaqə nəzərə alınır. Təbii turizm ehtiyatlarının qiymətləndirilməsinin iqtisadi tərəflərinə daxil olan digər komponentlərə hər bir ehtiyatın dəyərinin müəyyənləşdirilməsidir. Bu dəyər göstəricisi təbii turizm ehtiyatlarından istifadənin müddəti ilə müəyyənləşir. Ə gər mikroiqlim resurslarıdırsa, onun qiymətləndirilməsində müalicə imkanları, mövsüm müddətində həmin ərazinin iqliminə görə istifadə, çimərliklərdən istifadə müddətinə görə qiymətləndirilir. Burada əsas kriteriya istifadənin orta müddəti ilə müəyyənləşir. Milli Parklar və dağ ekosistemlərindən istifadəyə görə iqtisadi qiymətləndirmə aparıldıqda onlardan istifadə edən turistlərin sayının, qazanılan kapitalın onun bərpasına və digər məcburi xərclərə çəkilən dəyərin nisbəti ilə ölçülür. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|