Mövzu: XIX əsr Şuşa maarifçiliyi Təqdimatı hazırlayarkən

ilk növbədə isə Azərbaycan və rus dillərinə tərcüməçilər hazırlamaq məqsədilə açılmışdı. Məktəbə Nikolay Mixaylovski rəhbərlik edirdi.
Burаda təhsil alanların böyük əksəriyyəti
bəy və tacir uşaqları idi.
Məktəb Bazel alman missionerlərinin Yevangeli cəmiyyəti tərəfindən pulsuz verilmiş binada yerləşirdi.
Məktəbin xərci xəzinədən ödənilirdi.
İki sinif otağından əlavə, burda iki müəllimin yaşaması üçün də yaxşı şərait yaradılmışdı.
.
Məktəb
şagirdlərin sayına görə Cənubi Qafqazda birinci yer tuturdu. Məktəb ilk dəfə fəaliyyətə başlayanda orada 19 şagird olur. Artıq 1865-ci ildə burada 240 şagird təhsil alırdı.
Yeni bina tikmək üçün yerli əhali gümüş pulla 5 235 manat 16 qəpik pul toplamışdı.
Məktəbdə
rus dili qrammatikası, coğrafiya, tarix, hesab, Azərbaycan dili, tarix, hüsnxət, rəsm kimi fənlər
tədris edilirdi.
Azərbaycan dili ruslar üçün də vacib və məcburi fənn kimi
tədris olunurdu.
1865-ci ildə artıq latın dili, Avropa dilləri keçirilirdi.
Fransız dilinin tədrisinə başlanıldı.
Məktəb 1874-cü ilə qədər fəaliyyət göstərmiş, şəhər məktəbi kimi tanınmışdır.

Şuşa qəza məktəbi
Rusiyadakı məktəblər əsasında yaradılmışdır.
Yeni məktəbin pedaqoji heyətinin əksəriyyəti Tiflis Aleksandrovski Müəllimlər İnstitutunu bitirənlər olub.
Burada
Mirzə Məhəmmədəli bəy Qayıbov,
Mirzə Həsən bəy Əmirov, Əmiraslan bəy Əmirov
Mirzə Nəcəfqulu bəy Rüstəmov,
Mirzə Mehdiqulu bəy Ədilbəyov kimi qörkəmli pedaqoqlar
dərs deyiblər.
Şuşa qəza məktəbinin məşhur müəllimlərindən
Mirzə Məhəmməd bəy Molla Allahverdi bəy oğlu Ədilbəyov idi.
O, 1808-ci ildə Şuşa şəhərində anadan оlmuşdu.
Ibtidai təhsilini atasından almışdı.