Muallifdan
Yüklə 1,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
| UNDOSH TOVUSHLAR TASNIFI
Ovoz va shovqinning ishtirokiga ko‘ra Hosil bo‘lish usuliga ko‘ra Hosil bo‘lish o‘rniga ko‘ra Lab tovushlari Til tovushlari lab- lab lab- tish Til oldi Til o‘rt a til orqa sayoz Chuqur b d g Jarangli Portlovch ilar Jarangsiz p t k q Jarangli Sirg‘aluv chilar v v z,j y g‘ Jarangsiz f s,j x Jarangli Qorishiq j Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish www.ziyouz.com kutubxonasi 71 71 Jarangsiz tovushlar ch Jarangli Burun tovushlari m n n(ng) Yon tovush l Titroq tovush r Bo‘g‘in Bir nafas to‘lqinida aytiladigan tovush yoki tovushlar yig‘indisi bo‘g‘in deyiladi. So‘zda nechta unli bo‘lsa, shuncha bo‘g‘in bo‘ladi. Bir unli bir bo‘g‘inni hosil qila oladi. Bo‘g‘inlar tarkibi quyidagicha bo‘ladi: с-undosh; v-unli. v: o-na, u-mid, a-ka, i-jod, o-lim, a-yoz. vс: o‘t, el, ot, on, ur, ish, oy, ip, iz, o‘y, ol-(ma), in-(kor). cv : bu, shu, da-da, ma-na, da-(vom), sa-na, ra-(von), sa-(bab). cvc: ko‘k, gul, qo‘l, sol, bor, dam, tan-qid, tan-bur, rav-shan. cvcc : go‘sht, qasd, mard, qasr, fikr, ranj, hukm, mehr. vcc: aql, ust, asr, ahl, art, ishq, ont. ccvcc -sport, shrift. O‘zbek tilida bir unli, ikki undoshdan iborat bo‘g‘in mavjud, ammo ikki unli va bir undoshdan iborat bo‘g‘in uchramaydi. Negaki, bir unli bir bo‘g‘inga teng keladi. Bo‘g‘inning ahamiyati quyidagilardan iborat: a) maktab o‘quvchilarini o‘qish va yozishga o‘rgatish bo‘g‘inga asoslanadi; b) she’riy misralarda bo‘g‘inlar tengligi alohida ahamiyat kasb etadi; v) so‘zni ko‘chirishda bo‘g‘inga asoslaniladi. Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish www.ziyouz.com kutubxonasi 72 72 Bo‘g‘in tuzilishiga ko‘ra ikki xil bo‘ladi: ochiq bo‘g‘in va yopiq bo‘g‘in. Unli bilan tugagan bo‘g‘in ochiq hisoblanadi: ma-la-ka, ka-li-ma, o-na. Undosh bilan tugagan bo‘g‘in yopiq hisoblanadi: mak-tab, kaj- raf-tor, tan-siq. Yüklə 1,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|