46
Kamilliyə doğru Wap.IXLAS.Az
On degər başəd ke bəhse can bovəd
Bəhse can əndər məqame digərəst
Bade canra qivame digərəst
Yolun sonu haradır? Filosofun fikrincə yolun sonu insanın özü-özlüyündə bir aləm – düşüncə və təfəkkür dünyası
olmasıdır. Bütün dünya, ümumi şəkildə olsa belə, onun əql aynasına düşməlidir. Yə
᾽
ni o, dünyanı öz içində görməlidir.
Filosof yolunun son nöqtəsi bilmək və dünyanı görməkdir. Bəs ariflər yolunun son nöqtəsi haradır? Ariflər yolunun
sonu, görmək deyil, çatmaqdır. Nəyə çatmaq? Haqqın zatına çatmaq. Onların fikrincə insan öz batinini təmizləsə,
eşq miniyi ilə hərəkət etsə və yol boyu olan mənzilləri daha kamil insanın nəzarəti altında keçsə, sonda onunla Allah
arasındakı pərdə tamamilə götürülər və onların dili ilə desək, insan Allaha çatar. Qur
᾽
anda Allaha qovuşma məsələsi
irəli sürülüb və ariflər bu barədə çox geniş söhbətlər ediblər. Mən indi Allaha qovuşma məsələsinə girişib onun mə
᾽
na
verib-vermədiyi barəsində danışmaq istəmirəm. Amma hər halda arif uğursuz və nəs düşüncə dünyası və dünyanı əks
etdirən nəs ayna olmaq istədiyini demir. O, dünyanın mərkəzinə çatmaq üçün hərəkət etdiyini bildirir.
«Ey insan! Sən
[ölənə qədər] Rəbbinə doğru çalışıb çabalayırsan. Sən Ona qovuşacaqsan!...» (İnşiqaq-6).
Ora gedib çatdıqdan sonra
sən hər şeysən və sənin hər şeyin var. Sənin hər şeyin var, amma sən heç nə istəmirsən. Müəmma da burdadır. Sən elə
bir məqama çatırsan ki, sənə hər şey verirlər və sən Ondan başqa heç bir şeyə e
᾽
tina etmirsən. Əbu Səid Əbulxeyr necə
də şirin deyib:
On kəs ke tora şenaxt canra çe konəd
Fərzəndo əyalo xanemanra çe konəd
Divane koni hər do cəhanəş bəxşi
Dostları ilə paylaş: 
