MüƏllifdən II
Yüklə 6,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- PROSESİNİN ANLAYIŞI, MAHİYYƏTİ VƏ VƏZİFƏLƏRİ
- FƏSİL CİNA YƏT PROSESİNİN ANLA YIŞI, MAHİYYƏTİ VƏ VƏZİFƏLƏRİ
- Mirağa Cəfərquliyev
s: Mirağa CsfərquUyev UMUMI HİSSƏ I FƏSIL CINAYƏT PROSESİNİN ANLAYIŞI, MAHİYYƏTİ VƏ VƏZİFƏLƏRİ § 1. Cinayət prosesinin anlayışı, onun mahiyyəti və əhəmiyyəti Cinayət prosesi cinayət işləri üzrə ədalət mühakiməsinin vəzifələrinin yerinə yetirilməsinə yönəldilmiş demokratik prinsiplər əsasında qanunla müəyyən edilmiş prosessual formada həyata keçirilən təhqiqat, istintaq, prokurorluq və məhkəmə orqanlarının cinayət işlərinin başlanması, istintaqı, məhkəmədə baxılması və həll edilməsi üzrə fəaliyyətdir. Müasir dünya dövlətlərinin hər birinin hüquq sisteminə hüququn başqa sahələri ilə yanaşı cinayət-prosessual hüququ da daxildir. Cinayət-prosessual hüququna hüququn digər sahələri üçün xarakterik olan normativlik, ona nomıalarmm icrasının məcburiliyi və s. xüsusiyyətlərlə yanaşı, həm də məhz bu hüquq sahəsi üçün xarakterik olan spesifik xüsusiyyətlər də xasdır. Cinayət-prosessual normaları öz xarakterinə görə yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi ümumməcburedici xüsusiyyətə malikdir. Cinayət törədən bütün şəxslər cinayət təqibi başladığı andan cinayət-prosessual hüququn məcburedici təsirinə məruz qalır. Azərbaycan Respublikasının Cinayət-Prosessual Məcəlləsi cinayət prosesinin məzmununu əhatə etməklə cinayətləri tezliklə və bütünlüklə açmaqdan, təqsirli şəxslərin müəyyən edilməsi və onların ədalətli surətdə cəzalandırılmasından ibarət olduğunu qeyd edir və bu fəaliy
/ FƏSİL CİNA YƏT PROSESİNİN ANLA YIŞI, MAHİYYƏTİ VƏ VƏZİFƏLƏRİ
^ yətin dövlət orqanlan içərisində yalnız təhqiqat, istintaq, prokurorluq və məhkəmə orqanları tərəfindən həyata keçirildiyini müəyyən edir. Göstərilən hüquq-mühafizə orqanları öz fəaliyyətlərində qanunçu- luğun və hüquq qaydalarının möhkəmləndirilməsinə, cinayətlərin qarşısının alınmasına və kökünün kəsilməsinə, cəmiyyətin mənafeyinin, vətəndaşlann hüquq və azadlıqlannm qorunmasına, vətəndaşların Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına və qanunlara dönmədən əməl etməsinə, birgəyaşayış qaydalanna hörmət etmək ruhunda tərbiyələnməsinə kömək göstərməlidirlər. Beləliklə, cinayət prosesinin məzmunu cinayətkarlıqla mübarizə orqanlarının - təhqiqat, istintaq, prokurorluq və məhkəmə orqanlarının fəaliyyətini təşkil edir. Lakin cinayət prosesinin məzmununu bu orqanların təkcə fəaliyyəti ilə məhdudlaşdırmaq düzgün olmazdı. Çünki cinayət prosesinin məzmununa cinayət işinin başlanması, istintaqı, məhkəmədə baxılması və həll edilməsi üzrə həmin orqanların fəaliyyətə başlaması ilə əlaqədar olaraq meydana gələn müəyyən hüquq
dövlət orqanları arasında, dövlət orqanları ilə cinayət işinin istintaqı və məhkəmədə baxılması ilə əlaqədar olaraq işə cəlb edilən ayrı-ayrı vətəndaşlar və ictimai təşkilatlar arasında əmələ gəlir. Belə münasibətlər ictimai münasibətlərin bir növü olub, cinayət-prosessual hüquq normaları ilə tənzim edildiyi üçün cinayət-prosessual hüquq münasibətləri adlanır. Subyekt
başqa hüquq
münasibətlərində olduğu
kimi cinayət-prosessual münasibətlərinin də zəruri elementidir. İstintaq və təhqiqat aparan şəxs, prokuror və məhkəmə, habelə bu orqanlann fəaliyyəti ilə əlaqədar prosessual münasibətlərdə iştirak edən hər hansı proses iştirakçısı cinayət-prosessual münasibətlərin subyekti hesab olunur. Bu baxımdan cinayət-prosessual münasibətlərin subyekti təkcə dövlət orqanları və vəzifəli şəxslər deyil, icraatda iştirak edən bütün şəxslər, o cümlədən təqsirləndirilən şəxs və onun müdafiəçisi, zərər çəkmiş şəxs və onun nümayəndəsi, şahidlər, ekspertlər, hal şahidləri, tərcüməçilər və s. hesab edilir. Cinayət-prosessual münasibətlərin bütün iş- tirakçılan bu münasibətlərin subyekti kimi qanunla müəyyən edilmiş hüquq və vəzifələrə malikdirlər. Mirağa Cəfərquliyev lü
Qeyd etdiyimiz kimi, cinayət-prosessual münasibətlər dövlət orqanları və vəzifəli şəxslərlə vətəndaşlar arasında da yarana bilər. Lakin cinayət-prosessual münasibətlərin subyektlərindən biri mütləq dövlət orqanı, yaxud vəzifəli şəxs olmalıdır. Cinayət-prosessual münasibətlərin heç bir iştirakçısı dövlət nümayəndəsinin, yəni təhqiqat aparan şəxsin, müstəntiqin, prokurorun və ya məhkəmənin bilavasitə və konkret iştirakı olmadan öz hüquqlannı və üzərinə düşən vəzifəni yerinə yetirə bilməz. Elə bu səbəbdən də dövlət orqanı nümayəndəsi cinayət-prosessual münasibətlərin mütləq iştirakçısıdır. Bu münasibətlərdə dövlət hakimiyyət orqanı nümayəndəsinin iştirakı cinayət mühakimə icraatında iştirak edən vətəndaşların və ictimai təşkilatların fəaliyyətini məqsədəuyğun istiqamətə yönəldir və ədalət
mühakiməsi orqanlarının üzərinə düşən
vəzifələrin müvəffəqiyyətlə həyata keçirilməsinə təminat yaradır. Cinayət-prosessual münasibətlərdən bəhs edərkən
bu münasibətlərin cinayət hüquq münasibətləri ilə sıx əlaqədə olduğunu xüsusi qeyd etmək lazımdır. Cinayət-prosessual münasibətlər cinayət hüququ ilə cinayət hesab edilən hadisənin baş verməsi və bu haqda səlahiyyətli orqanın cinayət işi başlaması ilə əlaqədar yaranır. Vətəndaş dövlət tərəfindən qadağan edilən hərəkəti törətdiyi üçün dövlət qarşısında cavab verməli olur. Dövlət cinayət hərəkəti törətmiş vətəndaş barəsində qanunla müəyyən edilmiş dairədə cinayət cəzası tətbiq etmək hüququ qazanır. Bu cinayət hüququ münasibətləri cinayət mühakimə icraatı prosesində, yəni cinayət-prosessual münasibətlərin yaranması və inkişafı prosesində konkretləşdirilir, dəqiq müəyyən edilir və öz qəti ifadəsini iş üzrə qanuni qüvvə almış hökmdə tapır. Qeyd etmək lazımdır ki, cinayət-prosessual münasibətlərin subyektləri ilə cinayət hüquq münasibətlərinin subyektləri arasında da müəyyən fərqlər vardır. Bunlar aşağıdakılardır: a)
cinayət hüquq münasibətlərinin subyekti yalnız dövlət olduğu halda, cinayət-prosessual münasibətlərdə isə dövlət subyekt sifətində çıxış etmir, dövlətin adından subyekt sifətində onun orqanı (məhkəmə, müstəntiq, prokuror, istintaq şöbəsinin rəisi, təhqiqat orqanı) çıxış edir; Yüklə 6,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|