MüƏLLİm peşƏkarliği və pedaqoji SƏRİŞTƏLİLİYİn müASİr problemləRİ
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
| “
ənənəvi” deyil ən dərs haqqında aşağıdakı bəzi mülahizələri söyləməyə ehtiyac yaradır. Bu gün ə kimi məktəblərimizdə keçilən dərslər mövcud olduğu əsrlər, illər ərzində dövrü olaraq dəyişikliklərə məruz qal mış, müəyyən vaxtlarda islahatlar nəticəsində yenilənmiş, t ədrisə yeni–yeni metodlar gətirilmiş, müxtəlif yeniliklər olun- muşdur. Bu da onu göstərir ki, indiyə kimi mövcud olan dərslərə ənənəvi deyilməsi heç də düzgün olmazdı. Düzdür, məktəbləri- mizd ə əksər müəllimlərin istifadə etdikləri və bu gün də dəyər- l əndirdikləri dərslərdə müəyyən çatışmazlıqlar vardır və bunu inkar etm ək olmaz. Mütəxəssislərin haqlı olaraq qeyd etdikləri kimi, bu d ərslərdə adətən şagirdə obyekt kimi yanaşılmış, müəl- lim d ərsi şərh və izah etmiş, sonra isə “verdiklərini geri almağa” çalışmışdır. Ən yaxşı dərs müəllimin yeni materialı yaxşı, hərtə- r əflivə dərindən izah etdiyi, dinləyicilərə həddindən çox məlu- mat verildiyi, şagirdlərin isə şərhə diqqətlə qulaq asdığı, verilən- 51 l ərə sözsüz əməl etdiyi, hamısının və ya əksəriyyətinin ev tapşı- rıqlarına hazır gəldikləri dərs hesab edilmişdir. Pedaqoji proses- d ə adətən müəllim subyekt, şagirdlər isə obyekt funksiyasını ye- rin ə yetirmişlər. Müəllim öyrədib, şagirdlər öyrənib cavab verib- l ər. Avtoritar münasibət, avtoritar idarəçilik üslubu bu dərslərin xarakterik c əhəti olmuşdur. Lakin etiraf etmək lazımdır ki, burada da tamlıq, bütövlük olmuşdur. Ancaq bunlar daha çox re- sursların, əyani vəsaitlərin, əlavə materialların, əlavə vaxtın və s. hesabına olmuşdur. Həmçinin, bu tipli dərslərdə istedadlı şagird- l ərin fərqləndirilməsində də düzgün olmayan metodlardan istifa- d ə edilmiş, bütün sinfə orta şagird mövqeyindən yanaşılmış, bunun da n əticəsində xüsusi istedada malik olan şagird olsa–olsa orta m əktəbi “əla” qiymətlərlə başa vurmuşdur. Lakin öt ən yüzillikdə istər xarici ölkələrdə, istərsə də bizim ölk əmizdə dərsin təkmilləşdirilməsi istiqamətində xeyli işlər aparılmış və müxtəlif təlim konsepsiyaları şəraitində sinif– d ərs formasının təkmilləşdirilməsi sahəsində xeyli müsbət nəti- c ələr əldə edilmişdir ki, bunu da inkar etmək olmaz. XVIII əsrin sonunda Hindistanda t ətbiq olunan Bell-Lankaster t əlim sistemi,XIX əsrin sonunda ABŞ-da meydana gələn təlimin batav sistemi, Q ərbi Avropada Manheym sistemi, Y.Zikkinker t ərəfin- d ən irəli sürülən dərs yükünün və təlim metodlarının uşaqların real imkanları və qabiliyyətlərinə müvafiq olaraq 4 tipdə sinifl ərin təşkil edilməsi sistemi, 1905-ci ildə ABŞ-n Dalton şəhərində müəllimə Yelena Parkhersttərəfindən ilk dəfə f ərdiləşdirilmiş təlim sistemi olan və bəzən laboratoriya sistemi adlandırılan, o zamanSSRİ-də laboratoriya-briqada t əlim sisteminin yaranma sını şərtləndirən Dalton-plan sistemi, ilk d əfə Amerika m əktəblərində təşəkkül tapan və müəllifi U.Kilpatrik olan, 1920-ci ill ərdən SSRİ məktəblərində tətbiq olunan təlimin layih ələrsistemi, 1960- cı illərdə amerikalı pedaqogika professoru L.Tram pın adı ilə adlanan Tramp planı sisteml əri bel ə formalar kimi meydana gəlmiş və müəyyən dövrdən sonra öz missiyalarını başa vurmuşlar. Göründüyü kimi, bir sıra 52 ölk ələrdə yeni təlim formaları meydana gəlsə də, təlimin yeni yaranan dig ər təşkili formalarından heç biri dərs qədər uzunömürlü olmamışdır. Lakin dərs həmişə diqqəti cəlb etmiş v ə onun təkmilləşdirilməsi sahəsində böyük işlər görülmüşdür. Keç ən əsrin 60–cı illərindən SSRİ–də, o cümlədən, bizim respublikamızda inkişafetdirici təlim, problemli təlim, proqram- laşdırılmış təlim, qarşılıqlı təlim texnologiyası, didaktik vahidin böyüdülm əsi və s. kimi konsepsiyaların meydana gəlməsi məhz d ərsin təkmilləşdirilməsi istiqamətində yeni tədqiqatlara yol açmış və dərsin məzmun və metodlarının yeniləşdirilməsində xeyli müsb ət təcrübələr əldə edilmişdir. Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|