Mühazirə 1 azərbaycanin karbohidrogen pesurslari və hasilatin iNKİŞAF

 
Azərbaycanda neft sənayesi poçt markalarında 
Az
ərbaycanda neft hasilatı 1920-ci illər

---

 
Az
ərbaycanda neft emalı, kimya və neft-kimya sənayelərinin inkişafının ölkə 
iqtisadiyyatında nə qədər önəmli rol oynaması heç bir şübhə doğurmur. Eyni zamanda 
kimya elminin uğurları olmasa, belə inkişafa nail olmaq qeyri-mümkün idi. Həqiqətən də, 
Az
ərbaycanın görkəmli kimyaçı alimləri, akademiklər Yusif Məmmədəliyev, Murtuza 
Nağıyev, Vahab Əliyev, Əli Quliyev və başqalarının yaratdıqları elmi məktəblər, onların 
t
ələbələri və davamçıları ölkəmizin kimya elminin inkişafı üçün böyük töhfələr vermişlər. 
Yusif Heyd
ər oğlu Məmmədəliyev 
 
(
31 dekabr
 
1905
, 
Ordubad
, 
Qafqaz canişinliyi
 
– 
15 dekabr
 
1961
, 
Bakı
) . Yusif 
Məmmədəliyevin əsas elmi işləri, neftin və neft qazlarının katalitik emalı sahəsindədir. 
Azərbaycanda 
neft 
kimyasının 
əsasını 
qoymuşdur.
[3]
 
O, 
müxtəlif 
karbohidrogenlərin 
katalizator
 
iştirakı ilə xlorlaşdırılma və bromlaşdırılmasının yeni 
üsullarını təklif etmiş, neft qazlarını, xüsusilə də metanı əvvəllər stasionar katalizator 
üzərində, sonralar isə qaynar təbəqədə xlorlaşdırmaqla, karbontetra-xlorid, metilxlorid, 
metilen-
xlorid və s. qiymətli məhsullar alınması yollarını göstərmişdir. 
Aromatik, parafin və sikloparafin karbohidrogenlərini doymamış karbohidrogenlərlə 
katalitik alkilləşdirmə sahəsindəki tədqiqatı aviasiya yanacaqlarının yüksəkkeyfiyyətli 
komponentlərinin sənaye miqyasında sintezinə imkan vermişdir. 
Məmmədəliyev 
Bakı
 
neftlərinin benzin fraksiyasının katalitik aromatikləşdirilməsi, yuyucu 
maddələr və silisium-üzvi birləşmələr alınması, piroliz məhsullarından plastik kütlə 
istehsalı və 
Naftalan
 
neftinin təsir mexanizminin öyrənilməsi sahələrində də mühüm işlər 
görmüşdür. Yüksəkixtisaslı elmi kadrlar hazırlanmasında böyük xidməti olmuşdur. 
Dünya şöhrətli azərbaycanlı alim Yusif Məmmədəliyev müharibənin o ağır dövründə 
yüksək oktanlı benzin ixtira etmişdi. 

---

Murtuza 
F
ətulla 
oğlu 
Nağıyev 
1919–1921-ci 
ill
ərdə 
Aşqabad
 
şəhərində anadan olub. 1940-cı ildə "Resirkulyasiya ilə krekinqdə benzin 
çıxımlarının tədqiqi" mövzusunda namizədlik, 1944-cü ildə isə "Texnolologiyanın əsas 
m
əsələsi və krekinq prosesinin kinetikası" mövzusunda doktorluq dissertasiyasını 
müdafiə etmişdir. Ana dilimizdə neftin texnologiyasına dair ilk dərslik onun qələminin 
m
əhsuludur. "Kimya texnologiyasında resirkulyasiya proseslərinin nəzəriyyəsi", 
monoqrafiyasını dünyanın bir sıra (ingilis, alman, çin) dillərinə tərcümə etmişdir. 
Akademik M.F.Nağıyev əsas elmi işləri neft kimyası və texnologiyası, kimyəvi 
reaksiyaların kinetika və termodinamikasına həsr edilmişdir. 
Əliyev Vahab Səfərəli oğlu 1908-ci il iyunun 20-də Bakının Saray kəndində kəndli 
ail
əsində anadan olmuşdur. onun rəhbərliyi ilə “qaynar lay” texnologiyasının nəzəri 
əsasları işlənib hazırlanmış və bir çox kimyəvi proseslərə tətbiq edilmişdir.