Mühazirə 1 Dəniz neftqazkondensat yataqlarından karbohidrogenlərin yığılması,hazırlanması və nəqli xüsusiyyətləri və perspektivləri

/. 3. Neftin deenıulsasiyası iiçiin kimyəvi reagentlər və qurğular.

5. 
   1. 3. 1. Kimyəvi reagentlərin
   

.Karakteristik ala rı.
Emulsiyanı parçalamaq üçün miixtəlnf kimyəvi rcagcntlərin-decmulqatorların geniş tətbiq olunmasına baxmayaraq, onların emulsiyalara təsir mexanizmi kifayət qədər öyrənilməmişdir. Aparılmış tədqiqatlar göstərir ki, decmulqatorıın cmulsiyaya təsiri ona əsaslanır ki. deemulqator «neft-su» fazaları sərhəd- dində adsorbsiya olunur, təbii emulqatoru sıxışdırır və ona nisbətən zəif səthi-aktiv emulqatoıia əvəz olunur. Bu halda su damcısı üzərində əmələ gəlmiş qoruyucu örtüyün möhkəmliyi zəif olur, nəticədə kiçik su damlaları birləşərək iri su damlaları əmələ gətirir ki, buna koalessensiya deyilir.
Deemulqatorun neft emulsiyasına təsir mexanizmi üzrə müxtəlif nəzəriyyələr mövcuddur. Bəzi tədqiqatçılar hesab edirlər ki. səthi-aktiv maddələrin tətbiqi ilə emulsiyanın parçalaiması zamanı fazalararası səthi gərilmə azalır, həmin fazalar sərhəddindən təbii emulqatorlar sıxışdırılır və nisbətən zəifi ilə əvəz olunur. Digər tədqiqatçılar iso bclo hesab edirlər ki, səthi-aktiv maddənin təsiri ilə su damlalarının birləşməsinə mane olan elektrik sahəsi götürülür ki, bu da neftin decmulsasiyasım sürətləndirir.
Hazırda deemulqatorun cmulsiyaya təsir mexanizmi üzrə akademik
P.A.Rebinder və onun ardıcılları tərəfindən işlənmiş nəzəriyyə qəbul edilmişdir [30].
Bu nəzəriyyəyə görə emulsiyaya deemulqator əlavə etdikdə «neft-su» sərhəddində aşağıdakı proseslər baş verir:
- deemulqator emulsiyanın təbii emulqatorunun səthi aktivliyinə nisbətən daha fəal səthi aktivliyə malik olduğü üçün neft-su sərhəddindəki təbii emulqatoru sıxışdırır. Emulsiyanın qoruyucu örtüyünü sıxışdırdıqdan sonra onun yerində deemulqator molekullarından ibarət zəif möhkəmliyə malik və tez parçalanan qoruyucu örtük əmələ gəlir. Beləliklə, emulsiyanın parçalanması prosesi kimyəvi prosesə nisbətən fiziki prosesə daha çox yaxındır və əsasən aşağıdakı amillərdən asılıdır: neft emulsiyasının təbii qoruyucu örtüyünün xassələrindən və komponent tərkibindən; tətbiq olunan deemulqatorun xüsusi sərfindən, növündən və kimyəvi tərkibindən; emulsiyanın dcemulqatorla qarışdırılma müdd—ində*- ^: 'c üyin- dən və temperaturundan.
Emulsiyanı parçalamaq üçün tətbiq olunan deemulqatorlar aşağıdakı xassələrə malik olmalıdırlar:

1. 
   «neft-su» sərhəddinə daxil olmaq;
   
2. 
   su damqlalarını bir-biri ilə birləşdirmək;
   
3. 
   mexaniki qarışıqların səthini yaxşı islatmaq.
   

Neft emulsiyasını parçalamaq üçün müxtəlif xarakteristikalı bir sıra kimyəvi
reagentlər istehsal olunur. Deemulqatorlar əsasən müxtəlif ionegen və neionegen
tipli səthi-fəal maddələrdən ibarətdir. İonegen tipli deemulqatorlarm suda — 0
məhlullarında kation və anion ionlarına dissosiasiya olunurlar, neionegen tipli deemulqatorlarm məhlullarında isə ion əmələ gəlmir. İonegen tipli deemulqatorlarm tipik nümayəndəsi «NÇK»-dır. Həmin deemulqatorlarm nöqsanı: xüsusi sərfi çox olur, «neft-suda» tipli möhkəm emulsiya əmələ gəlir və neftin hazırlanması qurğusunda ayrılan çirkab sular həddindən artıq çirklənir.
Bununla əlaqədar olaraq əksər neftqazçıxarma idarələrində nefti hazırlamaq üçün neionegen tipli deemulqatorlar geniş tətbiq olunur. Bu deemulqatorlarm xüsusi sərfi qramlarla, ionegen tipi ilərdə isə kiloqamlarladır. Neionegen tipli deemulqatorlara: dissolvaıı. separol. pro.xinor, doufaks, pıoqalit, proqamin, diproksamin, reapon və s. aiddir [31].
Bəzi deemulqatorlarm xarakteristikaları çədvəl 5.2- də göstərilmişdir.
Deemulqatorlar şərti olaraq suda və neftdə lıəllolanlara ayrılırlar. Əgər deemulqator 20 °S və daha yüksək temperaturlarda 0,2- 1,0 % qatdıqda suda tam həll olursa - suda həllolan, neftdə həll olursa neftdə həllolan adlanır. Bəzi deemulqatorlar müəyyən miqdarda həm suda və həm də neftdə həll olurlar. Əmtəə deemulqatorlarm tərkibində 50-70 % səthi-fəal maddə (SFM) və 30-50 % isə həlledici olur. Həlledieilərə: metil spirti, aşağı molekulah spirtlər qarışığı, aromatik karbohidrogenlər, izopropii spirti və başqaları aiddir.
Deeınulqatorlanıı xarakteristikaları

Tipi	Səthi fəal maddənin miqdarı, %	Sıxlığı 20°S-də, kq/nr^1	Özliilüyü 20°S-də, sSt	Temperaturu, °S		Həllolması
				alışma	donma
Dissolvan - 441 i	65	920	145	+ 11	-40	Suda və neftdə
Proksanol - 385	65	-	1043	-	-46	-\\-
Proksanol - 305	65	-	4704	-	+ 10	-w-
Proksamin - 71	70		137	+ 12	-50	-w-
Reapoıı - 4 m	50		116	+8	-56	-w-
Diproksamiıı - 157	65	950	180	+ 12	-50	Neftdə və spirtdə
Scparol WF - 41	65	930	75	+ 17	-50	Suda, spirtdə
Proqalit DEM	65	968	56	+23	-50	-W-
Alkan DE-318	65	960	-	+455	-30	-W-
KANA - 3	70	1012	-	-	-20	-W-

Deemulqatorların neftdə həllolması, ilkin qatdığından və temperaturundan asılı olaraq dəyişir. Daha geniş istifadə olunan həlIedicilərin fiziki-kimyəvi xassələri çodvəi 5.3- də verilmişdir.