Mühazirə Çörək sənayesi haqqında ümumi məlumat Plan Giriş. Fənn haqqında ümumi məlumat

117 
 
7.2. Xammalın dozalara ayrılması. 
Xammalın  dozalara  ayrılması  –  yarımfabrikatların  və  xəmirin  hazırlanması 
üçün  istehsal  resepturalarında  nəzərdə  tutulmuş  dozalarda,    un  kütləsinə  və  ya 
zaman  vahidinə  (1dəq.,  3dəq.)  kütlə  və  həcm  prinsipi  üzrə  düşən  miqdarlı  və  ya 
fasiləsiz  xammal  sərfiyyatıdır.  Bu  çörək-bulka  məmulatlarının  hazırlanma 
texnologiyasında  ən  vacib  əməliyyatlardan  biri  olub,  dövri  və  ya  fasiləsiz  iş 
prinsipinə  malik dozalayıcılarda və  ya stansiyalarda həyata keçirilir. Dozalayıcılar 
həm  dənəvər,  həm  də  maye  komponentlər  üçün  nəzərdə  tutulmuşdur.  Dozalara 
ayırma  mexanizminə  görə  çəki  və  həcmi  olaraq  iki  hissəyə  bölünür.  Belə  ki, 
yarımfabrikatın  porsiyalı  yoğrulması  zamanı  götürülmüş  un  kütləsini  avtomatik 
MD-100, MD-200 un ölçən cihazında, Ş2-XD2-A dozalayıcısında və ya BK-1007 
ələyici-dozalayıcısında çəkirlər. 
 
Şəkil 7.2. Dənəvər komponentlər üçün Ş2-XD2-A dozalayıcıu: 
1-  dayaq; 2,5- USDÇ-100-3BP6 və USK-400-3VD6 göstəriciləri; 3- dartıcı, 
4-  çərçivə;6-  əlavəedici  qurğu;  7-  tara  yükləri;  8-  vibrator;  9-  bunker; 
10- icraedici mexanizmi olan qapaq 
 
Bu  dozalayıcılar  çəki  prinsipi  üzrə  işləyir.  Onları  xəmiryoğuran  maşının 
üzərində  quraşdırırlar,  bu  zaman  unölçənin  aşağı  hissəsi  yerdən  ən  azı  2m 
yuxarıda,  onun  oxu  isə  xəmiryoğuran  maşının  oxundan  100  mm  sağda 
yerləşməlidir.  
Unun  dozalara  ayrılması  üçün  Ş2-XD2-A  dozalayıcıu  daha  çox  istıfadə 
olunur.  Unun  əsas  hissəsi  (90-95  %)  ötürücülərin  köməyi  ilə  avtotərəzilərin 
bunkerinə  daxil  olur,  qalanı  (5-10  %)  əlavəedici  qurğunun  işində  sərf  edilir. 
Bunkerin  aşağı  hissəsində  xüsusi  icraedici  mexanizm  vasitəsilə  açılıb-bağlanan 
qapaq yerləşir. Bunkerə bərkidilmiş vibrator un topalarını dağıdır və bunkerin tam 
boşalmasını  təmin  edir.  Qapağın  açılması  zamanı  o,  avtomatik  surətdə  işə  düşür, 
bağlandıqda isə sönür. 

---

118 
 
Maye  komponentlərin  dozalara  ayrılması  üçün  yarımfabrikatların  porsiyalı 
hazırlanması zamanı Ş2-XD2-B dozalayıcıundan istifadə edilir. Onu xəmiryoğuran 
maşının sağ tərəfində yerləşdirirlər. 
 
Şəkil 7.3. Maye komponentlər üçün Ş2-XD2-B dozalayıcıu; 
1-idarəetmə  lövhəsi;  2-  dayaq;  3,5-USDÇ-100-3BP6  və  USK-400-3VD6 
göstəriciləri; 4- dartıcı; 6- qapaqlar bloku; 7- çərçivə; 8- asma; 9- çəki lingi; 10- 
tara yükü; 11- bunker; 12- axın qapağı 
 
 O,  verilmiş  proqram  üzrə  suyun,  maya  suspenziyalarının,  duz  və  şəkər 
məhlullarının,  maye  yağların,  xəmrənin,  süd  zərdabının  və  digər  xammalın  tələb 
olunan ardıcıl dəstini hazırlayır. 
Yarımfabrikatların  yoğrulmasına  sərf  edilən  suyun  porsiyalı  dozalara 
ayrılması  və  temperizasiyası  üçün  aşağı  istehsal  gücünə  malik  müəssisələrdə 
temperaturun dozalayıcı-nizamlayıcısı Dozaterm-15 tətbiq olunur. İsti və soyuq su 
borularla  qarışdırıcı  cihaza  daxil  olur  ki,  bu  da  avtomatik  olaraq,  dozalayıcı-
nizamlayıcıdan çıxışı zamanı suyun verilmiş temperaturunu sabit saxlayır. 
Maye  komponentlərin  fasiləsiz  olaraq  dozalara  ayrılması  üçün  Ş2-XDM 
stansiyası  tətbiq  edilir  ki,  bu  stansiya  verilmiş  temperaturda  suyun  hazırlanmasını  
təmin  edir  və  beşə  qədər  maye  komponentin  həcmi  prinsip  üzrə  dozalara 
ayrılmasını  həyata  keçirir.  Stansiya  iki  rejimdə  işləyir:  fasiləsiz  və  diskret 
(boşalmaların verilən sayında) və suyu, duz və şəkər məhlullarını, maye yağları və 
maya suspenziyalarını dozalara ayırır. 
Unu  fasiləsiz  olaraq  dozalara  ayırarkən  xəmiryoğuran  maşınların  şaquli 
hissəsində quraşdırılan barabanlı dozalayıcılardan istifadə edilir. 
SDM4-X  markalı  çoxkomponentli  dozalayıcı  stansiya  avtomatlaşdırılmış 
xəttə daxil ola bilər və ya avtonom işləyə bilər. Dozalara ayrılacaq komponentlərin 
sayından  asılı  olaraq  stansiyalar  beş  müxtəlif  formalarda  buraxılır:  SDM4-X2, 
SDM4-X3, SDM4-X4, SDM4-X5, SDM4-X6. 

---

119 
 
SDM4-X6 stansiyası maye komponentlərin oparada və ya xəmirə avtomatik 
dozalara  ayrılması  üçün  nəzərdə  tutulmuşdur  və  həm  fasiləsiz,  həm  də  porsiyalı 
dozalara ayırma rejimində işləyə bilər. 
 
Şəkil 7.4. SDM4-X6 çoxkomponentli dozalayıcı stansiyası 
1-idarəetmə pultu; 2-dozalayıcı həcm;  3-qəbuledici nov. 
 
Fasiləsiz  iş rejimində işləyən stansiya komponentlərin dövri axımını onların 
lazımı  xərclərini  təmin  edərək  hazırlayır.  Porsiyalı  dozalama  rejimində  işləyən 
stansiya  komponentlərin  lazımı  porsiyalarını  onluq  doza  vahidi  şəklində  təqdim 
edir. Bu stansiyanın işini asanlaşdırır və iş prosesində qurulmanı həyata keçirməyə 
imkan verir. 
Stansiya  əsasən  dozalayıcı  həcmdən  (2)  -onun  sayı  komponentlərin  sayına 
bərabər olur, qəbuledici novdan(3) -buraya doza ayırıcı həcmlərdən komponetlərin 
axımı həyata keçirilir və idarəetmə pultundan(1) ibarətdir. 
 
                    7.3. Yoğrulma və xəmirin hazırlanması 
 
Xəmirin  yoğrulması  -  vacib  texnoloji  əməliyyat  olub,  texnoloji  prosesin 
sonrakı  gedişi  və  çörəyin  keyfiyyəti  ondan  əhəmiyyətli  dərəcədə  asılıdır.  Un,  su, 
maya, duz və əlavə xammaldan  xəmirin yoğrulması zamanı müəyyən quruluşa və 
fiziki  xassələrə  malik  bircinsli  kütlə  alınır.  Yoğrulmanın  əvvəlindən  başlayaraq, 
yarımfabrikatlarda  fiziki-kimyəvi, kolloid  və biokimyəvi proseslər əmələ  gəlməyə 
başlayır.  Xəmirin  yoğrulması  dövri  və  ya  fasiləsiz  üsullarla  həyata  keçirilir. 
Mexaniki emal dərəcəsinə görə yoğrulma adi və intensiv olaraq iki növə ayrılır. 
Buğda unundan yoğrulan xəmirin yoğrulma intensivliyinin dərəcəsi xəmirin 
temperaturu  və  emal  edilən  unun  bişirmə  xüsusiyyətlərindən  asılıdır.  Un  nə  qədər 
“güclü”olarsa,  yoğrulma  zamanı  unu  bir  o  qədər  intensiv  surətdə  emal  etmək 
lazımdır.  

---