Mühazirə mövzuları I həftə Fənnin məqsəd və vəzifələri

Bucaqların müsaidə sistemləri
Məlum olduğu kimi konuslar böyük (D) və kiçik (d) diametrləri, konusluq bucağı ( ), maillik bucağı ( ) və uzunluğu ( ) ilə xarakterizə olunurlar. Bunlar arasında aşağıdakı əlaqələri göstərmək olar (şəkil 3)

Şəkil 3

Burada

Haradakı konsulluq adlanır.
isə maillik ( ) adlanır.
DÜİST 8908-81 - ə əsasən bucaqların müsaidələri üçün 17 dəqiqlik səviyyələri müəyyənləşdirilmişdir: 1, 2, 3, .........17. Verilmiş dəqiqlik səviyyəsində bucağın müsaidəsini göstərmək üçün AT-yə (ingiliscə bucağın müsaidəsi sözlərinin baş hərfləridir) uyğun dəqiqlik səviyyəsinin nömrəsi əlavə olunur. Məsələn: AT1, AT2, AT3, ......, AT17. Bucaqların müsaidəsi bir dəqiqlik səviyyəsindən o birinə keçərkən ortaq vurğu olan həndəsi silsilə kimi dəyişir. Hər bir dəqiqlik səviyyəsi üçün ayrıca bucağın AT_α , AT_D və AT_h müsaidələri qəbul olunmuşdur.
AT_h = AT_α ·L·İC^-3 formulu ilə tapılır. Burada AT_h –mkm-lə; AT_α –mkrad-la; L-mm-lədir.
Konusluğu 1:3-dən kiçik konuslar üçün AT_D = AT_h (fərq 2%-dən çox olmur). 1:3-dən böyük konuslar üçün AT_D = AT_h /cosα/2 formulu ilə təyin olunur. Haradakı konusun nominal bucağıdır.


Konus birləşmələrinin müsaidə oturtmaları

ST SZV – 1780 standartlarında konusun diametrinin müsaidəsi iki üsulla normallaşdırılmışdır. Birinci üsulda aşağıdakı ülgüdən göründüyü kimi uzununa kəsildikdə həqiqi konus hədd konusları arasında yerləşir və eyni zamanda konusluq bucağı və forma meyillənmələri də məhdudlaşır. İkinci üsulda isə müsaidə yalnız konusun verilmiş kəsiyində müəyyənləşdirilir və bu zaman konusluq bucağının meyillənməsi və forma meyillənməsi məhdudlaşmır (şəkil 8.2).

Şəkil 4.
Konus birləşmələri üçün ara boşluğu, gərilmə və keçid oturmaları nəzərdə tutulmuşdur. Silindrik birləşmələrdən fərqli olaraq burada iş zamanı ox boyu qüvvənin təsirilə burucu momentə uyğun gərilmənin qiymətini dəyişmək mümkündür.
DÜİST 25307 tərəfindən müxtəlif növdə oturmalar yaratmaq üçün xarici konuslara d, e, f, g, h, js, k, m, n, p, r, s, t, u, x, z və daxili konuslara isə H, İS, N əsas meyillənmələri müəyyən olunmuşdur. Bu əsas meyillənmələr 4÷12 – ci kvalitetlərin müsaidələri ilə birlikdə müsaidə sahələrini yaradırlar.