Mühazirə müəllimi: Dos., İFD, Ceyhun Nəsib oğlu İsmayılov MÖvz bank sistemiNİn təŞKİLİ VƏ FƏALİYYƏTİNİN Əsaslari

 
25 
Məsələn  işi  verən  şəxsin  zaminliyi,  bankm  zəmanəti,  digər  əmlakm  girovu 
kompensasiya edən amil kimi nəzərdən keçirilə bilər. 
Kreditin  təqdim  olunması  imkanı  və  onun  göstəriciləri  (aylıq  ödə-  nişin  məbləği, 
müddəti,  həmçinin  əsas  və  əlavə  təminatı)  haqqmda  ye-  kun  qərarı bankm  kredit 
komitəsi  qəbul  edir.  Bu  zaman  borc  alan  şəxsin  gəlirinin  mənbəyi  və  sabitliyi, 
mənzilin  ödənilməsinə  dair  ilkin  haqqm  məbləği,  kredit  sövdələşməsini  müşayət 
edən  məsrəflər  (sığorta,  zərərm  qiymətləndirilməsi  ilə  bağlı  xidmətlərə,  notarius 
xidmətlərinə  dair),  eləcə  də  alman  mənzilin  bazar  dəyəri  və  onun  ödəmə 
qabiliyyətinə malik olan girov kimi yararlılığı nəzərə alımr. 
Mənzilin  əldə  olunmasına  dair  kreditin  təqdim  olunması  zamanı  növ-  bəti 
sənədlər tərtih olunur: 

 
kredit müqaviləsi; 

 
kreditin hesabma əldə olunan mənzilin alqı-satqı müqaviləsi; 

 
girov müqaviləsi; 

 
dövlət qeydiyyatı haqqmda şahədatnamə; 

 
kompleksli ipoteka sığortası haqqmda müqavilə; 

 
lisenziya qiymətini təyin edən ekspert rəyi; 

 
borc alan şəxsin və onun ailə üzvlərinin mənzili cərimənin tət- biqi zamam azad 
etmələrinə dair notarial qaydada təsdiq olunmuş öh- dəlik; 

 
ailənin  həddi-buluğa  çatmamış  üzvlərinin  varlığı  zamam  mənzi-  lə  dair 
cərimənin tətbiqi zamam və mənzilin yeni mülkiyyətçisi tərəfın- dən mənzilin azad 
edilməsi haqqmda tələbin irəli sürülməsi zamanı ailə- nin həddi-buluğa çatmayan 
üzvlərinin  admdan  əldə  olunan  mənzilin  azad  edilməsi  ilə  bağlı  notarial  qaydada 
təsdiq olunmuş öhdəliyin imza- lanmasına dair qəyyumluq orqanlarmm və uşağın 
yaşadığı  yer  üzrə  ray-  on  qəyyumluq  orqanlarınm  icazəsi  və  qəyyumluq 
orqanlarımn  və  uşağın  yaşadığı  yer  üzrə  rayon  qəyyumluq  orqanlarımn  kredit  ilə 
əldə olunmuş mənzilin azad edilməsinə dair icazəsi; 

 
havadarlıq müqavilələri. 
Mənzil  borc  alan  şəxsin  mülkiyyəti  kimi  adətən  ipoteka  krediti  hesabma  əldə 
olunan  mənzilin  alqı-satqı  müqaviləsi  əsasmda  təsdiq  olunur.  O,  mənzilin  alqı-
satqı, girov və istifadə hüququ müqaviləsinin qeydiyyatından sonra təqdim olunur. 
Mənzilin  alqı-satqısı  və  ipotekası  ilə  bağlı  bağlanmış  müqavilələr  (və  buna 
müvafıq  olaraq  mülkiyyət  hüququnun  ötürülməsi  və  girov),  daşmmaz  əmlakın 
yerləşdiyi sahə üzrə daşmmaz əmlaka dair hüquqlar dövlət qeydiyyatı orqanlarmda 
qeydiyyata almır və bundan sonra kredit vəsaitləri və ilkin haqq satıcınm hesabma 
köçürülür və borc alan şəxs əldə olunmuş mənzilə köçür. 
Sığorta proqramı bir qayda olaraq üç müqavilədən: 

 
həyatm sığortalanmasmdan, 

 
borc alan şəxsin əmək qabiliyyətinin itirilməsindən, 

 
mənzilin 
sığortalanmasmdan, 
ona 
dair 
mülkiyyət 
hüququnun 
sığortalanmasmdan ibarətdir. 
Borcalan  Ģəxs  sığortalanma  müqavilələri  üzrə  sığortaçı,  kreditor  isə  ilk  mənfəət 
əldə edən Ģəxs olur. 
KitabYurdu.az 
180
 

---

 
26 
Hər  bir  ipoteka  bankı  ipoteka  kreditinin  təqdim  olunması  sxemini  istifadə  edir. 
Onlar  kreditləşmə  subyektləri  və  obyektləri,  ehtiyatlarm  səfərbərliyə  ahnması 
metodları, əsas borcun və faizlərin cərimə olunması üzrə həddən artıq müxtəlifdir. 
Məsələn,  kreditləşmənin  növbəti  sxemi  istifadə  oluna  bilər:  bank  daşmmaz 
əmlakm  əldə  olunmasma  dair  ma-  liyyə  sövdələşmələrinin  təminatçısı  kimi  çıxış 
edir,  iki  il  müddətinə  da-  şınmaz  əmlak  obyektləri  altında  istiqraz  vərəqələrini, 
mənzilin  tikintisi  altında  bələdiyyənin  istiqraz  vərəqələrini  və  müəssisələrin 
özəlləşdiril- dməsi altmda kommersiya kreditlərini buraxır. Və yaxud onun reallaş- 
ması  üçün  mənzil  tikənlər  kreditləşdirilir.  Tikilən  obyektlər  girov  kimi  çıxış 
etdlikləri  üçün  girovun  tərtib  olunması  və  kreditin  təqdimatı  mər-  hələ-mərhələ 
tikintinin başa çatması ilə həyata keçirilir. 
Ipoteka  təminatlı  istiqraz  vərəqələri  -  ipoteka  təminatlı  girova  ma-  lik  olan 
qiymətli  kağızlardır  və  onlarm  sahibi  emitentdən  nəzərdə  tutu-  lan  müddətdə  bu 
qiymətli kağızlar üzrə faizlər ilə birlikdə nominal dəyə- ri almaq hüququna malik 
olur.  İstiqraz  vərəqələrinin  sahibləri  ildə  bir  dəfədən  az  olmamaqla  təsbit  edilmiş 
faizin almması hüququna malik olur. 
Ipoteka təminatını aĢağıdakılara əsasən tərtib edirlər. 

 
ipoteka krediti ilə bağlı tələbələrə; 

 
iştiraka dair ipoteka sertifıkatlarma; 

 
milli valyutada və xarici ödkələrin valyutasmda pul vəsaitləri- 

 
dövlətin qiymətli kağızlarma; 

 
daşmmaz əmlaka. 
Təminatı  təşkil  edən  əmlakm  qeydiyyatı  reyesterin  aparılması  yolu  ilə  həyata 
keçirilir. 
Ġstiqraz vərəqələrinin emissiyası ipoteka agentləri və kredit təşkilatları tərəfindən 
həyata keçirilir. Qanun istiqraz vərəqələrinin emitentlərinə qarşı müəyyən tələblər 
irəli  sürür:  yalmz  ixtisaslaşmış  kommersiya  təşkilatı  ipoteka  agenti  ola  bilər  və 
ipoteka  ilə  təmin  olunan  kreditlər  ilə  bağlı  tələblərin  və  girov  qəbzlərinin  əldə 
olunması müstəsna idarəetmə predmeti ola bilər. 
Mərkəzi  bank  ipoteka  təminatı  ilə  istiqraz  vərəqələrinin  emissiyasım  həyata 
keçirən  kredit  təşkilatları  üçün  qaydaları  təyin  edir.  Məcburi  normativlərin 
kəmiyyətlərinin və hesablanmasmm xüsusiyyətləri aşağıdakılardır: 
Xüsusi vəsaitlərin (kapitalın) kafiliyi: Nı = 14% 
Umumi ödəmə qabiliyyəti: Ns — 20% 
Həmçinin  növbəti  əlavə  məcburi  normativlərin  hesablanması  me-  todikası  və 
həcmi də müəyyən olunur. 
İpoteka  təminatı  ilə  təqdim  olunmuş  kreditlərin  məbləği  ilə  xüsusi  və-  saitlərin 
(kapitalın) məbləğinin minimal qarşılıqlı nisbəti: Nn = 10% təş- kil edir. 
İpoteka  təminatının  məbləği  ilə  ipoteka  təminatlı  istiqraz  vərəqələrı-  nin 
emissiyasının həcminin qarşılıqlı nisbəti: Nn — 100% təşkil edir. 
Qanuna  müvafıq  olaraq  ipoteka  təminatlı  istiqraz  vərəqələrinin  və  xüsusi 
vəsaitlərin (kapitahn) sahibləri qarşısmda tələblərini təmin etmək hüququna malik 
kreditorlar  önündə  kredit  təşkilatlarmm  -  emitentlərin  öhdəliklərinin  ümumi 
məbləğinin maksimal qarşılıqlı nisbəti: N19 = 50% təşkil edir. 
KitabYurdu.az 
181
 

---