Muh?ndis ekologiyas? 11esas
Yüklə 3,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.8. Az rbaycanın faunası haqqında
111
i l r davam etdirilir. Göst ril nl rl yana ı me t s rrüfatı sistemind bir sıra probleml r h l d mövcuddur. Bel ki, alternativ yanacaq növl rinin çatı mazlı ı me l rd özba ına qırıntının artmasına, qanunsuz mal-qara otarılması is t bii b rpa prosesinin pozulmasına s b b olur. Maddi texniki t minatın v maliyy v saitinin çatı mazlı ı, m k haqqının a a ı olması aparılan bu cür me t s rrüfatı t dbirl rin öz m nfi t sirini göst rir. 4.8. Az rbaycanın faunası haqqında Az rbaycan özün m xsus fauna kompleksi olan bir neç zooco rafi yal tl rin qov a ında yerl ir. Qon u razil rd n - randan, Orta Asiyadan, Aralıq d nizi ölk l rind n olan b zi heyvan növl ri buradakı rait uy unla mı , respublikanın faunasını z nginl dirmi dir. Az rbaycan Respublikası razisind t bii
raitin müxt lifliyi il laq dar onun heyvanlar al mi d çox r ngar ngdir. Respublika razisind 97 növ m m li, 357 növ qu , 67 növ amfibii v reptili, 1 növ d yirmia ız, 97 növ balıq, 15 mind n çox onur asız heyvan növü m lumdur. Düz nlik sah l rin faunası külli miqdarda m m lil r, sürün nl r, suda-quruda ya ayanlar v çoxsaylı oturaq v köç ri qu larla t msil olunub.
112
Burada m m lil rd n ceyrana, çöl donuzuna, canavara, tülküy , porsu a, qamı lıq pi iyin , dov ana v s., sürün nl rd n - bataqlıq, X z r v Aralıq d nizi tısba alarına, zolaqlı k lt nk l y , adi v su koramalına, gürz y v s., suda-quruda ya ayanlardan - müxt lif növ qurba alara, qu lardan - qırqovula, k kliy , turaca, qartala, müxt lif növ örd k v qazlara, harayçı v fısıldayan qu qu larına, qa qalda a, sultan toyu una, va lara, qarabatdaqlara, qıvrıml l k qutana v s. h aratların bir çox növl rin rast g linir. Orta v yüks k da lıq hiss d düz nlikd rast g lin n heyvanlardan ba qa bu razil r üçün xarakterik sayılan rqi Qafqaz t k si, Qafqaz maralı, Qafqaz köpg ri, Avropa cüyürü, Qafqaz qonur ayısı, qu lardan to lugötür n, berkut, Qafqaz ahini, Qafqaz tetrası, Qafqaz uları v s. fauna nümun l ri m skunla mı dır. Az rbaycan Respublikasının "Qırmızı kitabı"na 108 heyvan növü, o cüml d n 14 növ m m li, 36 növ qu , 13 növ amfibi v reptilil r, 5 növ balıq v 40 növ h rat da- xil edilib. Ümumiyy tl respublika razisind heyvanlar al minin yayılması cürb cürdür. Az rbaycanın c nubun- da L nk ran v Astara razil rinin özün m xsus heyvan- lar al mi vardır. razi bitki örtüyünün çox z nginliyi, 113
heyvanlar al minin is azlı ı il f rql nir, lakin keçmi d bu me
l rd heyvanlar al mi z ngin olmu dur. Bu yerl rd vaxtil çoxlu p l ng , b bir , Qafqaz maralına, cüyür , tülküy , yüzl rl qu növl rin rast g linirdi. ndi is bir sıra s b bl r – qanunsuz ovçuluq, me v k nd t s rrüfatı i l rinin intensiv aparılması n tic sind onların ekoloji amill ri d yi mi , sakitliyi pozulmu , sayı xeyli azalmı v b zil rinin n sli tamamil k silmi dir. Hirkan tipli me l rin s rh d tanımayan canlı sakinl rinin qorunması müasir t l b uy un deyildir. Odur ki, h min heyvanlar xeyli uzaqlara gedir v qanunsuz ovçulu un qurbanı olur. Dem li, L nk ran zonasının heyvanlar al mi, bütün zonada müvafiq t kilatlar t r find n qorunmalıdır. Hazırda Qırmızı kitablara adı dü mü p l ng v b bir burada ya amır, kaftar v Ussuri xallı maralı is ya ayır. Az rbaycanın Qırmızı kitabına adı dü n Talı qırqovulu, hirkan arıqu u qorunur. Qırmızı kitablarda adlarını oxudu umuz to lugötür n, qıvrıml l k qutan, qara leyl k, m rm r cür , d niz qartalı, m zar qartalı, berkut, laçın, turac kimi qu lara da t sadüf edilir. Burada Qafqaz maralının n sli 77 il, p l ngin n sli is 57 il bundan vv l k silmi dir. Hazırda 18 növ m m li heyvanın v 25 növd n çox oturaq qu un burada 114
ya aması müv ff qiyy tdir. 1991-ci ilin siyahıya alınmasına gör burada 118 ba xallı maral, 140 çöl donuzu v 40 cüyür olmu dur. L nk ran me l ri, el c d Hirkan me l ri 57 il maralsız qalmı dır. Burada yerli Qafqaz marallarının n sli k sil nd n sonra onları Az rbaycan raitind iqlim uy unla dırılmı Ussuri xallı maralları v z etmi dir. 1952-ci ild Uzaq Ussuri me l rind n Az rbaycana 13 ba xallı maral g tiril r k Altıa ac yaxınlı ındakı me d volyerd saxlanılırdı. 1970-ci il q d r onların sayı 100 ba a çatdırılmı dı. Lakin Altıa ac me l ri xallı maralların iqliml dirilm si üçün lveri li olmadı. Ona gör d 1974-cü ild h min maralların 77 ba ı Hirkan me l rin g tirildi. Az bir hiss si is Altıa ac me l rin buraxıldı. Hirkan me l rin g tiril n marallar is yax ı mühafiz olunmu , yerli iqlim raitin uy unla mı v sayı 14 ild 50 ba artmı dır. Di i maralların artma sayı Altıa acdakı volyerd saxlanılan vaxtdakı artım sür til hesablanaraq mü yy n edilmi dir ki, 1970-1985-ci ill rd onların sayı 300 ba dan çox artmalı idi. Lakin mühit uy unla ma, me d s rb st saxlanması onların normal artımını pozmu dur. Marallar talalı me l ri daha çox sevirl r, onlar orta qalınlıqlı (20-70 sm) qar örtüklü yerl rd yax ı
Yüklə 3,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|