335
t mizl nm sini ld etm k m qs dil müxt lif prosesl ri
özünd birl
dir n kombin olunmu üsullarından istifad
olunur.
8.8. Qazların katalitik v termiki üsullarla
t mizl nm si.
CO-nun oksidl
dirilm si üçün katalizator kimi
manqan, mis-xrom v platin qrupu metallarından istifad
olunur. Tullantı qazlarının t rkibind n asılı olaraq
s nayed müxt lif texnoloji sxeml rd n istifad olunur.
Üzvi madd l rin toksiki buxarlarını destruktiv katalitik
t mizl nm y düçar edirl r. Bel prosesl rin
katalizatorlarını mis, xrom, kobalt, manqan, nikel, platin
v dig r metalların sasında hazırlayırlar.
zi hallarda
t bii materiallardan da istifad edilir. Bu katalizatorları
rti olaraq tamamil metaldan hazırlanmı , qarı ıq,
keramik, tökm olmaqla f rql ndirirl r.
stehsalatda istifad olunan katalitik t mizl m
qur uları kontakt aparatlarının konstruksiyalarına, daxil
olan tullantı qazlarının temperaturunun lazımi s viyy d
saxlanması üsuluna, istifad olunan katalizatorlara,
istiliyin rekuperasiya olunma üsuluna, z r rsizl
dirilmi
qazlar retsiklinin olmasına gör f rql nirl r.
336
Bel likl , tozlu qaz tullantılarının z r rli çirkl ndi-
ricil rd n t mizl nm si üçün müxt lif üsullar v aparatlar
m lumdur, lakin onların t tbiq edilm si t mizl m
texnologiyalarının nöqsan c h tl rind n asılıdır.
8.9. Qaz tullantılarının hidrogenxloridd n
t mizl nm si
Neft-kimya s nayesi inki af etdikc , s naye tullantı
qazlarının utiliz olunması, t mizl nm si v yenid n
istifad y verilm si qlobal probleml rd n biri olmu dur.
Dig r t r fd n tullantı qazlarının hidrogenxloridd n
t mizl nm si h m ekoloji baxımdan, h m d iqtisadi
c h td n sas probleml rd ndir. S naye tullantılarından
olan hidrogenxloridin bir sıra utiliz yolları v üsulları
vardır:
- Hidrogenxloridin i l nib qatı xlorid tur usuna
çevrilm si;
- Hidrogenxloridd n istifad ed r k b zi metal
xloridl rinin (CaCI
2
, FeCI
3
, ZnCI
2
, BaCI
2
v s.) alınması;
- Hidrogenxloridin oksidl
dirilm si v ya katalitik
elektroliz prosesin u radılması v dig r üsullarla xlorid
tur usuna v xlora çevrilm si.
337
Texniki duz tur usu (HCI) t mizl nm d n, yenid n
t krar emal olunmadan da istifad oluna bilir. M s l n,
metal xloridl rinin alınmasında, hipoxlorit tortasının
parçalanmasında v s. prosesl rd hidrogen-xloridd n
istifad olunur. Bu prosesl rin düzgün aparılması zamanı
hipoxlorit tortasının t rkibind olan aktiv xlorun 70%-i
istehsalatda 50%-li xlor-qaz
klind dövriyy y qaytarı-
la bilir. Artıq qalan tortanın is
mt
kalsium-xlorid
çevrilm si m qs d uy un hesab olunur ki, bu da tikinti
s nayesind , soyutma texnikasında, b zi tez buxarlanan
xloridl rin buxarlandırılaraq b rk hala keçirilm si üçün
geni istifad olunur. Hidrogen xloridin utilizasiyasının n
perspekt üsullarından biri onun oksixlorla ma
prosesl rind istifad olunmasıdır.
Qazların t mizl nm si, daha do rusu s naye
tullantılarından hidrogenxloridin ayrılması v utilizasiyası
üçün bir sıra konkret variantların texniki-iqtisadi c h td n
müqayis edilm si v
n perspektiv olanının seçilm si
vacibdir. Bir sıra istehsal prosesl ri üçün xarakterik olan
s naye tullantıları kimi çıxan qazların v ventilyasiya
tullantılarının hidrogenxloridd n t mizl nm si üçün
mövcud olan texnoloji prosesl rd n
ks riyy ti
absorbsiya v adsorbsiya üsullarına saslanır. S nayed
338
qaz halında olan m hsulları ayırmaq üçün sas n
a a ıdakı ayırma üsullarından istifad olunur:
absorbsiya, adsorbsiya, hemosorbsiya, a a ı tempera-
turlu rektifikasiya, kombin olunmu üsul.
Absorbsiya üsulu – çox kobud t mizl nm üsulu
olub çox vaxt ancaq metan v hidrogeni ba qa qaz
qarı ıqlarından ayırmaq üçün istifad olunur. Bu üsulun
sasını diffuziya prosesi, y ni madd nin qaz fazadan
maye fazaya keçm si t
kil edir. Ad t n absorbsiya
prosesini bo qablı v ya Ra iq h lq l ri il doldurulmu
kalonlarda aparırlar. Absorbenti (mayeni) kalonun
yuxarısından, ayrılacaq qazı is kalonun a a ısından
verirl r. Absorbent t r find n udulmamı qazlar (CH
4
,H
2
)
kalonun yuxarısından çıxır. Absorbentd udulmu qazlar
is desorbsiya kalonuna verilir. Absorbsiyanın h r k t
sür ti komponentl r il götürül n madd nin parsial
t zyiql ri f rqind n asılıdır.
II
M
II
I
M
I
II
M
II
M
or
P
P
P
P
P
P
P
P
P
−
−
⋅
−
−
−
=
Δ
2
2
2
1
1
2
lg
3
,
2
)
(
)
(
....(8.63)
Burada
II
P
P
2
1
2
,
– aparatın giri ind v çıxı ında
qaz fazasının udulan komponentl rinin parsial t zyiql ri;
Dostları ilə paylaş: |