Muh?ndis ekologiyas? 11esas
Yüklə 3,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 13.3.3. Atmosfer havasının mühafiz si
- 13.3.4. Torpaq ehtiyatlarının qorunması
- 13.3.5. Me ehtiyatlarının mühafiz si
522
idar edilm si üzr milli v regional proqramların h yata keçirilm si üçün a a ıdakı t dbirl rin yerin yetirilm si z ruridir: - Su ehtiyatlarından s m r li istifad edilm si istiqam tind dövl t proqramının hazırlanması v h yata keçirilm si; - Ümumi n zar t sasında bu ehtiyatlardan s m r li istifad nin stimulla dırılması; - çm li suyun keyfiyy tinin yax ıla dırılması v müvafiq standartlara uy unla dırılması; - Su ekosisteml rinin f aliyy tini t nziml y n müvafiq qanunların t kmill dirilm si; - Transs rh d çayların çirkl nm d n mühafiz si v onların hövz sind yerl ehtiyatlarından s m r li istifad edilm si m qs dil regional v beyn lxalq m kda lı ın geni l ndirilm si; - Su çatı mazlı ının aradan qaldırılması m qs dil s naye v dig r obyektl rd suyun t krar istifad sinin geni l ndirilm si üçün qeyri- n n vi sulardan (tullantı, kollektor-drenaj, çirkab v s.) m qs dyönlü istifad edilm si istiqam tind t dbirl rin h yata keçirilm si.
523
13.3.3. Atmosfer havasının mühafiz si Müst qillik ld etdikd n sonra yaranmı keçid dövrü il laq dar mövcud iqtisadi laq l r pozuldu undan respublikamızda bir çox s naye mü ssis l rinin f aliyy ti dayandırılmı , b zil ri is istehsal gücünün 10-20 faizi h cmind f aliyy t göst rirl r. Bu baxımdan stasionar m nb l rd n atmosfer havasına atılan z r rli madd l rin miqdarı 1990-cı il ill müqayis d xeyli azalmı dır. Qeyd etm k lazımdır ki, s naye mü ssis l rind mövcud olan qaz-toz tutucu qur uların ks riyy ti nasaz v ziyy td dir. Yaxın g l c kd güclü s naye potensialına malik olan respublikamızda bu mü ssis l r ekoloji c h td n müasir t l bata cavab verm y n texnologiya il öz f aliyy tl rini tam b rpa etmi olsalar, onda iri s naye h rl rimizin atmosfer havası növb ti d f ekoloji f lak t d r c sin çatdırıla bil r. Qeyd olunan probleml rin h ll edilm si v respublikada davamlı inki afın t min edilm si üçün a a ıdakı strateji t dbirl rin h yata keçirilm si z ruridir: - S naye mü ssis l rind ki qaz-toz tutucu qur uların saslı t mir edilm si v ya yenil ri il v z edilm si; - N qliyyatda qur u unsuz (etilsizl dirilmi ) benzind n istifad olunmasına keçilm si;
524
- Ekoloji t l bl r cavab verm y n köhn n qliyyat vasit l rinin istismarının qada an edilm si; - Ya ayı m sk nl rind , yol k narında v m h ll l rd ya ıllıqların artırılması yolu il atmosfer havasının keyfiyy tinin yax ıla dırılması v s. 13.3.4. Torpaq ehtiyatlarının qorunması sas ekoloji probleml rd n biri d k nd t s rrüfatı üçün yararlı olan 4,1 mln ha (respublika razisinin 47,7 faizi) torpaqların t dric n sıradan çıxmasıdır. Bel ki, bu torpaqlardan hazırda 3,6 mln ha eroziyaya m ruz qalmı dır. Bunlardan 1,3 mln ha z if, 1,15 mln ha orta v 1,14 milyon ha yüks k d r c d eroziyaya u ramı dır. Torpaqların oranla ması prosesi d çox böyük narahatlıq do urur. Müt x ssisl rin fikrinc , 1,5 mln hektardan çox torpaq sah si oranla mı dır. Hazırda beyn lxalq maliyy t kilatlarının (Dünya Bankı, Avropa ttifaqıının TASIS proqramı) v xarici dövl tl rin köm kliyi il neftl çirkl nmi torpaqların t mizl nm si, t l b olunan avadanlıqların mü yy nl - dirilm si sah sind layih l r i l nm kd dir. Ekoloji baxımdan davamlı inki af prinsipl rin müvafiq olaraq 525
torpaq ehtiyatlarından s m r li istifad olunması üçün a a ıdakı strateji t dbirl rin h yata keçirilm si z ruridir: - K nd t s rrüfatına yararlı torpaq ehtiyatlarının mühafiz edilm si v münbitliyinin artırılması m qs dil milli f aliyy t planının hazırlanması; - Eroziya prosesl rinin qar ısının alınması v oranla mı torpaqların yuyulması üçün müvafiq t dbirl rin h yata keçirilm si; - Neftl çirkl nmi torpaqlarda rekultivasiya i l rinin davam etdirilm si; - Mövcud kollektor-drenaj v suvarma b k l rinin inventarla dırılması v onların yararlı v ziyy t g tirilm si; - Meliorasiya i l rinin düzgün aparılmaması n tic sind m l g lmi süni gölm ç v bataqlıqların qurudulması yolu il torpaq sah l rinin münbitl dirilm si v s.
13.3.5. Me ehtiyatlarının mühafiz si M lumdur ki, Az rbaycan Respublikası az me li razil r aiddir. Bel ki, ölk razisinin yalnız 11%-i me l rl örtülüdür. Keçid dövrünün iqtisadi probleml ri, h rbi münaqi , qaçqın v köçkünl rin t bi t , o cüml d n me l r artmı t zyiqi n tic sind me l rin
526
h m sah si azalır, h m d keyfiyy ti a a ı dü ür. Me l rin su v torpaqqoruyucu funksiyalarını, iqlimin formala masına t sirini n z r almaqla, bu potensialın qorunması v s m r li istifad si olduqca vacibdir. Eyni zamanda ölk nin torpaq–iqlim raiti yeni me zolaqlarının salınması üçün olduqca lveri lidir. Bel me zolaqlarının salınması qida v a ac emalı s nayel rini xammal il t min etm k üçün h miyy tlidir v yeni i yerl rinin açılmasına t kan ver bil r. Keçid dövrünün do urdu u probleml rd n biri d yerl rd enerji qıtlı ının m l g lm sidir. Rayon v k ndl rd yanacaq v elektrik qıtlı ı da me sah l rinin ilb il azalmasına g tirib çıxarır. Me ehtiyatlarının b rpa edilm si v geni l ndirilm si, yeni me zolaqlarının salınması, o cüml d n, t s rrüfat h miyy tli bitkil rin istifad si yolu il mövcud ekoloji probleml ri qism n h ll etm k olar. Me ehtiyatları halinin alternativ yanacaq m nb l ri il t min edilm sind ba lıca rol oynayır. Buna gör d me l rin qorunması üçün a a ıdakı strateji t dbirl rin h yata keçirilm si m qs d uy un hesab olunur: - Me
l rd qanunsuz a ac t darükü v dig r me qırmalarının qar ısının alınması il laq dar t dbirl rin görülm si; Yüklə 3,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|