531
istiqam tind f aliyy tini gücl ndirm k i ini f alla dıraraq
bir neç beyn lxalq konvensiyalara da qo ulmu dur.
Bunlar s rh dl rarası çayların, su hövz l rinin v
beyn lxalq göll rin qorunması, Avropanın canlı t bi tinin
v t bii mühitinin qorunması haqqında,
sas n su
qu larının ya ama yerl ri kimi beyn lxalq h miyy ti olan
sulu-bataqlıq yerl ri haqqında, m d ni v t bii irsi
abid l rin mühafiz si üzr konvensiyalardan ibar tdir. ki
su-bataqlıq razisi – A göl v Qızıla ac göll ri Ramsar
Konvensiyası ç rçiv sind siyahıya salınmı dır.
Az rbaycan Respublikası Qafqaz ölk l ri v
bütövlükd Avropa üzr
n z ngin biomüxt lifliy malik
olan ölk l rd n biridir. Az rbaycanda bir çox bitki v
heyvan növl ri endemikdir v bu, ölk d n ba qa
dünyanın heç bir yerind mövcud deyil. Bu z ngin bioloji
müxt liflik bir çox t sirl r n tic sind t hlük altındadır.
T rtib olunmu Qırmızı Kitaba gör , Az rbaycan
Respublikasında yüzl rl bitki v heyvan növl ri t hlük
altındadır v müxt lif qorunma statusuna malikdir.
Az rbaycanda biomüxt lifliyin qorunması h m milli v
regional, h m d qlobal h miyy t malikdir.
Respublikamızda davamlı inki afın t min olunması
baxımından bioloji müxt lifliyin qorunması üçün
532
a a ıdakı strateji t dbirl rin h yata keçirilm si
m qs d müvafiqdir:
- Biomüxt lifliyin qorunmasına yön ldilmi bütün
ekoloji prosesl r , beyn lxalq konvensiyalara, dig r
ölk l rarası v regional müqavil l r qo ulmaq;
- Bioloji müxt lifliyin
h miyy tli komponentl rinin
mü yy nl
dirilm si v onların qorunması üçün lav
t dbirl rin hazırlanması v h yata keçirilm si;
- Biomüxt lifliyin v ziyy tinin monitorinqi üçün
ölk l rin flora v faunasının Qırmızı v Ya ıl Kitiablarının
t rtibi v yenil
dirilm si;
- Xüsusi mühafiz olunan razil rd müxt lif qorunma
statusuna malik olan bitki v heyvanlar al minin b rpası
üçün müvafiq
raitin yaradılması;
- Nadir v kökü k silm kd olan bitki v heyvan
növl rinin genefonunun qorunmasının t min edilm si v
onların xüsusi qorunan t bii
razil rd , botanika
ba larında, zooloji parklarda saxlanılması üçün
raitin
yaradılması;
- Biomüxt liflik üçün t hlük nin v bu t hlük
n tic sind ilk növb d t sir altına dü
bil n t bii bitki
v heyvan növl rinin proqnozla dırılması;
533
- Biomüxt lifliyin qorunması m qs dil yeni milli
parkların yaradılması.
13.3.8. S hrala maya qar ı mübariz
Az rbaycan Respublikası BMT-nin S hrala maya
qar ı mübariz Konvensiyasını 1998-ci ild ratifikasiya
etmi dir. S hrala ma il mübariz y dair milli f aliyy t
planının hazırlanması layih si üz rind
i l r
ba lanmı dır. Layih nin yekunu kimi s hrala maya qar ı
milli f aliyy t planı hazırlanacaqdır ki, bu da özünd
konkret t dbirl r sistemini birl
dir c kdir.
Bu konvensiyanın t l bl rinin h yata keçirilm sinin
respublikamız üçün böyük h miyy ti vardır. Bel ki,
qlobal iqlim d yi m l ri n tic sind ba vermi istil
m ,
me
l rin qanunsuz qırılması, torpaqların deqradasiyası,
su m nb l rinin azalması quraqlı a g tirib çıxarır ki, bu
da s hrala ma prosesinin sür tl nm sin s b b olur.
Bütün bu s b bl r gör s hrala maya qar ı mübariz
üzr milli s viyy d a a ıdakı strateji v zif l rin yerin
yetirilm si m qs d müvafiqdir:
- S hrala ma prosesinin t sirin m ruz qalmı
torpaqların inventarla dırılması;
534
- S hrala maya qar ı mübariz üzr milli f aliyy t
planının hazırlanması v h yata keçirilm si;
- S hrala maya qar ı mübariz i l rinin effektivliyinin
yüks ldilm si m qs dil proqnozla dırma v
halinin
m lumatlandırılması sisteminin yaradılması;
- Qlobal ekoloji probleml rin qar ılıqlı m nfi t sirinin
qiym tl ndirilm si v müvafiq ks t dbirl rin h yata
keçirilm si;
- Me
siz razil rd me
zolaqları v ya ıllıqların
yaradılması.
Yuxarıda göst ril n strateji t dbirl rin h yata
keçirilm si mövcud ekoloji probleml rin h ll edilm si v
respublikamızın davamlı inki af yoluna keçm sind
mühüm m rh l olacaqdır.
13.3.9. Ekoloji üurun formala masi problemi
Ekoloji üurun formala dırılması problemi müasir t rbiy
n z riyy sinin ba lıca m s l l rind n biridir. Bu ya adı ımız
dövrd ekoloji probleml rin çoxlu u il ba lıdır. Ç tinlikl r lokal
v qlobal ekoloji ziddiyy tl rin artması, urbanizasiya, ifrat
istehsal v istehlakın insanın maddi v m n vi t l batından
artıq olması v s. il ba lıdır.
Ekoloji üurun inki afı insanların t bii mühitin qanunlarını
535
tam d rk etm si fonunda formala ır. Lakin insan ali t hsilli v
yüks k m d niyy tli olsa bel , t bi t haqqında ümumi
m lumatlar onda ekoloji üuru spontan formala dırma a qadir
deyildir. Bunun üçün h r bir adamın f rdi xüsusiyy tl rin
uy un ekoloji t hsili olmalıdır. T bi t v c miyy t arasındakı
ziddiyy tl r ekoloji t rbiy d didaktik v metodiki üsulların birg
t tbiq edilm sini t l b edir.
Ekoloji üur o vaxt asan formala dırıla bil r ki, t lim v t hsil
insanın rasional v emosional üuruna t sir ed r k günd lik
h yatında v h r k tl rind t tbiq edilsin. Ekoloji üur - t bi ti
qoruma ın z ruriliyini, t bi t qay ısız münasib tin f lak tli
n tic l rinin d rk edilm sidir. Bundan lav , ekoloji üur – h r
bir insanın yer kür sind , bütövlükd canlı h yatın
qorumasında cavabdehliyini q bul etm sidir. Ekoloji üur elmi
üurun daha yüks k forması olub, dig r üur formalarından
lahidd deyildir, slind hamısı il üzvi v hd td b hr l nir.
Ekoloji üurun formala masında h yat v t bi t gerç klikl rinin
sistemli d rk olunması böyük h miyy t malikdir.
1970-ci ill rin sonunda dünyada ekoloji situasiya
g rginl
m y ba layark n, elmi ictimaiyy t inanırdı ki, ekoloji
ziddiyy tl rin yaranmasında ilkin s b b yer üzünd insanların
sayının sür tli artımı, s nayel
m v t l batın xarakterik
yüks k inki af sür ti, ümumilikd iqtisadiyyatın k skin
Dostları ilə paylaş: |