544
14. traf mühitin mühafiz sinin sas prinsipl ri v
ekoloji dövl t proqramının m qs di.
14.1. traf mühitin mühafiz sinin sas prinsipl ri
traf mühitin mühafiz si a a ıdakı prinsipl r
saslanır:
•
sosial-iqtisadi, m n vi-estetik probleml rin qar ılıqlı
h lli;
•
razil rd ekoloji tarazlı ın t min edilm si v
pozulmu t bii ekoloji sisteml rin b rpası;
•
t bii ehtiyatların s m r li istifad olunması v
b rpası, t bi td n istifad nin v
traf mühitin
mühafiz sinin iqtisadi stimulla dırılmasının t tbiq
edilm si;
•
traf mühitin bioloji müxt lifliyinin qorunmasının
t min edilm si;
•
dövl t n zar ti, traf mühitin mühafiz si haqqında
qanunvericiliyin pozulmasına gör m suliyy t;
•
traf mühit z r r vurulmasının qar ısının alınması
v vurulan z r rin qiym tl ndirilm si;
•
traf mühitin mühafiz si sah sind
halinin v
ictimai birlikl rin i tirakı;
•
traf mühitin mühafiz si sah sind beyn lxalq
m kda lıq.
545
14.2. Ekoloji dövl t proqraminin sas m qs di
Az rbaycan Hökum ti Dünya Bankına müraci t etmi
v Bakı
h rinin
trafında, Ab eron yarımadasında
inki afla ba lı yaranan ç tinlikl ri aradan qaldırmaq üçün
n z rd tutulmu iddialı Ekoloji Dövl t Proqramını (EDP)
h yata keçirm y yardım etm y d v t etmi dir. Ekoloji
Dövl t Proqramının sas m qs di,
h rsalma üçün n
ön mli razil rin sür tli iqtisadi v demoqrafik inki afı
üçün z ruri olan torpaqları t mizl m kl
traf mühitl
ba lı yaranmı riskl ri aradan qaldırmaqdır. nki afla
ba lı sas m s l l r a a ıdakılardır:
14.2.1.
traf mühitin v ziyy tinin davamlı
kild
pisl
m si
Ab eron yarımadası 150 illik neft hasilatı n tic sind
a ır
kild çirkl nm y m ruz qalmı dır. Bu m d n
f aliyy ti n tic sind neftl çirkl nmi
razil rin sah si
t qrib n 30000 hektardır v bundan 15000 ha razi daha
çox çirkl nm y m ruz qalmı dır v
traf mühitl ba lı
sas narahatlıq m nb yidir. Bu razid , karbohidrogenl r
torpa a v süxurun bir neç metr d rinliyin hopmu dur.
Bu cür v ziyy t, davamlı çirkl nm nin m nb yi olan
bur u avadanlı ı v neft nasosları kimi h l d
546
f aliyy td olan yüzl rl istehsalat obyektinin mövcud
olması il a ırla ır. Yarımadadakı neft hasilatı h mçinin
X z r D nizin d t sir etmi dir, bel ki, iri h cmd çirkli
sular d niz axıdılmı v radioaktiv tullantılar (t bii
radionuklidl rin t siri) m l g lmi dir. N hay t, sür tli
h rl
m v z if idar çilik potensialı sanitar v ziyy ti
v b rk tullantıların idar edilm sini ciddi
kild
korlamı dır.
14.2.2. Sür tli
h rl
m n tic sind torpa a
yaranan t l bat
Son bir neç ild bir çox insanlar özl rin v ail
üzvl rin i v yeni imkan axtarmaq üçün Ab eron
yarımadasına v onun sas iki
h rin , Bakı v
Sumqayıta köçmü l r. Sür tl artan hali v iqtisadi
canlanma torpa a t l batı xeyli artırmı dır. Bakı keçmi
neft yataqlarının v dig r çirkl nmi
razil rin hat sind
yerl
ir; bu is
h rin böyüm sin öz t sirini
göst rmi dir – bel ki,
h r bu çirkl nmi
razil r
üzünd n da ınıq
kild artmı v sözün h rfi
m nasında bütün yarımadaya yayılmı dır v bir çox
yerl rd
halinin n t m l infrastrukturdan bel istifad
imkanı çox azdır. A ır çirkl nm y m ruz qalmı
547
razil rd qeyri-r smi ya ayı massivl ri geni l nm kl
halinin sa lamlı ına ciddi t hlük yaradır. Eyni
zamanda, sür tl artmaqda olan ya ayı massivl rin
yaxın yerl
n bu çirkl nmi torpaqlar t mizl n rs ,
yenid n inki af üçün yüks k potensiala malik olar.
14.2.3. Torpa ın s m r li idar çiliyin ehtiyac
Böyük Bakı üçün regionun planla dırılması, inki afı
v kapital investisiyaları üzr kompleks strategiya yoxdur.
n son hazırlanmı Ümumi Plan 1970-ci ill rin ortalarına
t sadüf edir. Bu plan hazırda
h rl
mi
razil rin
yalnız kiçik bir hiss sini
hat edir v son 15 ild
yaranmı yeni ya ayı massivl rini hat etmir. Ab eron
Yarımadasında torpaq üz rind mülkiyy t hüququ v
yaxud istifad si haqqında çox az m lumat mövcuddur v
bu m lumatın
ks riyy ti çox köhn dir. Torpaqların
t mizl nm si v land aftın b rpa edilm si üçün
t mizl n c k torpaqları prioritetl
dir n sistemli
yana manın olması vacibdir. H r hansı sah nin b rpası
üçün ç kil c k x rc birba a onun g l c k istifad
t yinatından asılıdır.
28 sentyabr 2006-cı ild 1697 saylı Prezident
S r ncamı il t sdiq olunmu Ekoloji Dövl t Proqramı
Dostları ilə paylaş: |